Συνέντευξη της συγγραφέως Φραντζέσκας Κολυβά στον Τάσο Αγγελίδη Γκέντζο

Η Φραντζέσκα Κολυβά, με καταγωγή από τη Ζάκυνθο, γεννήθηκε στην Αθήνα και είναι δικηγόρος, παντρεμένη και μητέρα δύο παιδιών. Έχουν εκδοθεί τρία έργα της: «ΦΤΟΥ ΚΑΙ ΒΓΑΙΝΩ», ευθυμογράφημα, από τις εκδόσεις Καστανιώτη, «Ο ΚΗΔΕΜΟΝΑΣ», μυθιστόρημα, από τις εκδόσεις Πατάκη, «ΚΟΥΦΕΤΑ ΜΕ ΠΙΚΡΑΜΥΓΔΑΛΟ», μυθιστόρημα, από τις εκδόσεις Περίπλους. Επίσης έχει αρθρογραφήσει με λογοτεχνικά θέματα σε εφημερίδες.

· Ποιο είναι το επάγγελμά σας;

Είμαι δικηγόρος αλλά τα τελευταία χρόνια διαθέτω αρκετό ελεύθερο χρόνο για τον εαυτό μου.

· Πώς περνάτε τη μέρα σας;

Όταν δεν εργάζομαι, διαβάζω και γράφω. Επίσης λατρεύω να βλέπω ταινίες χαλαρώνοντας το βράδυ.

· Δυο λόγια για το μυθιστόρημα.

Πρόκειται για ένα πολυπρόσωπο σπονδυλωτό μυθιστόρημα με πέντε κεντρικές ηρωίδες από τις οποίες οι τέσσερις φοίτησαν στο οικοτροφείο «Ίκαρος», ένα οικοτροφείο που χτίστηκε στη Μακεδονία του εξήντα. Στην πραγματικότητα το βιβλίο διατρέχει το ιστορικοκοινωνικό πλαίσιο της Ελλάδας από το 1912 ως το 1990 περίπου, με αναφορές στην Ελλάδα της ανασυγκρότησης, τη μετανάστευση, το αμερικάνικο όνειρο, τη δικτατορία. Τα κορίτσια, που τα συναντάμε σε κάθε πιθανή ηλικία, έφηβες, δεσποινίδες ή ώριμες γυναίκες, είναι ενδιαφέροντα γιατί, σαν το μυθικό ήρωα, υλοποιούν τη δυνατότητα του αδυνάτου, τολμούν να πετάξουν μακριά από το έγκλειστο περιβάλλον γνωρίζοντας τελικά τον εαυτό τους.

· Σκέψεις για το επόμενο μυθιστόρημα…

Το επόμενο μυθιστόρημα γράφεται ήδη… Η αλήθεια είναι πως κατακλύζομαι από ιδέες που δεν προλαβαίνω να μετουσιώσω σε έργα. Λένε πως ο συγγραφέας γράφει και ξαναγράφει το ίδιο βιβλίο. Ίσως υπάρχουν κάποια πράγματα μέσα μας που δεν εξαντλούνται. Το παιδί, φερειπείν, που κάποτε υπήρξαμε, μας γνέφει από το παρελθόν ζητώντας ακόμα την προσοχή μας.

· Αισθάνεσθε συγγραφέας;

Ναι! Άλλο το ζήτημα αν ως συγγραφέας πετυχαίνεις το σκοπό σου, να κρατήσεις δηλαδή το ενδιαφέρον των αναγνωστών ή να μεταδώσεις τις σκέψεις σου. Ξέρω όμως, όπως ήξερα από παιδί, πως αυτό θα έκανα στη ζωή μου. Δεν πρόκειται για ενδιαφέρον ή απασχόληση αλλά για ανάγκη. Επιτέλους βρήκαν δικαιολογία οι ονειροπολήσεις και ο κατασκευασμένος κόσμος μου. Επιτέλους, δεν είμαι το αυτιστικό ασχημόπαπο, μπορεί να μην είμαι ούτε ο όμορφος κύκνος, ανήκω πάντως στη συνομοταξία του. Βρίσκομαι στο πρώτο σκαλί της καβαφικής κλίμακας.

