Γράφει ο Γιώργος Τοκμακίδης για την Κουλτουρόσουπα
Η σειρά των άρθρων για έναν από τους καλύτερους σκηνοθέτες της εποχής μας ολοκληρώνεται με αυτό το τελευταίο άρθρο. Ο λόγος προφανώς για τον Ρίντλεϊ Σκοτ και την πολυαναμενόμενη του ταινία ιστορικού ενδιαφέροντος, «Ναπολέων» (Napoleon, 2023).Ανταπεξέρχεται στις προσδοκίες που στηρίχτηκαν πάνω της; Είναι μια καθαρόαιμη ταινία του δημιουργού της; Θα σώσει το είδος; Τι πήγε σωστά; Τι πήγε λάθος; Είστε έτοιμοι; Πάμε να δούμε!
Υπόσχεση:
Ο Ρίντλεϊ Σκοτ στην ηλικία των 86 πια δίνει την εντύπωση ότι δεν επιθυμεί να σταματήσει αυτό που αγαπά και τον παθιάζει. Αναλαμβάνει συνέχεια νέα πρότζεκτ, όπως η ταινία, «Οίκος των Gucci (House of Gucci, 2021) που κυκλοφόρησε σχεδόν συγχρόνως με την ταινία του, «Τελευταία Μονομαχία» (Last Duel, 2021). Στο μυαλό του ωστόσο δουλεύει και επεξεργάζεται το νέο του επαγγελματικό βήμα. Δεν έχει χρόνο για χάσιμο και δεν θέλει να καθυστερήσει με μια ιστορία που δεν κυμαίνεται στο φάσμα του έπους. Με το που ολοκληρώνει τα γυρίσματα της «Τελευταίας Μονομαχίας», το ανακοινώνει! Μία νέα κινηματογραφική εκδοχή που θα φέρει τη ζωή του Ναπολέοντα στις κινηματογραφικές αίθουσες είναι υπό προ των κινηματογραφικών πυλών!
Πλοκή:
Βρισκόμαστε στα τέλη του 18ου αιώνα μ.Χ. Η Γαλλία βρίσκεται σε επαναστατικό αναβρασμό εξαιτίας της ανυπόφορης κοινωνικής εξαθλίωσης και της ασυδοσίας της μοναρχίας. Η βασίλισσα Μαρία Αντουανέτα συλλαμβάνεται και εκτελείται. Το κράτος της Γαλλίας βρίσκεται σε ανησυχία, καθώς οι Άγγλοι επιβάλλουν ναυτικό αποκλεισμό σε σημαντικά λιμάνια. Μέσα στην ταραχή και το χάος, ένας φιλόδοξος αξιωματικός θα ανέλθει ιεραρχικά και θα προκαλέσει ολόκληρο τον δυτικό κόσμο με την ευφυΐα του στα στρατιωτικά ζητήματα. Αυτός ο άνδρας ονομάζεται Ναπολέων Βοναπάρτης! Η καρδιά του όμως πάλλεται και για μια γυναίκα πέρα από την έξαψη της μάχης, την Ιωσηφίνα. Οι δύο τους θα ανέλθουν σε πέρα από τη λογική και τη φαντασία μεγαλεία, με εξουσία να ορίζουν τη μοίρα κρατών και λαών. Η κάθοδος τους θα είναι το ίδιο επεισοδιακή όπως η ζωή τους…
Σκηνοθεσία:
Ο Ρίντλεϊ Σκοτ επιστρέφει σε γνώριμα μονοπάτια, όχι μόνο στο ιστορικό δράμα, αλλά και στη Γαλλία του 18ου αιώνα. Ας μη ξεχνάμε ότι η πρώτη του ταινία με τίτλο: «Οι Μονομάχοι» (The Duellists, 1977) τοποθετείται χρονολογικά στην εποχή του Ναπολέοντα. Άρα, θα έλεγε κανείς πως ο Ρίντλεϊ Σκοτ θέλει να κλείσει έναν κύκλο που άνοιξε πολλά χρόνια πριν, όταν κυνηγούσε το όνειρο. Ο κύκλος παραμένει ανοιχτός, καθώς ανακοίνωσε άλλα δύο πρότζεκτ (Τη συνέχεια του Μονομάχου και ένα Γουέστερν), αλλά ας επιστρέψουμε στην ταινία μας.
