Συνέντευξη στη Ελένη Γιαννακίδου για την Κουλτουρόσουπα
Έχω ραντεβού με την κυρία Ρίνα Μπαρτζιλάι έξω απ το Εβραϊκό Μουσείο, στο κέντρο της πόλης μας. Γύρω στις 10.00 το πρωί φτάνω στο πλακόστρωτο της οδού Αγίου Μηνά και βλέπω μια γυναικεία φιγούρα από μακριά να μου χαμογελάει και να μου γνέφει. Ήξερα πως θα συναντήσω μια γυναίκα 85 ετών και αυτό που έβλεπα μπροστά μου πραγματικά για μένα αποτελούσε έκπληξη. Μια κυρία σικάτη, κομψή, που δε θα έλεγε κανείς πως ξεπερνά τα 70 χρόνια, βρισκόταν μπροστά από την είσοδο του Μουσείου και μιλούσε με τους αστυνομικούς του Φυλακίου. Όλοι τη γνώριζαν στον χώρο. Με καλωσόρισε θερμά και περάσαμε στο εσωτερικό του Μουσείου. Εκεί, ένας υπάλληλος μας συνόδευσε στο ασανσέρ και μας κατηύθυνε στη Βιβλιοθήκη όπου θα γινόταν η κουβέντα μας. Τολμώ να πω πως, αν και είχα χρόνια να επισκεφτώ τους χώρους του Μουσείου και παρόλο που γνώριζα την κα Ρίνα για πρώτη φορά, η ατμόσφαιρα και η σχέση μαζί της γρήγορα έγινε πολύ ζεστή και οικεία. Έβλεπα μπροστά μου μια κυρία που ήθελε να μιλήσει για τις μνήμες, να απαντήσει σε ερωτήσεις, να ακούσει απορίες, να αφηγηθεί γεγονότα.
Η Στέλλα, οικογενειακή της φίλη και μαθήτριά μου, μας κερνάει πιτάκια γλυκά με κολοκύθι, συνταγή εβραϊκή που χει φτιάξει για την κα Ρίνα και, αφού μιλάμε λίγο για την καθημερινότητα, προχωράμε στο θέμα για το οποίο έγινε η συνάντηση. Η κα Ρίνα με αφορμή τις εκδηλώσεις μνήμης για το Εβραϊκό Ολοκαύτωμα που γίνονται στις 27 Ιανουαρίου κάθε χρονιά, επισκέπτεται ως καλεσμένη σχολεία της Πόλης μας ιδιωτικά και δημόσια όλων των Βαθμίδων για να προσφέρει στους μαθητές μέσω της αφήγησής της πλούσια ιστορική γνώση, μιας κι η ίδια ως υπόσταση αποτελεί πρωτογενή πηγή της ιστορικής πληροφορίας για την εποχή της Γερμανικής κατοχής και των πρακτικών του Ναζισμού στον Εβραϊκό πληθυσμό. Παράλληλα, ως μέλος της Εβραϊκής κοινότητας μετέχει στις εκδηλώσεις του Δήμου με ομιλίες, καταθέσεις στεφάνων κι άλλες δράσεις.
Νιώθω πως έχω μπροστά μου ένα μεγάλο θησαυρό πολύτιμης γνώσης για την εποχή εκείνη του 41-45 και θέλω να μάθω όσα περισσότερα μπορώ μέσα απ’ τη συνομιλία μας
Μου προτείνει να παρακολουθήσω και να βιντεοσκοπήσω (δείτε στο τέλος) την ομιλία της στο αφιέρωμα που θα γίνει για το εβραϊκό ολοκαύτωμα, όπου τότε θα χω την ευκαιρία να ακούσω συγκλονιστικά γεγονότα μαζί με τους άλλους ακροατές της αίθουσας, ενώ τώρα η συζήτηση, πιο χαλαρά, χωρίς μικρόφωνο, να ακολουθήσει άλλους δρόμους, μιας γενικής προσέγγισης των γεγονότων, μιας πρώτης ακουστικής επαφής με πρόσωπα και γεγονότα που σημάδεψαν τη ζωή της.
