Είδε ο Γιώργος Τοκμακίδης και σχολιάζει για την Κουλτουρόσουπα
Η νέα ταινία της τριλογίας, όπως όλα δείχνουν, «Dune Part II» (2024) έχει προσγειωθεί με θόρυβο στις κινηματογραφικές αίθουσες και ο κόσμος κάνει λόγο για καθολική επιτυχία και θρίαμβο της έβδομης τέχνης. Εντούτοις, αυτό το άρθρο δεν είναι αφιερωμένο στο νέο θαύμα του ΝτενίΒιλνέβ, αλλά στην αυγή αυτού. Ο λόγος για την πρώτη ταινία της τριλογίας: «DunePartI» που κυκλοφόρησε κατά τα τέλη του έτους του 2021. Πάμε να δούμε τι συνέβη στο πρόσφατο παρελθόν, που κατάφερε να αλλάξει την παλίρροια και να καταστήσει τη μεταφορά του βιβλίου του Φρανκ Χέρμπερτ στην ασημένια οθόνη επιτρεπτή και επιτυχημένη.
Υπόσχεση:
Βρισκόμαστε στο έτος 2021 και το πρώτο τρέιλερ για την ταινία «Dune» έχει κυκλοφορήσει με την υπογραφή του Ντενί Βιλνέβ. Ποιος όμως είναι αυτός ο φιλόδοξος σκηνοθέτης που σκοπεύει να «σπάσει την κατάρα» και να φέρει για άλλη μια φορά στο κινηματογραφικό φως το έργο του Φρανκ Χέρμπερτ; Σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφερθεί ότι ο κόσμος του «Dune» μετέβηκε από τη μεγάλη οθόνη κατά τη δεκαετία του ’80 στη μικρή, την τηλεοπτική κατά τη δεκαετία του ’00. Ο Βιλνέβ είχε ερωτευθεί το πολύπλοκο σύμπαν του Χέρμπερτ ήδη από την εφηβεία του βλέποντας την ταινία και διαβάζοντας το βιβλίο. Ήθελε να δώσει στον κόσμο τη δική του εκδοχή, αλλά αυτό παρέμενε ένα ανεκπλήρωτο όνειρο. Η καριέρα του νέου δημιουργού ακολούθησε αύξουσα πορεία με ταινίες όπως το θρίλερ με τίτλο «Οι φυλακισμένοι» (Prisoners, 2013) και «Ο Εκτελεστής» (Sicario, 2015).
Λόγος:
Ο λόγος εντούτοις που η εταιρεία παραγωγής «Warner Brothers» εμπιστεύτηκε τον καλλιτέχνη με το «δισκοπότηρο της επιστημονικής φαντασίας, Dune» ήταν οι δύο ταινίες του που ακολούθησαν. Η πρώτη ήταν «Η Άφιξη», (Arrival, 2016), μια ταινία επιστημονικής φαντασίας με πολλά σε βαθμό φιλοσοφικά νοήματα που καλούν τους θεατές να αναρωτηθούν και να πάρουν μέρος στην εσωτερική διερεύνηση της ταινίας. Η δεύτερη ήταν η συνέχεια της ταινίας του «Blade Runner» με τον ομώνυμο τίτλο: «Blade Runner 2049». Οι δύο ταινίες απέσπασαν καλές κριτικές και άφησαν κοινό και κριτικούς επαρκώς ευχαριστημένους. Ο σκηνοθέτης είχε λάβει προ πολλού το βάπτισμα του πυρός, τώρα όμως διέθετε και το χρίσμα να συνεχίσει με ακόμα πιο μεγαλεπήβολα σχέδια.