Η σκηνοθεσία (θα το πω, ίσως για πρώτη φορά!) αντιμετωπίζει κάποια θέματα. Δεν οφείλεται εξ ολοκλήρου η κινηματογραφική προσέγγιση, γιατί η σκηνοθεσία ακολουθεί την ιστορία του σεναρίου, ερμηνεύεται από τους ηθοποιούς και διαμορφώνεται από το μοντάζ, αλλά τα προβλήματα βρίσκονται επί της οθόνης. Ο Ρίντλεϊ Σκοτ δείχνει να αφήνει ορισμένες σκηνές να αναπνεύσουν περισσότερο από ότι πρέπει και χρειάζεται. Η έκβαση αυτών θα μπορούσε να αφεθεί στη σκέψη και τη φαντασία των θεατών. Οι σκηνές δράσης όταν υφίστανται (ναι, μια ταινία με κεντρικό πρόσωπο έναν στρατηλάτη δεν έχει τόση δράση, όσο αναμενόταν) έχουν μια αμηχανία, όχι στην κινηματογράφηση τους, αλλά στη χρήση των ψηφιακών τους εφέ. Η πρώτη μάχη, στηνΤουλόν, αν και σκοτεινή, καθώς λαμβάνει χώρα τη νύχτα, έχει ορισμένα θέματα όσον αφορά το κομμάτι της πυρπόλησης των πλοίων. Τα ψηφιακά εφέ φαίνονται και δεν κολακεύουν τη συνολική σεκάνς. Εντούτοις, στη δεύτερη σκηνή κύριας σύγκρουσης, στο Αούστερλιτς, η οποία μοιάζει με κεφαλαίο από άλλη ταινία, βλέπουμε τον Ρίντλεϊ Σκοτ επί τωέργω. Τα έχει όλα! Στήσιμο και προετοιμασία, ενδεχόμενα και διακυβεύματα, επική κατάληξη. Δεν μπορούμε όμως να πούμε το ίδιο για την τελική μάχη, τη γνωστή μάχη του Βατερλώ, η οποία φαίνεται κάπως βιαστική και διαδικαστική.
Οι σκηνές, στις οποίες οι χαρακτήρες αλληλεπιδρούν μεταξύ τους αφήνονται λίγο πολύ στην τύχη τους, και στην ερμηνευτική δεινότητα των ηθοποιών. Ο στείρος διάλογος δε αφήνει περιθώρια και δε βοηθάει κανέναν, κινηματογραφιστή και ηθοποιούς. Η κάμερα είναι στατική με τους ηθοποιούς να στέκονται και να κοιτάζονται. Παρά τις θεματικές της ηδονής και αυτές της λαγνείας και του πάθους που πραγματεύονται δεν φέρουν το ανάλογο αντίκτυπο και στίγμα.
Ερμηνείες:
Ο πρωταγωνιστής της ταινίας είναι παλιός γνώριμος του Ρίντλεϊ Σκοτ και απαντάει στο όνομα Χοακίν Φοίνιξ. Το όνομα του πρωταγωνίστησε στα κινηματογραφικά δρώμενα μέσα από την ταινία: «Τζόκερ» (The Joker, 2019) η οποία του πρόσφερε και το πολυπόθητο Όσκαρ πρώτου ανδρικού ρόλου. Η επανένωση δεν άργησε να συμβεί με τον ηθοποιό να είναι επιλογή έκπληξη! Η έκπληξη δεν ήταν απόλυτα θετική. Ο ίδιος ο Χοακίν Φοίνιξ δήλωσε ότι δεν γνώριζε πως να προσεγγίσει τον χαρακτήρα του Ναπολέοντα. Ευθύνεται ως επί το πλείστον το σενάριο που δίνει βάση περισσότερο στην προσωπική του ζωή, παρά στα κατορθώματα στη μάχη. Υπάρχουν ωστόσο και αυτές οι σκηνές, επομένως ο Φοίνιξ μπερδεύεται για το προφίλ που οφείλει να αναλάβει και να παρουσιάσει. Είναι δύσκολο να ακολουθήσεις το ταξίδι ενός πρωταγωνιστή που έχεις δει να τον προπηλακίζουν με κωμικό τρόπο ή που παραδίδεται ολοκληρωτικά στις ερωτικές του εξάψεις.
Η συμπρωταγωνίστρια του και στην πραγματικότητα πρωταγωνίστρια της ταινίας, ΒανέσαΚίρμπυ εκμεταλλεύεται το σενάριο προς όφελος της. Έχει τη δυνατότητά να φέρει στην οθόνη μια Ιωσηφίνα που διψάει για εξουσία, αλλά και για διαρκείς ερωτικές απολαύσεις. Η χημεία της με τον Χοακίν Φοίνιξ δεν είναι το δυνατό σημείο της ταινίας, αλλά φέρει το ελαφρυντικό πως στην πραγματικότητα το ζευγάρι Ναπολέων και Ιωσηφίνα δεν είχε χημεία εκ πρώτης όψεως. Άρα, με αυτό τον τρόπο καταλήγουμε σε μια «πιστή» ερμηνεία; Μπερδεύει σε ένα σημείο το κοινό όσον αφορά την ειλικρίνεια της απέναντι στον Ναπολέοντα. Λόγια και πράξεις δε συνδέονται και δημιουργούν παραφωνία μέσα στην ταινία.
