Γράφει ο Γιώργος Τοκμακίδης
Η σειρά των άρθρων για των επικών διαστάσεων κλασικό σκηνοθέτη Ρίντλεϊ Σκοτ συνεχίζονται! (δείτε το πρώτο μέρος εδώ δεύτερο εδώ) Η νέα του ταινία εποχής και ιστορικού περιεχομένου με τίτλο «Ναπολέων» πρόκειται να κυκλοφορήσει σύντομα και εμείς επιστρέφουμε σε μια από τις καλύτερες ταινίες που πρόσφερε ποτέ στο κοινό του. Σήμερα λοιπόν θα μιλήσουμε για την ταινία σταθμό, για την ταινία τομή στην καριέρα του δημιουργού. Αυτή δεν είναι άλλη από τον έναν και μοναδικό «Μονομάχο» (Gladiator, 2000). Πάμε να θυμηθούμε αυτό το αριστούργημα μαζί (δε δέχομαι να το γνωρίσετε για πρώτη φορά, το θεωρώ δεδομένο!!!)
Η υπόσχεση:
Η υπόσχεση που έδωσε με την πρώτη του ταινία, «Οι Μονομάχοι (The Duellists, 1977) σε αυτή τη φάση της καριέρας του φθάνει στο μέγιστο των δυνατοτήτων του. Μετά από δύο ταινίες κοινωνικού και πολεμικού περιεχομένου, Λευκή Καταιγίδα (WhiteSquall, 1996) και Οπλίτης Τζέιν (G.I. Jane, 1997) αντίστοιχα, έφθασε η στιγμή!Η στιγμή για επιστροφή, η στιγμή για να επανεφεύρει τον ίδιο του τον εαυτό, με τον «Μονομάχο» να αποτελεί το μέσο για να το πετύχει!
Σε αυτό το σημείο θα περάσουμε το κομμάτι του «λόγος» που έχουμε εισάγει στη σειρά των άρθρων και θα πούμε δύο σύντομα λόγια ή και παραπάνω για την πλοκή. Σκηνοθεσία και ερμηνείες δεν μπορούν να περιμένουν!!!
Πλοκή:
Βρισκόμαστε στην αρχαία Ρώμη, στα χρόνια του φιλοσόφου αυτοκράτορα Μάρκου Αυρήλιου. Τα γερμανικά φύλα είναι έτοιμα να κατακτηθούν από τον στρατηγό Μάξιμο και η αυτοκρατορία να απολαύσει επιτέλους μια περίοδο ειρήνης. Αν και η έκβαση της επερχόμενης μάχης είναι υπέρ των πρωταγωνιστών μας, το κλίμα αλλάζει όταν καταφθάνει στο πεδίο της μάχης ο γιος του αυτοκράτορα, οΚόμμοδος. Φιλόδοξος, αλλά ψυχικά ασταθής θεωρεί ότι θα λάβει το χρίσμα και θα αναλάβει ως αυτοκράτορας. Ο πατέρας του όμως το γνωρίζει αυτό και δείχνει την προτίμηση του στον έμπιστο του στρατηγό, τον Μάξιμο. Αυτός θα είναι ο διάδοχος του και θα φροντίσει να επιστρέψει η εξουσία πίσω στη σύγκλητο. Ο Κόμμοδος αντιδρά και όχι με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Μέσα από φορτισμένες εκμυστηρεύσεις και απολογητικές εξομολογήσεις, η ζωή του αυτοκράτορα σβήνει (Δε θα σας πω τι συνέβη, γνωρίζετε πολύ καλά!) και ο Κόμμοδοςμεθοδικά πρέπει να ξεφορτωθεί οποιονδήποτε άλλον του σταθεί εμπόδιο στον δρόμο του για την εξουσία και τον θρόνο. Ο Μάξιμος συλλαμβάνεται, αλλά καταφέρνεινα διαφύγει και μέσα από μια σειρά γεγονότων θα ζητήσει την εκδίκηση του και θα την λάβει «σε αυτή τη ζωή ή στην επόμενη…»