Ο λόγος της είναι μεστός, ακριβής και παράλληλα χειμαρρώδης, διαπιστώνεται εύκολα αυτό και στο βίντεο με την ομιλία της που ακολουθεί του άρθρου αυτού. Η χρήση της ελληνικής γλώσσας εξαιρετική, παρότι όπως τονίζει δεν πήγε στο πανεπιστήμιο, αν κι άριστη μαθήτρια., γιατί παντρεύτηκε πολύ μικρή και γέννησε και το παιδί της σε μικρή ηλικία. Μιλά με θέρμη για τον σύζυγό της, τον Ίζη Ρεβάχ, που κοντά του, αρκετά χρόνια μεγαλύτερός της, έμαθε πολλά, ταξίδεψε μαζί του και γνώρισε πολλούς σημαντικούς ανθρώπους, ο κύριος Ρεβάχ ήταν επίτιμος πρόξενος της Ισπανίας για 40 χρόνια. Αναφέρεται στην μεγάλη αγάπη για τον πατέρα της που δεν του χαλούσε χατίρι και στην σχέση με τη μητέρα της στο στρατόπεδο Μπέργκεν – Μπέλσεν αλλά και κι αργότερα ως φάρο στη ζωή της. Μας δείχνει οικογενειακές φωτογραφίες που ήταν μικρούλα, στα χέρια των γονιών της, με συγγενείς της πριν τον πόλεμο, με τον μικρό της αδερφό μετά, ασπρόμαυρες φωτογραφίες μιας άλλης εποχής που αποτυπώνουν το πέρασμα της από την παιδική στην εφηβική κι ενήλικη ζωή της στο πλευρό του συζύγου της και φωτογραφίες του γιού της που δυστυχώς τον έχασε νωρίς.
.jpg)
Μας αναφέρει πως η πρώτη φορά που μίλησε δημόσια για τις μνήμες της ήταν, όταν ήρθε συνεργείο του σκηνοθέτη Στίβεν Σπίλμπεργκ στο σπίτι της το 1998 και πήραν συνέντευξη από τον σύζυγό της, που χε σταλθεί κι εκείνος, έφηβος τότε, για κάποιο διάστημα σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, από τη μητέρα της και από την ίδια για τις ανάγκες ταινίας «Η Λίστα του Σίντλερ», που αφορούσε το «Shoah» δηλαδή το Ολοκαύτωμα που γύριζε εκείνη την εποχή ο σκηνοθέτης κι αντλούσε πληροφορίες από όλους τους επιζώντες. «Τότε για πρώτη φορά έμαθα, λέει η κυρία Ρίνα, πως ανήκω στη Γενιά «Child Survivor» δηλαδή «παιδί επιζών»..
Δεν έχει φωτογραφίες από το στρατόπεδο συγκέντρωσης, αυτές θα της βγάλει πολύ μετά, όταν σ ένα ταξίδι στην Πολωνία με τον εγγονό της Ίζη το επισκέπτεται, και μας τις παραχωρεί για τις ανάγκες του άρθρου. Μνήμες ως παιδί από το στρατόπεδο συγκέντρωσης λίγες και σημαντικές, τις αναφέρει στην ομιλία της, εικόνες όμως που τη σημαδεύουν πολλές…. Μου αναφέρει πως σε μια βόλτα της στον Ταξιάρχη Χαλκιδικής με μια φίλη της βλέπει τα πελώρια δέντρα που σχεδόν αγγίζουν τον ουρανό, πυκνά δέντρα που ψάχνουν το φως και κάτι την τρομάζει. Τα ίδια δέντρα τα βλέπει αργότερα μέσα απ το τζάμι του λεωφορείου έξω από τα στρατόπεδα στην Πολωνία , όταν τα επισκέπτεται με τον εγγονό της και τότε καταλαβαίνει. Αυτά τα πανύψηλα δένδρα υπήρχαν και στο Μπέργκεν – Μπέλσεν και τα βλεπε τότε, στα τρία της χρόνια, που είχε κλειστεί με την οικογένειά της στο στρατόπεδο με χιλιάδες άλλους Εβραίους. Πολλές εικόνες που ίσως βαθιά μέσα της ηθελημένα είχε κρύψει, αναδύονται με το ταξίδι προσκύνημα που κάνει στα στρατόπεδα, δεκαετίες μετά.