Τεχνικό κομμάτι:
Αν εξαιρέσουμε τη μέτρια χρήση των ψηφιακών εφέ, κάτι που συμβαίνει κατά κόρων στις σύγχρονες παραγωγές του Χόλλυγουντ, όλα τα υπόλοιπα παραμένουν στη θέση τους. Στο σκηνικό και το ενδυματολογικό λάμπει, όπως συνήθως. Τα κουστούμια είναι βγαλμένα μέσα από πίνακες ζωγραφικής της εποχής και δίνουν κάτι το ξεχωριστό, το ιδιαίτερο στην ατμόσφαιρα της ταινίας.
Η μουσική ακολουθεί τη γενική αμηχανία της ταινίας όσον αφορά την κατεύθυνση της. Χρησιμοποιούνται (ευτυχώς μόνο στην αρχή) μοντέρνα για εκείνη την εποχή μουσικά κομμάτια, τα οποία βγάζουν τον θεατή από τον κόσμο. Βέβαια, η είσοδος ανδρικών μακρόσυρτων φωνητικών κατά τον σχεδιασμό της στρατηγικής είναι η τέλεια προσθήκη στο μελωδικό θέμα του Ναπολέοντα. Σε γενικές γραμμές η μουσική συνδέεται με έναν κλασικό γαλλικό ήχο, ζωηρό σε σημεία και παιχνιδιάρικο.
Αποτίμηση:
Η ταινία δεν είναι τίμια απέναντι στον εαυτό της και στον τίτλο της. Η ταινία θα έπρεπε να αποκαλείται «Ναπολέων και Ιωσηφίνα» για να μας προϊδεάσει για την κατεύθυνση που επρόκειτο να ακολουθήσει. Υπάρχει μια αμηχανία σε όλους τους τομείς, αφού κανείς δεν γνωρίζει που πρέπει να δοθεί βάρος. Η ιστορική ακρίβεια προέχει; Το εγκώμιο του τυράννου, στρατηγού, αυτοκράτορα Ναπολέοντα; Τα αισθήματα του για την Ιωσηφίνα και η μεταξύ τους σχέση; Κανείς δεν γνωρίζει και αυτό μεταφέρεται αναπόφευκτα και στους θεατές. Οι ερμηνείες στα σημεία που λάμπουν, χάνονται μέσα στην ταινία και δεν αναδεικνύονται όπως τους ταιριάζει.
Θα έβαζα με ταπεινότητα όπως πάντα ένα 6,3. Δεν είναι ένας χαμηλός βαθμός σε μέσες άκρες, αλλά είναι χαμηλός για μια ταινία του Ρίντλεϊ Σκοτ.
Κάποιος θα έλεγε ότι ο Ρίντλεϊ Σκοτ γέρασε και κουράστηκε. Εγώ θα πω ότι δεν κατάφερε να γλιτώσει από την εποχή του. Ο κινηματογράφος περνάει βαθύτατη κρίση, από τη θεματική των ταινιών του μέχρι την κατεύθυνση τους. Ταινίες σαν τον «Ναπολέοντα» πρέπει να υπάρχουν στις κινηματογραφικές αίθουσες, αλλά οφείλουν να μείνουν πίστες σε κάτι συγκεκριμένο. Κλείνοντας, υπάρχει η φήμη ότι κάπου στα γραφεία της Apple υπάρχει μια τετράωρη εκδοχή της ταινίας. Αυτό που μένει να κάνουμε, είναι να περιμένουμε και να δούμε…
Ναπολεων (Napoleon, 2023) εγχρ.
Διάρκεια: 2 ώρες και 38 λεπτά Είδος: Ιστορικό Δράμα
Σκηνοθεσία: Ρίντλεϊ Σκοτ. Πρωταγωνιστές: Χοακίν Φοίνιξ, ΒανέσαΚίρμπυ
Δείτε όλα τα άρθρα για τον Ρίντλεϊ Σκοτ: Πρώτο μέρος, δεύτερο, τρίτο, τέταρτο, πέμπτο, έκτο, έβδομο, όγδοο.