Πλοκή:
Βρισκόμαστε σε έναν φανταστικό μελλοντικό κόσμο, όπου η αυτοκρατορία και οι υπόλοιποι αρχοντικοί οίκοι διαφεντεύουν το σύμπαν. Η πιο σημαντική ουσία στον γαλαξία είναι το μπαχαρικό «Μελάνζ». Με αυτό οι άνθρωποι αποκτούν διορατικότητα και τα ταξίδια στο διάστημα γίνονται επιτρεπτά. Αυτή η ουσία βρίσκεται μονάχα στον πλανήτη Αρράκις. Ο οίκος των Ατρειδών αποκτά όλο και μεγαλύτερη δύναμη με αποτέλεσμα να αποτελεί απειλή για τον αυτοκράτορα. Ο αυτοκράτορας σε συνεννόηση με τον οίκο των Χαρκόνεν, εχθρών των Ατρειδών θα στήσει μια παγίδα για να τους εξολοθρεύσει. Ο γιος του Δούκα των Ατρειδών, Πωλ, θα επιβιώσει και θα ζητήσει την εκδίκηση του για αυτή την προδοσία, σε έναν κόσμο που τον θεωρούν εκλεκτό και σωτήρα τους.
.jpeg)
Η ταινία «Dune» είναι ταινία του δημιουργού της. Ο σκηνοθέτης επιστρατεύει όλες τις γνώσεις και τις τεχνικές που έχει γνωρίσει ανά τα χρόνια και τις συνδυάζει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Η ταινία ακολουθεί ρυθμούς αργούς μεν, εποικοδομητικούς δε. Κάθε κάδρο είναι προσεγμένο από άποψη στησίματος και περιεχομένου, με την κάμερα να αναλαμβάνει πρωταγωνιστικό ρόλο έναντι των ηθοποιών. Παραμένει ωστόσο μετριοπαθής ως προς το έργο της, την κάλυψη και την κινηματογράφηση, δίχως να γίνεται δυναμική για φθηνό εντυπωσιασμό. Ο Βιλνέβ δήλωσε ότι η κάμερα του ακολουθεί αυτή την προσέγγιση για να εντείνει περαιτέρω στον ρεαλισμό της ταινίας και να μη διαταραχθούν οι ισορροπίες που διακαώς διατηρεί. Αρέσκεται στο να μας εισάγει στον κόσμο και στις επιμέρους σκηνές με μακρινά γενικά ή κοντινά ειδικά. Θέλει να μας δείξει τη μεγάλη, επική εικόνα, αλλά και να τηρήσει την υπόσχεση που δίνει στον/στην θεατή. Στο κέντρο βρίσκονται με ιδιαίτερο σκοπό οι πρωταγωνιστές, οι ατομικότητες που συνθέτουν το συλλογικό μωσαϊκό.
Ο δημιουργός ακολουθεί μια πορεία- ταξίδι στον κόσμο των αισθήσεων. Δίνει ιδιαίτερη βάση σε αυτή της αφής, και μέσα από την αλληλεπίδραση των πρωταγωνιστών του με το περιβάλλον, καλεί τους θεατές να αισθανθούν. Χαρακτήρες που αγγίζουν το νερό, την άμμο, το μπαχαρικό είναι ό,τι πιο άμεσο μπορεί να προσφέρει ο σκηνοθέτης για να εισάγει τον εκάστοτε κόσμο και γενικά το σύμπαν. Το στοίχημα πετυχαίνει και η ταινία αποκτά μια διαφορετική υπόσταση, η οποία δε θα σε αφήσει μετά τη θέαση της.
Η φωτογραφία παρουσιάζει ιδιαίτερη ποικιλία δεδομένου πως η ιστορία ακολουθεί τους πρωταγωνιστές σε πληθώρα κόσμων. Η πιο σημαντική στάση όμως είναι αυτή που κάνουν στον πλανήτη Αρράκις. Μία εκ των προϋποθέσεων που έθεσε από μεριάς του ο δημιουργός ήταν να του επιτραπεί να πραγματοποιήσει γυρίσματα σε αληθινή έρημο. Η εταιρεία παραγωγής δεν του αρνήθηκε, και οι ηθοποιοί με το συνεργείο μετέβησαν στην έρημο της Ιορδανίας, του Αμπού Ντάμπικαι των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Η έρημος αποτυπώνεται όλες τις ώρες της ημέρας και της νύχτας, αλλά και των διαστάσεων του ονείρου και του οράματος.