Ο Ρίντλεϊ Σκοτ δίνει οδηγίες στους ηθοποιούς του
Σκηνοθεσία:
Ο Ρίντλεϊ Σκοτ με αφορμή έναν πίνακα ζωγραφικής που απεικονίζει έναν μονομάχο στο Κολοσσαίο, μας προσφέρει μια ανεπανάληπτη εμπειρία. Αυτή είναι μια προσφιλής τακτική του Ρίντλεϊ Σκοτ να οργανώνει την έμπνευση του και το κάνει σχεδόν σε κάθε του ταινία. Ένας φόρος τιμής στα πρώτα βήματα της υπόσχεσης του κινηματογράφου, της ζωγραφικής και των μεμονωμένων κάδρων. Η μεγάλη και μικρή εικόνα συνυπάρχουν αρμονικά και οργανικά βοηθώντας η μία να εισάγει την άλλη, η μία να προετοιμάσει το έδαφος για την επόμενη. Έχουμε γενικά γεμάτα πλάνα από το πεδίο της μάχης για να καταλήξουμε πίσω από τις γραμμές των αντιπάλων και σε σκηνές χαρακτήρων. Η εναρκτήρια σκηνή της μάχης και κατ’ επέκταση ο τρόπος κινηματογράφισης της δίνει τον τόνο και τη σειρά που θα ακολουθήσει ο σκηνοθέτης. Με ανάλογο τρόπο, αρένα του Κολοσσαίου, φάλαγγα μονομάχων εναντίον των αφρικανικών αρμάτων, ο Μάξιμος εμπρός του αυτοκράτορα. Υπάρχει μια σκηνική αποκλιμάκωση και συνάμα ένταση ανάμεσα στις σχέσεις των χαρακτήρων. Μια ιδιαίτερη ισορροπία που δεν είναι δεδομένη, και αν δουλέψει, γίνεται λόγος περί αριστουργήματος.

Ο Ράσελ Κρόου με τον αυτοκράτορα
Ερμηνείες:
Ο Ρίντλεϊ Σκοτ με σύμμαχο πέρα από την ευθυγράμμιση των αστεριών, διαθέτει περίσσια κινηματογραφική εμπειρία και ένα επιτελείο ηθοποιών που όχι μόνο ερμηνεύουν τους ρόλους τους, είναι οι ρόλοι τους. Αρκεί να δούμε ότι το σενάριο δεν ήταν ολοκληρωμένο όταν οι κάμερες άρχισαν να γράφουν και πολλές σκηνές διαλόγου αποδίδονται στους ηθοποιούς και στο υποκριτικό τους εύρος να αυτοσχεδιάζουν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η σκηνή μεταξύ αυτοκράτορα Μάρκου Αυρήλιου (Ρίτσαρντ Χάρις) και Μαξίμου (Ράσελ Κρόου), που ο δεύτερος περιγράφει με θέρμη το σπίτι του.«Μίλησε μου για το σπίτι σου, Μάξιμε…» του ζητάει και ο Ράσελ Κρόου (ο οποίος βραβεύτηκε με Όσκαρ για αυτή του την ερμηνεία) ως Μάξιμος περιγράφει γλαφυρά και ρομαντικά την κατοικία του στην Αυστραλία. Αυτές οι σκηνές, οι στιγμές ανάμεσα τους δίνουν αυθεντικές ερμηνείες και μια ειλικρινή πνοή στους χαρακτήρες τους που καμία συγγραφική πένα όσο ταλαντούχα και να είναι, δεν μπορεί να αποδωσει.

Ο Χοακίν Φοίνιξ ως Κόμμοδος
Αξιοσημείωτες ερμηνείες επίσης είναι του Χοακίν Φοίνιξ (ο οποίος για άλλη μια φορά θα συναντηθεί με τον Ρίντλεϊ Σκοτ για να μεγαλουργήσει στην ταινία «Ναπολέων»). Ο ρόλος του Κόμοδου χρειάστηκε πολλή προσοχή, αφού συνδυάζει μια εύθραυστη προσωπικότητα, η οποία όμως χάνει σε ενσυναίσθηση και καλοσύνη. Αντιθέτως, είναι βυθισμένη στην ασύδοτη φιλοδοξία και στην έλλειψη μέτρου. Αυτά τα χαρακτηριστικά μαζί συντελούν στη διαμόρφωση ενός ανθρώπου αδύναμου λόγω προσωπικότητας, ισχυρού λόγω θέσης και αδίστακτου έναντι των υπολοίπων. ΟΧοακίν Φοίνιξ καταφέρνει να πετύχει όλα τα προαναφερόμενα με ένα στοιχειωμένο βλέμμα και ένα ζευγάρι από σπαρακτικές κραυγές.Οι εκρήξεις του χαρακτήρα του είναι απολαυστικές.

Π Ράσελ Κρόου μαζί με τον Όλιβερ Ριντ σαν προπονητή μονομάχων
Δε θα μπορούσαμε να μην κάνουμε τουλάχιστον μία αναφορά στον Όλιβερ Ριντ, για τον οποίο η ερμηνεία του στην ταινία αποτελεί κύκνειο άσμα. Ο Ριντ φέρνει, όπως και οι υπόλοιποι τον εαυτό του στον χαρακτήρα. Είναι κυνικός, βωμολοχεί και δεν πιστεύει σε υψηλά ιδανικά, όπως η ρωμαϊκή δημοκρατία και ο θεσμός της συγκλήτου. Πρώην μονομάχος, τώρα εκπαιδευτής και μάνατζερ τους επωφελείται από τον θάνατο τους και δεν αισθάνεται ενοχές. Για τον πρωταγωνιστή είναι κατά κάποιον τρόπο ο προπονητής του, «Κέρδισε το πλήθος, και θα κερδίσεις την ελευθερία σου!» τον συμβουλεύει. Έχει την στιγμή της λύτρωσης του, όπως όλοι οι χαρακτήρες, αλλά και οι ερμηνευτές αυτών αξίζουν να έχουν και να χαίρουν.