· Τι σκέπτεστε όταν σας ασκούν κριτική για κάποιο έργο σας με την οποία δεν συμφωνείτε;

Δεν μου αρέσει! Είναι σαν να ξαπλώνουν τη ζωή μου στο μικροσκόπιο. Αυτό που μ’ ενοχλεί περισσότερο είναι πως ξέρω ότι έχουν δίκιο. Έχει παρατηρηθεί ότι όλοι επισημαίνουν τις ίδιες αδυναμίες, που άλλωστε πρώτος εσύ αναγνωρίζεις στο έργο σου. Το βέβαιο πάντως είναι πως η κριτική σε εξαναγκάζει σε σκληρότερη δουλειά. Όσο αυστηρότερη είναι, τόσο δημιουργικότερη αποβαίνει.

· “Κουβαλάτε” για καιρό τους ήρωες των μυθιστορημάτων σας;

Δεν είναι βάρος! Είναι σύντροφοι. Εκπροσωπούν ένα κομμάτι της ζωής μου, θέλω να είναι ζωντανοί μέσα μου, μια συγγραφέας μάλιστα τους έβαλε να παίξουν όλοι μαζί σε ένα μυθιστόρημα. Βλέπετε, η σκηνοθεσία στο χαρτί , μ’ όλον τον ατομικό της χαρακτήρα, στήνει έναν κόσμο που είναι πολύ περισσότερο από ένα σύνολο. Είναι αόρατος και συγχρόνως υπαρκτός αλλά η γοητεία του είναι πως αυτόν τον κόσμο κάθε αναγνώστης τον βλέπει με τα δικά του μάτια. Εδώ βρίσκεται η μαγεία της φαντασίας ενώ στο θέατρο όλα σε καθοδηγούν στην οπτική τους, τα σκηνικά, οι ηθοποιοί.

· Πείτε μου κάτι που δε θα λέγατε ποτέ δημόσια.

Μια μεγάλη αλήθεια λοιπόν! Θα ήθελα να ζήσω από κοντά κάποιο κορυφαίο πεζογράφο, να δω πως οργανώνει το υλικό της δουλειάς του, πώς γράφεται τελικά ένα αριστούργημα. Νομίζω πως ο κάθε συγγραφέας έχει δικό του τρόπο να γράφει αλλά τι είναι αυτό που κάνει να εκβάλλει από το νου του μια αψεγάδιαστη τοιχογραφία με ψυχολογική εμβάθυνση στους χαρακτήρες. Πώς λειτουργεί, πώς συμπεριφέρεται στην καθημερινότητά του ο συγγραφέας όταν καταπιάνεται με την ανατομία μιας σκοτεινής ψυχής; Πώς να ήταν σαν άνθρωπος ο Ντοστογιέφσκι;

· Τα μυθιστορήματά σας έχουν πολλά επίπεδα ανάγνωσης;

Θα ήθελα! Αυτός είναι ο στόχος. Να μετατρέψω τη σχεδόν ανιαρή καθημερινότητα σε δείκτη του κόσμου. Να μεταβώ από την επιφάνεια των πραγμάτων και τον ήρωα της διπλανής πόρτας στο αξίωμα που θέλω να αποδείξω. Στις «Ικαρίδες», φερειπείν, η πτήση του μυθικού Ίκαρου συναντάει τα κορίτσια στο αίτημα της μοναδικότητας του εαυτού και της ελεύθερης επιλογής. Όσο για την πτώση, υπάρχει και η αισιόδοξη ανάγνωση, πως κάθε μεταμόρφωση είναι επίπονη και έχει κόστος, αλλά μπροστά στη μοίρα της αθλιότητας, τόλμα να αναλάβεις το κόστος!