Η πρώτη επαφή των ηρώων με αυτή, είναι και η αντίστοιχη των θεατών. Επιλέγεται μια χρωματική παλέτα ξηρή και σκληρή, τίποτα δεν επιβιώνει σε εκείνο τον κόσμο, το ίδιο και οι άνθρωποι. Κατά τη διάρκεια της δύσης, ο κόσμος που απεικονίζεται αποκτά ενδιαφέρον και στα μάτια των θεατών ελπίδα. Τα γυρίσματα εξάλλου πραγματοποιούνταν τις πολύ πρωινές ή απογευματινές ώρες για να αποφευχθούν τυχόν δυσάρεστα περιστατικά ηλίασης, αλλά και επειδή οι κάμερες υπολειτουργούσαν σε τόσο υψηλές θερμοκρασίες. Η καλύτερη αποτύπωση της ερήμου όμως, αυτή που περιγράφεται και στο βιβλίο, γίνεται κατά τις σεκάνς των οραμάτων του πρωταγωνιστή Πωλ Ατρείδη. Στη νέα ταινία που κυκλοφορεί ήδη, τα οράματα παύουν να είναι κάτι το αφηρημένο και αποτελούν την κυρίως εικόνα της πλοκής, πράγμα που σημαίνει ότι θα δούμε ενδιαφέρουσες εικόνες από μία «ζωντανή πια έρημο».
Ερμηνείες:
Στον πρωταγωνιστικό ρόλο έχουμε τον ηθοποιό αποκάλυψη Τιμοτέ Σαλαμέ. Ο νέος ηθοποιός έχει καταφέρει να είναι πρώτη επιλογή, αλλά και θέμα συζήτησης σε πολλούς κύκλους του Χόλυγουντ. Ο ρόλος του Πωλ Ατρείδη του πηγαίνει εξαιρετικά, σε βαθμό που ο σκηνοθέτης να υποστηρίζει, ότι αν δεν υπήρχε ο ηθοποιός, δε θα υπήρχε η ταινία του. Τα ενήλικα και συνάμα εφηβικά χαρακτηριστικά στο πρόσωπο του δίνουν αυτό που χρειάζεται ο χαρακτήρας για να μπορεί να υποστηρίξει αφενός το αγόρι, αφετέρου τον ηγέτη που πρόκειται να προκύψει. Η χημεία του με τους συμπρωταγωνιστές του είναι εξαιρετική και ο ίδιος ιδιαίτερος στο σημείο που βλέπει το μέλλον του. Σε αυτή την σκηνή, ο ηθοποιός ενηλικιώνεται μέσα από λίγα μονάχα καρέ και το πετυχαίνει με λίγα δάκρυα και μια ισχυρή διακύμανση στη χροιά της φωνής του.
Συμπρωταγωνίστρια του είναι η Ρεμπέκα Φέργκιουσον στον ρόλο της μητέρας του. Στην ταινία του Ντέιβιντ Λιντς, ο ρόλος της Τζέσικα, αν και σημαντικός, ήταν περιορισμένος. Ο Ντενί Βιλνέβ αλλάζει άρδην αυτή την επιλογή και ο χαρακτήρας της Φέργκιουσον αποκτά τα χαρακτηριστικά που είχε και στο βιβλίο. Ανήκει στη σχολή των μαγισσών του τάγματος των «Μπένε Τζέζεριτ», το οποίο κινείται στις σκιές και υφαίνει τον ιστό της μοίρας στην αυτοκρατορία και τη διαδοχή. Η ηθοποιός το αναδεικνύει αυτό με το ψυχρό της βλέμμα, αλλά και την στάση της κατά τη διάρκεια της ταινίας. Ο χαρακτήρας της ωστόσο είναι ευάλωτος όσον αφορά τον γιό της. Η ηθοποιός ήδη από την αρχή της ταινίας κάνει εξαιρετική δουλειά στο να αποδώσει με πιστότητα την ανησυχία και τον τρόμο της, όταν το τάγμα της έρχεται να ανακρίνει τον γιο της…
Η οικογενειακή τριάδα συμπληρώνεται από τον Όσκαρ Άιζακ στον ρόλο του Δούκα Λίτο Ατρείδη. Ο Άιζακ αναδεικνύει στον ρόλο του την ευάλωτη αμηχανία του χαρακτήρα του. Γνωρίζει πως κάποιος εποφθαλμιά τη θέση του, αλλά ξέρει πολύ καλά ότι το σχέδιο που έχει στηθεί εναντίον του οίκου του δεν μπορεί να ανατραπεί. Ο ρόλος του δεν είναι μεγάλος, αλλά είναι καίριος και θέτει την πλοκή σε κίνηση.