Ράσελ Κρόου και Κολοσσαίο
Μοντάζ: Δε μιλάμε συχνά για αυτό τον ζωτικής σημασίας για την αφήγηση της ταινίας τομέα. Το μοντάζ συμπεριλαμβάνεται συνήθως στο τεχνικό κομμάτι, αλλά για αυτή την ταινία θα γίνει ιδιαίτερη μνεία. Η θεματική της ταινίας ασχολείται με ζητήματα όπως η υστεροφημία και η μεταθανάτια ζωή και ύπαρξη. Ο Ρίντλεϊ Σκοτ επιλέγει να μας δείξει αυτή την κοσμική έκφανση χρησιμοποιώντας μια νέα παλέτα χρωμάτων, και με τον πρωταγωνιστή να την οραματίζεται μέσα από τις αισθήσεις, όπως αυτή της αφής. Ο δημιουργός έχει λίγο παραπάνω χώρο να «παίξει» σε αυτό τον τομέα με μικρούς φόρους τιμής στον κινηματογράφο του αδερφού του, Τόνυ Σκότ,στις γρήγορες εναλλαγές και τα στιγμιαία παγωμένα κάδρα.
Τεχνικό κομμάτι:
Η ομάδα που πλαισιώνει το όραμα του δημιουργού έχει συστρατευθεί ακριβώς πίσω του και όλοι έχουν τον ίδιο σκοπό. Τα λόγια δεν φθάνουν για να περιγράψουν το μέγεθος της παραγωγής, από το σκηνικά, τα κουστούμια, τα άρματα, τις πανοπλίες, μέχρι την κινηματογράφηση της μεγαλειώδους εικόνας του Κολοσσαίου, όλα είναι άψογα!!!

Οι συνθέτες, Χάνς Ζίμμερ και Λίζα Τζεράρντ
Μουσική:
Στο τιμόνι της μουσικής αυτή τη φορά βρίσκεται ο βιρτουόζος μουσικοσυνθέτης Χάνς Ζίμμερκαι η καταξιωμένη Λίζα Τζεράρντ. Ο Ζίμμερ φέρνει ένα θέμα με ζωηρές αυξομειώσεις, το οποίο χρησιμοποιήθηκε τουλάχιστον κατά την έναρξη του και στη σειρά ταινιών «Πειρατές της Καραϊβικής» (Pirates of the Carribbean 2003-2017). Το ηρωικό του θέμα είναι αντάξιο εκείνων, των ταινιών είδους του παρελθόντος. Έχει μουσικό ενδιαφέρον η προσθήκη της αγγελικής, μελωδικής φωνής της Τζεράρντ, η οποία «ντύνει» τόσο τις επικές σκηνές χαρακτήρων όσο και την κατάληξη αυτών. Ακόμα, η αιθέρια χροιά της Τζεράρνταποτελεί το μουσικό χαλί στις σκηνές που ο πρωταγωνιστής οραματίζεται τη μεταθανάτια ζωή.
Αποτίμηση:
Ο «Μονομάχος» είναι μία ιστορική ταινία που έγραψε με τα αλλεπάλληλα καθοδικά της καρέ έναν θρίαμβο στη μεγάλη οθόνη. Θα μπορούσα να μιλάω για ώρες για αυτή την ταινία ή στην προκειμένη περίπτωση να γράφω και να αναλύω κάθε σκηνή που μου προκάλεσε έκπληξη και με ενθουσίασε. Θα αρκεστώ, ωστόσο σε όσα ήδη παρουσίασα και στο ότι αποτελεί οργανικό κομμάτι της ιστορίας του κινηματογράφου και ως εκ τούτου δε δύναμαι να προσάψω οτιδήποτε αρνητικό (ούτε καν την αντιστροφή της χαρακτηριστικής χειρονομίας του αυτοκράτορα, που ηεκάστοτε κατεύθυνση του αντίχειρα σηματοδοτούσε την εντολή για ζωή ή εκτέλεση)
Ο Μονομάχος (Gladiator, 2000) εγχρ.
Διάρκεια: 2 ώρες και 35 λεπτά Είδος: Ιστορικό Δράμα Σκηνοθεσία: Ρίντλεϊ Σκοτ Πρωταγωνιστές: Ράσελ Κρόου, Χοακίν Φοίνιξ, Κόνι Νίλσεν, Ρίτσαρντ Χάρις, Όλιβερ Ριντ.