cea6cf81ceb1cebdcf84ceb6ceadcf83cebaceb1cf8220ce9acebfcebbcf85ceb2ceac

· Όταν γράφετε έχετε στο μυαλό σας τους αναγνώστες;

Όταν γράφω μέσα στο δωμάτιο είμαστε εγώ και ο κόσμος μου και κανένας άλλος. Πιστεύω όμως – και τώρα μιλώ σαν αναγνώστης – πως όλοι οι άνθρωποι κάνουν περίπου τις ίδιες σκέψεις, τους βασανίζουν τα ίδια πράγματα, έχουν τις ίδιες αγωνίες. Αρκεί να εκτεθείς, να πεις αλήθειες και οι αναγνώστες θα ταυτιστούν, θα πουν: «Κοίτα! και κάποιος άλλος το σκέφτηκε αυτό ή αισθάνθηκε έτσι. Δεν είμαι λοιπόν τόσο βλάκας ή τέρας».

· Κάθε μήνα εκδίδονται καινούργια μυθιστορήματα. Πώς θα ξεχωρίσει ο αναγνώστης του 2019 το λογοτεχνικό από το λιγότερο λογοτεχνικό;

Ξέρετε, το μέτρο της λογοτεχνίας είναι λιγάκι υποκειμενικό και σηκώνει πολύ νερό. Βέβαια όταν τον πήχυ τον βάζει ένας Παπαδιαμάντης, η δική μου πεζογραφία είναι άσκηση τετραδίου. Ωστόσο πιστεύω πως ο αναγνώστης επιλέγει το είδος και το στυλ που του αρέσει και δε διαβάζει με ταμπέλες. Εδώ η σοβαρή λογοτεχνία κι εδώ η ελαφριά. Προσωπικά στέκομαι πολύ επιφυλακτική μπροστά στην κριτική των ποικιλώνυμων ειδικών. Δηλαδή, όταν ένας συγγραφέας έχει πιστό κοινό, τι είδους λογοτεχνία γράφει; Ταπεινά «ευπώλητη»;

· Ποιους συγγραφείς θεωρείτε πετυχημένους;

Αυτούς που ενώ μιλούν για απλά πράγματα, σου ρίχνουν γροθιές στο στομάχι. Κι αυτούς που διαβάζονται απνευστί κι όταν τελειώνεις το βιβλίο, θέλεις κι άλλο. Οι ήρωες διατηρούνται τόσο ζωντανοί μέσα σου που και χωρίς να έχουν άλλη ατάκα να σου πουν, ανεβαίνουν στη σκηνή κι απλά σε κοιτάνε. Κι εσύ σκέφτεσαι ακόμα την περιπέτειά τους, τη ζωή τους, τις επιλογές τους.

· Στην εποχή μας ένας συγγραφέας μπορεί να αποτελέσει πρότυπο για τους νέους;

Θα μπορούσε. Το πρόβλημα είναι πως οι νέοι δεν πολυδιαβάζουν. Μπαίνω στο μετρό και βλέπω ελάχιστους νέους με βιβλίο. Οι περισσότεροι, αν δεν παίζουν παιχνίδια με το κινητό τους, διαβάζουν μια πληροφορία, δέχονται μια ενημέρωση. Η διαφορά της γνώσης ή της σκέψης που πυροδοτεί το βιβλίο σε σχέση με την πληροφορία βρίσκεται στη διάρκεια. Η σκέψη είναι διεργασία και η δημιουργία προτύπου είναι αποτέλεσμα τέτοιας διεργασίας, δεν συνδυάζεται με το πρόσκαιρο της πληροφορίας. Παραδέχομαι πάντως πως με τα άλματα της τεχνολογίας αλλάζει και ο τρόπος που προσλαμβάνονται τα πρότυπα συμπεριφοράς. Ο συγγραφέας μπορεί να περνάει σε δεύτερη μοίρα.

· Μια φράση που να σας αντιπροσωπεύει σήμερα.