Στο στρατόπεδο των ανταγωνιστών, βρίσκουμε τους Στέλαν Σκάρσγκαρντ και Ντέιβ Μπατίστα. Ο Σκάρσγκαρντ υποδύεται μια εκδοχή του χαρακτήρα του Μάρλον Μπράντο από την ταινία: «Αποκάλυψη Τώρα» (Apocalypse Now, 1979). Ο σκηνοθέτης εξάλλου δεν κρύβει επουδενί τις πηγές που τον επηρέασαν και αποτίνει με τον δικό του τρόπο φόρο τιμής στις ταινίες που τον ενέπνευσαν. Επιστρέφοντας στον ηθοποιό, φέρνει στην οθόνη τον Βαρόνο Βλάντιμιρ Χαρκόνεν, τον μεγάλο πολέμιο των Ατρειδών δίνοντας του μια βαρύτητα και ένα κύρος, που δεν είχε στην προηγούμενη εκδοχή της ταινίας. Ο Ντέιβ Μπατίστα από την άλλη δεν έχει μεγάλο ρόλο, αλλά βγαίνει από την κωμική πεπατημένη που έχει εισέλθει τα τελευταία χρόνια. Είναι μια ωραία μεταβολή, αν και χρειαζόμαστε περισσότερα από τον «Ράμπαν», τον χαρακτήρα του.
Επιστρέφοντας στο στρατόπεδο των καλών, ο Τζέισον Μομόα, ο Τζος Μπρόλιν, η Σάρον Ντάνκαν Μπρούστερ, ο Χαβιέ Μπαρδέμ και η Ζεντάγια είναι εξαιρετικές επιλογές σε ρόλους κλειδιά.
Ο Τζέισον Μομόα, όπως και ο Ντέιβ Μπατίστα εξέρχεται από αυτό που γνωρίζει, για να αναλάβει το προφίλ του ευγενικού μαχητή των Ατρειδών. Η συνεργασία του με τον χαρακτήρα του Τιμοτέ Σαλαμέ σε πείθει για την μεταξύ τους σχέση, ενώ δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι οι μόνες ανάλαφρες στιγμές της ταινίας είναι μεταξύ τους.
Ο Τζος Μπρόλιν συνεργάτης του Ντενί Βιλνέβ από την ταινία: «Ο Εκτελεστής» (Sicario, 2015) γνωρίζει ποιον πρέπει να υποδυθεί και με ποιον τρόπο. Ο ρόλος του είναι μικρός, αλλά με μεγάλη υπόσχεση.
Η Σάρον Ντάνκαν Μπρούστερ υποδύεται έναν χαρακτήρα που στο βιβλίο είναι αντιθέτου φύλου. Η μεταβολή αυτή υπό άλλες συνθήκες ίσως να αποτελούσε παραφωνία. Σε αυτή όμως ταιριάζει απόλυτα! Δίνεται μία διαφορετική υπόσταση του χαρακτήρα του Λίετ Κάινς, πράγμα που αν γίνει σωστά είναι δόκιμο και επιθυμητό.