Ακούγοντας την αφήγησή της δεν αντέχω και στο τέλος την ρωτώ πώς νιώθει τώρα που κοιτά όλο το παρελθόν της από την απόσταση του χρόνου, ποια τα συναισθήματά της, σχεδόν 80 χρόνια μετά, για τους στρατιώτες που βασάνιζαν αθώους, που θανάτωναν καθημερινά δεκάδες ανθρώπους, που έσυραν στα στρατόπεδα εκείνη και τους οικείους της, για τους Ναζί που έβλεπε από τον μικρό φεγγίτη του παραπήγματος στο Μπέργκεν –Μπέλσεν κάθε πρωίνα πετούν νεκρά πτώματα Εβραίων σ ένα κάρο, να τα πατούν με τις μπότες τους και να κάθονται πάνω τους, για τους Ναζί που τους στοίβαξαν σένα τρένο για να τους μεταφέρουν στην κόλαση του Τερέζιενσταν με σκοπό την εξόντωσή τους σε θαλάμους αερίων. Μου απαντά μ ένα περιστατικό: “Έτυχε να μου ζητηθεί να έρθει ως καλεσμένη σπίτι μου η Γερμανίδα Πρόξενος, έβγαλα τα καλύτερα σερβίτσια μου, την περιποιήθηκα ως σωστή οικοδέσποινα κι εκείνη μου είπε πως αισθάνεται άβολα ως Γερμανίδα που μ έχει απέναντί της για όλα αυτά που οι Γερμανοί Ναζί έχουν κάνει στους Εβραίους. Της απάντησα πως προσωπικά δεν έχω μένος με τη νέα γενιά των Γερμανών, τι να πω στα νέα παιδιά και στους Πολιτικούς παρά μόνο να γνωρίζουν την ιστορία για να μην ξαναγίνουν αυτές οι θηριωδίες.
Τώρα που Ελένη κι εσύ με ρωτάς θα σου πω: Ελπίζω ειλικρινά και επιθυμώ οι νέες γενιές, άνδρες και γυναίκες κάθε εθνικότητας, μέσα από τις μαρτυρίες των ανθρώπων της δικής μου γενιάς να ενδιαφερθούν για την διατήρηση της Ιστορικής Μνήμης για να μην επαναληφθούν τα ίδια λάθη του Παρελθόντος εις βάρος της Ανθρώπινης Αξιοπρέπειας, αλλά κοιτώντας βαθιά μέσα στην καρδιά μου που βίωσα κι είδα τόσο πόνο, δυστυχώς, δεν μπορώ τους θιασώτες και του συνεργούς εκείνης της θηριωδίας να τους συγχωρήσω…”.
Ακολουθεί το βίντεο με την Ομιλία της κυρίας Ρίνα Μπαρτζιλάι στα πλαίσια αφιερώματος για το Εβραϊκό Ολοκαύτωμα στην Αίθουσα Εκδηλώσεων του σχολικού κτιρίου Ευκλείδης.
Μια ομιλία 50 σχεδόν λεπτών σε ένα κοινό 250 ατόμων που κυριολεκτικά την παρακολούθησε χωρίς τον παραμικρό θόρυβο, καθηλωμένο στην περιγραφική και αφηγηματική δεινότητα της κας Μπαρτζιλάι. Μια χειμαρρώδης ομιλία που μας έκανε όλους μέσα από τη δύναμη των λέξεων κα την ακρίβεια της πληροφορίας να ανατριχιάσουμε , να συγκινηθούμε και να αναλογιστούμε το χρέος μας απέναντι στον άνθρωπο και την Ιστορία
