Γράφει η Μαρία Γρηγοριάδου για την Κουλτουρόσουπα.
Πλησιάζουν και πάλι οι μέρες που φωνές παιδιών θα πλημμυρίσουν τους δρόμους, τα σπίτια και τα καταστήματα , για να μας τραγουδήσουν τα κάλαντα για τα Χριστούγεννα, την Πρωτοχρονιά, τα Θεοφάνια.
Παιδιά και νέοι θα πάρουν το χαρακτηριστικό τριτγωνάκι τους και θα ψάλλουν το «Καλήνεσπέραν άρχοντες κι αν είναι ορισμός σας…» και το «Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά…» περιμένοντας για το αντίστοιχο «δωράκι» στο τέλος. Πώς όμως καθιερώθηκε αυτό το έθιμο;
Τα κάλαντα φαίνεται να ξεκινούν από την αρχαιότητα και το έθιμο της «Ειρεσιώνης» (από τη λέξη είρος -έριον=μαλλί), κατά το οποίο παιδιά τριγυρνούσαν με ένα κλαδί ελιάς ή αγριελιάς (κότινο) στολισμένο με γιρλάντες από λευκό και κόκκινο μαλλί και κρεμασμένους τους πρώτους φθινοπωρινούς καρπούς (σύκα, καρύδια, αμύγδαλα, κάστανα και δημητριακά, εκτός από μήλα κι αχλάδια), καθώς και φιάλες με λάδι και μέλι.Η «Ειρεσιώνη» περιφερόταν στους δρόμους την έβδομη ημέρα του Πυανεψίωνος μηνός (22 Σεπτεμβρίου – 20 Οκτωβρίου) από παιδιά που κατάγονταν από τους ίδιους γονείς , και έψαλλαν στα σπίτια, παίρνοντας φιλοδώρημα από το νοικοκύρη. Το έθιμο αυτό πραγματοποιούνταν στα πλαίσια της γνωστής αθηναϊκής γιορτής «Πυανέψια», ή «Πυανόψια», προς τιμήν του Απόλλωνα. Σε άλλες περιπτώσεις αναφέρεται ότι τα παιδιά γυρνούσαν κρατώντας ένα καραβάκι που συσχετιζόταν με το πλοίο των Ανθεστηρίων της αρχαιότητας και συμβόλιζε τον ερχομό του θεού Διονύσου.
.jpg)
Τα κάλαντα προέρχονται από τη λατινική λέξη «calenda» που κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους σήμαινε την αρχή του μήνα. Έτσι συνδέθηκε με την Πρωτοχρονιά του Ιανουαρίου που ξεκίνησε να γιορτάζεται κατά τη Ρωμαϊκή εποχή (2ο π.Χ. αιώνα), ενώ έως τότε εορταζόταν τον Μάρτιο.Στα χρόνια του Βυζαντίου οι Πατέρες της Εκκλησίας απαγόρευαν αυτό το έθιμο ως καταγόμενο από τις εορτές των ρωμαϊκών Καλενδών και ως ειδωλολατρικό, που είχε καταδικάσει η ΣΤ’ Οικουμενική Σύνοδος το 680 μ.Χ., κι αποκαλούσαν τους συμμετέχοντες σ΄ αυτό “Μηναγύρτες”.
Με την πάροδο των χρόνων τα κάλαντα έγιναν αποδεκτά, καθώς αφομοιώθηκαν από το Χριστιανισμό και τοποθετήθηκαν την παραμονή μεγάλων Χριστιανικών εορτών όπως των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς (Αγ. Βασιλείου), των Θεοφανίων, ακόμη και των Βαΐων ή του Λαζάρου. Άλλωστε η γλώσσα στην οποία ψάλλονται έως σήμερα είναι στην Καθαρεύουσα κάτι που δείχνει την προέλευση τους από τους Βυζαντινούς χρόνους.
Από τότε τα κάλαντα διατηρήθηκαν στην ελληνική λαογραφία και μάλιστα είναι το πιο διαδεδομένο και αναλλοίωτο έθιμο τόσο στην ηπειρωτική όσο και στη νησιωτική χώρα. Κάθε τόπος έχει τα δικά του ιδιαίτερα κάλαντα με τη μουσική και τη διάλεκτο που χαρακτηρίζει κάθε μέρος. Η δομή των καλάντων φαίνεται να είναι ίδια βέβαια παντού, ξεκινούν με ένα χαιρετισμό, στη συνέχεια αναγγέλλουν το θρησκευτικό γεγονός που έρχεται και κλείνουν με ευχές για το σπίτι και το νοικοκύρη του. Παιδιά, νέοι ακόμα και ολόκληρες ομάδες νεαρών, φιλαρμονικές, με τρίγωνα , μουσικά όργανα, χάλκινα, νταούλια κατακλύζουν τους δρόμους και τις πλατείες των πόλεων τραγουδώντας τα κάλαντα. Εκείνο που φαίνεται να διατηρείτε ανά τους αιώνες είναι το φιλοδώρημα που αποδίδεται στους νεαρούς τραγουδιστές , το οποίο κάποτε ήταν σε είδος (φρούτα, λάδι, γλυκά, μέλι) και έως σήμερα έφτασε να είναι ένα συμβολικό χρηματικό ποσό.
Τέλος, τα κάλαντα είναι το μοναδικό έθιμο που διατηρείται ακόμη ακέραιο σε ολόκληρη τη χώρα, με αμέτρητες τοπικές παραλλαγές. Σήμερα, εκτός από τα πατροπαράδοτα κάλαντα έχουν καθιερωθεί και διάφορα αγγλοσαξωνικά χριστουγεννιάτικα τραγούδια, μερικά από τα οποία έχουν μεταγλωττιστεί στα ελληνικά και χρησιμοποιούνται συχνά, επιπρόσθετα με τα παραδοσιακά. Τα κάλαντα λοιπόν, είναι μια ευχαρίστηση των μικρών παιδιών και μια ευκαιρία των μεγάλων να επιστρέψουν στις χαρούμενες κι αθώες αναμνήσεις τους. Ας μην ξεχνάμε τις ευχάριστες μουσικές πινελιές που κρύβει η παράδοση και δίνει το δικό της ξεχωριστό χαρακτήρα σε κάθε τόπο. Ετοιμαστείτε για την πιο όμορφη και φωτεινή γιορτή του χρόνου. Ανοίξτε τις καρδιές σας και τις πόρτες των σπιτιών σας στα μικρά παιδιά κι ακούστε από τις όμορφες μελωδίες τους το χαρμόσυνο μήνυμα.
Σας εύχομαι από καρδιάς Καλά Χριστούγεννα & Ευτυχισμένο το Νέο Έτος! Να είναι οι φετινές γιορτές γεμάτες χαρά, αγαπημένα πρόσωπα και πολλές φωνές να σας τραγουδήσουν τα κάλαντα.
#Ανασκόπηση2025 #ΕορταστικάΆρθραΚαιΛίστες2025 – Συντονιστείτε #Κουλτουρόσουπα
Ολες οι εορταστικές δημοσίευσες με μια ματιά εδώ