Ο Χαβιέ Μπαρδέμ αντιστοιχεί με την περίπτωση του Τζος Μπρόλιν. Ο χαρακτήρας του έχει μικρό ρόλο στην πρώτη ταινία, αλλά σίγουρα με αισθητή παρουσία και υπόσχεση στο μέλλον. Ο ρόλος είναι απόλυτα ταιριαστός με τον Μπαρδέμ να αιχμαλωτίζει τα φώτα πάνω του όταν εμφανίζεται, αλλά και εξαφανίζεται…
Τέλος, ο χαρακτήρας της Ζεντάγια, άλλου ενός προσώπου που διαφημίζεται και συζητιέται, πρωταγωνιστεί μονάχα στα οράματα. Αυτό σημαίνει ότι ο ρόλος είναι περιορισμένος με περιέργεια για την εξέλιξη του στη δεύτερη ταινία.
Τεχνικό κομμάτι:
Ο Ντενί Βιλνέβ έχει συγκεντρώσει γύρω του έμπιστους συνεργάτες με κοινό όραμα για το έργο του. Δίνει μεγάλη σημασία στα πρακτικά εφέ και αυτά χρησιμοποιεί. Αναμφίβολα, υπάρχουν και ψηφιακά εφέ, αλλά με τεχνάσματα είτε τα κρύβει είτε μειώνει αισθητά την παρουσία τους στην τελική εικόνα. Εκεί που ένας διαδικαστικός σκηνοθέτης θα συμφωνούσε με την χρήση του λεγόμενου «greenscreen», o Βιλνέβ προτείνει μία μετατροπή και σε βαθμό πρωτοτυπία με το «sandscreen». Η εικόνα που θέλουν ψηφιακά να δημιουργήσουν ανήκει και φέρει χαρακτηριστικά συγκεκριμένης χρωματικής παλέτας, αυτή της ερήμου. Άρα, η χρήση του «sandscreen» είναι πλέον γεγονός. Απώτερος σκοπός είναι ο ρεαλισμός, με την αλληλουχία των κάδρων να βγάζει νόημα και να το επικοινωνεί σε όλες τις δυνατές αισθήσεις.
Όλα έχουν φιλοτεχνηθεί με μεράκι. Οι επιρροές από την προηγούμενη ταινία είναι αισθητές, αλλά οι λεπτομέρειες κάνουν τη διαφορά. Τα κουστούμια και οι στολές είναι πιο προσγειωμένες και ρεαλιστικές για τα μέτρα και τα σταθμά του κόσμου. Δεν υπάρχει χώρος για κάτι το εξωφρενικό, όπως οι χρυσές αίθουσες των δωμάτων του αυτοκράτορα ή το εξωφρενικό εσώρουχο του «Sting» με τα φτερά! Υπάρχει δυναμική, υπάρχει λάμψη, αλλά με μέτρο και σεβασμό στην πρωτογενή πηγή, το ευαγγέλιο του Φρανκ Χέρμπερτ.
Το θέμα της μουσικής είναι ένας εξίσου τομέας που έχουν γίνει σπουδαίες και φιλότιμες προσπάθειες. Στο πιλοτήριο της δημιουργίας και της σύνθεσης βρίσκεται ο σπουδαίος Χάνς Ζίμερ. Ο έγκριτος μουσικοσυνθέτης χρειάστηκε να αρνηθεί στον καλό του φίλο, Κρίστοφερ Νόλαν, για να αφιερωθεί πλήρως στη μουσική κάλυψη της ταινίας «Dune». Σε αυτή την ταινία, ο Ζίμερ δείχνει να πειραματίζεται και το κάνει με μεγάλη επιτυχία. Στην ταινία «Dune» παραδοσιακοί και μοντέρνοι ήχοι από κάθε περίοδο της ανθρώπινης ιστορίας συναντώνται.