«Εκεί που είσαι ήμουνα, κι εδώ που είμαι θα’ρθεις».

Κάθε μέρα ανακαλύπτω ομοιότητες με συμπεριφορές των γονιών μου που ως παιδί με εκνεύριζαν ή δεν κατανοούσα. Σε άλλα πάλι θέματα βιώνω εκ των πραγμάτων τη θέση τους και θυμάμαι. Είναι σαν ριμέικ κλασικής ταινίας. Μετά από μένα θα πρωταγωνιστήσουν τα παιδιά μου, τα παιδιά των παιδιών μου. Δεν ξέρω γιατί όλο αυτό σχηματίζει τέλεια στο μυαλό μου τον αναπόδραστο κύκλο της ζωής. Ίσως για αυτό με μελαγχολεί λιγάκι.

· Μια φράση που σας αντιπροσώπευε κατά το παρελθόν και πλέον δε σας αντιπροσωπεύει.

Δεν έχω κλισέ και επίσης δεν έχω αλλάξει πολλά στη βιοθεωρία μου. Όπως το σκέφτομαι πάντως, παλιά έλεγα πως οι συνταξιούχοι δεν πρέπει να ψηφίζουν και να κανονίζουν τις δικές μας ζωής ενώ είναι παροπλισμένοι. Τώρα δεν είμαι καθόλου σκληρή με τους ηλικιωμένους. Το αντίθετο μάλιστα. Δεν βλέπω πάνω τους τα χρόνια ενώ τους αναγνωρίζω τη σοφία.

· Πόσα βιβλία διαβάζετε κάθε μήνα;

Διαβάζω μυθιστορήματα αλλά και δοκίμια. Φροντίζω να τα μοιράζω σε ίσο χρόνο, αλλά δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι τελειώνω μέσα στο μήνα δυο βιβλία. Όταν γράφεις, το μεγαλύτερο μέρος του ελεύθερου χρόνου σου έχει καταληφθεί. Από την άλλη αν δε διαβάζεις, δε μπορείς να γράψεις.

· Ένα βιβλίο ενός Έλληνα συγγραφέα που θα θέλατε να έχετε γράψει εσείς;

Δεν είναι ένα μόνο και δεν ξέρω ποιο να πρωτοδιαλέξω. Θα ήθελα να είχα γράψει μνημειώδη έργα, τριλογίες και τετραλογίες σαν «τα Παιδιά της Νιόβης», την «Αργώ» ή τους «Πανθέους». Επίσης σαν τον μεγάλο Καραγάτση να είχα επινοήσει τα δράματα και τις ηθογραφίες του, «τη μεγάλη χίμαιρα», «τον κίτρινο φάκελο» και τόσα άλλα. Από τα σύγχρονα έργα διαβάζω Ζυράννα Ζατέλη και εισέρχομαι στο όνειρό της που μπορούσε να είναι και δικό μου. Καταλαβαίνω τον κόσμο της και του ανήκω. Διαβάζω Γιάννη Ξανθούλη και με παρασύρει το ύφος του, ο σαρκασμός της μικρόκοσμού μας που είναι και δικός μου μικρόκοσμος.

· Εκδότες στην Ελλάδα του 2019…

Οι άνθρωποι που μοχθούν για το βιβλίο και δεν επαναπαύονται στο όνομα που έχουν δημιουργήσει. Πολλοί εκδότες σήμερα έχουν ελιτίστικη στάση απέναντι στο βιβλίο, δεν προβάλλουν νέους συγγραφείς ή προτιμούν την ασφάλεια των μεταφρασμένων μπεστ σέλερ. Ευτυχώς που υπάρχουν και οι άλλοι με το μεράκι για το βιβλίο, μικροί εκδοτικοί οίκοι που αγαπούν αυτό που κάνουν και επενδύουν σε νέες οπτικές.

Συνεντεύξεις συγγραφέων στην «Κ» – Όλες με μια ματιά εδώ