Υπάρχει το «θέμα των Ατρειδών», μία ηρωική μελωδία με δροσιά ανάλογη του πλανήτη του οίκου τους. Δεν ακούγεται πολύ, καθώς ο οίκος των Ατρειδών βάλλεται, αλλά όταν εμφανίζεται ηχητικά, ακούμε έναν γνώριμο Χάνς Ζίμερ.Ακόμα, το θέμα των Ατρειδών συμπληρώνεται από τους πυκνούς ήχους των καθολικού μουσικού οργάνου της γκάιντας. Ο συνθέτης αναλογίστηκε την πληθώρα λαών που χρησιμοποίησαν αυτό το μουσικό όργανο ανά τα χρόνια και θεώρησε ότι ο ήχος του θα επιβίωνε σε αυτό τον μελλοντικό κόσμο.
Ακολουθούν μυστηριώδεις ψίθυροι και μια ανήσυχη μελωδία. Αυτό είναι το θέμα του κρυφού τάγματος των μαγισσών που ενορχηστρώνουν στις σκιές τα μυστικά τους σχέδια. Το κομμάτι των μαγισσών εκπροσωπεί πλήρως τις κοινωνούς του και μας δίνει μουσικά την πληροφορία για αυτές προτού ήδη αρχίσουν την δράση τους.
Έπειτα, ο Χάνς Ζίμερ αναζητά έναν πρωτόγονο ήχο για να αναδείξει την βάρβαρη φύση των πολεμιστών «Σάρντουκαρ», της φρουράς του Αυτοκράτορα. Η επιρροή του προέρχεται από τις πεδιάδες της μογγολικής στέπας και το αποκαλούμενο «throatsinging». Είναι ένας πολύ ξεχωριστός ήχος που αναδεικνύει το τελετουργικό κομμάτι της προετοιμασίας των στρατιωτών για μάχη.
Το θέμα του πλανήτη «Αρράκις» ωστόσο είναι το επίκεντρο της σύνθεσης για τον Χάνς Ζίμερ. Τα έχει όλα, ήχους από πνευστά, αιθέριους που σε ταξιδεύουν στην άμμο. Έχει ηλεκτρική κιθάρα για την ένταση των σκηνών δράσης. Έχει γυναικεία εκκωφαντικά φωνητικά που αντηχούν σε όλον τον πλανήτη! Εικόνα και ήχος συνδυάζονται με τρόπο που να συνυπάρχουν και το ένα να βασίζει την ύπαρξη του στο άλλο. Σκηνοθέτης και συνθέτης δεν ήταν συνεννοημένοι, καθώς λόγω της πανδημίας του COVID-19 εργάζονταν χωριστά. Η αλήθεια είναι όμως πως κατάφεραν κάτι το μοναδικό.
.jpeg)
Αποτίμηση:
Ο Ντενί Βιλνέβ παραδίδει μία ταινία στο κοινό που παραμένει δική του, αλλά συνάμα καθολική για όλους. Καταφέρνει να ικανοποιήσει τόσο τους σκεπτόμενους θεατές, αφού τους δίνει όλα εκείνα τα στοιχεία που τους επιτρέπουν να αλληλεπιδράσουν με την ιστορία, όσο και εκείνους που επιβιβάστηκαν μόνο για την δράση. Σίγουρα, η ταινία παίρνει τον χρόνο της και δείχνει την προτίμηση της στα αργά γενικά πλάνα και στον διάλογο. Δεν λείπουν όμως οι σκηνές δράσης στις σωστές αναλογίες και δόσεις. Είναι κάτι κλασικό, το οποίο όμως χάθηκε, άρα καθίσταται καινούργιο και φρέσκο, και αναμφίβολα κάτι που έχει ανάγκη ο κινηματογράφος στη σύγχρονη εποχή. Μία ταινία εισαγωγής σε έναν περίπλοκο κόσμο από θρησκευτικής, περιβαλλοντικής και πολιτικής άποψης. Αναμένουμε με προσμονή το δεύτερο μέρος και τη συνέχεια του επιτεύγματος σε θαύμα!
Θα έβαζα με ταπεινότητα όπως πάντα ένα 8,2/10 για τον αμέριστο σεβασμό στο όραμα του συγγραφέα, αλλά και για τη μεστή απόδοση του έργου στην οθόνη.
