Η λειτουργία του ραδιοφώνου στην Ελλάδα ξεκίνησε επίσημα στις 21 Μαΐου 1938. Όσον αφορά στις πολιτισμικές εκπομπές, αρχικά μετέδιδε κλασική μουσική, αλλά στη διάρκεια της Κατοχής συμπεριέλαβε δυναμικά στο πρόγραμμά του το θέατρο. Ωστόσο ήδη λίγο μετά την ίδρυσή του ξεκίνησε να παρουσιάζει θεατρικά σκετς, ενώ το 1940 μεταδόθηκε η πρώτη θεατρική παράσταση με τον «Βασιλικό» του Μάτεσι.
Και το θέατρο στο ραδιόφωνο άνθησε μέχρι την εμφάνιση της τηλεόρασης κι έπειτα άρχισε μία σταδιακή εξασθένηση μέχρι την τελική εξαφάνισή του.
Βέβαια υπάρχει ακόμα ένα μεγάλο αρχείο από έργα που μεταδόθηκαν εκείνα τα χρόνια και το οποίο κατά καιρούς επαναλαμβάνονται. Τίποτα, όμως, καινούργιο.
Τώρα, στους δύσκολους καιρούς που ζούμε, όπου η απαγόρευση των θεατρικών παραστάσεων αποτελεί προς το παρόν γεγονός, η ΕΡΤ ανακοίνωσε την αναβίωσή του (μέσα από τις συχνότητες του Δεύτερου και Τρίτου Προγράμματος), ζητώντας από τους θεατρικούς παραγωγούς να καταθέσουν προτάσεις με προθεσμία την Παρασκευή 13 Νοεμβρίου.
Πρώτο ανταποκρίθηκε το Εθνικό Θέατρο και έκλεισε συμφωνία με την ΕΡΤ για τη δημιουργία νέων παραγωγών, ενώ το Φεστιβάλ Αθηνών θα ξεκινήσει τον Δεκέμβριο τη μετάδοση των Radio Plays σε σύλληψη της Κατερίνας Ευαγγελάτου. Και έπεται συνέχεια.
Ας θυμηθούμε, όμως, τι έχει προσφέρει στη χώρα μας η ραδιοφωνική μετάδοση θεατρικών εκπομπών και έργων.
Αξέχαστη θα μείνει για τους παλιότερους η εκπομπή της Θείας Λένας. Έχοντας αυτό το ψευδώνυμο, η Αντιγόνη Μεταξά άρχισε τη συνεργασία της με τον Ραδιοφωνικό Σταθμό Αθηνών το 1936, ενώ την περίοδο 1942-1965 ανέλαβε τη διεύθυνση της «Ώρας του παιδιού». Οι εκπομπές της (4.500 συνολικά), γεμάτες ζωντάνια και σπιρτάδα, τροφοδοτούσαν τη φαντασία των παιδιών μεταφέροντας μύθους, τραγούδια, παραμύθια, σύντομους θεατρικούς διαλόγους και συμβουλές.
Ωστόσο το 1952 ήταν καθοριστικό για το θέατρο στο ραδιόφωνο. Τότε, με τον τίτλο «Το θέατρο στο μικρόφωνο», ξεκίνησε η συνεργασία του Αχιλλέα Μαμάκη με το Δεύτερο Πρόγραμμα φιλοξενώντας στην πρώτη εκπομπή του τη Μαρίκα Κοτοπούλη. Κάθε Δευτέρα στις τρεις και δεκαπέντε ο δραστήριος δημοσιογράφος ενημέρωνε τους ακροατές με όλες τις θεατρικές ειδήσεις, αλλά επίσης μετέδιδε αποσπάσματα από ηχογραφήσεις σημαντικών παραστάσεων της εποχής.
Στη συνέχεια το Δεύτερο και το Τρίτο Πρόγραμμα αφιέρωσαν πολλές εκπομπές στο θέατρο. Μία από τις μακροβιότερες ήταν «Το θέατρο της Τετάρτης», που από τη δεκαετία του ’50 έως και το ’80 πλούτισε την εμπειρία των ακροατών. Διάσημοι ηθοποιοί δάνεισαν τις φωνές τους στην παρουσίαση κειμένων της ελληνικής και παγκόσμιας δραματουργίας. Ο Τσέχωφ, ο Ίψεν, ο Ιονέσκο, ο Σαίξπηρ, ο Τένεσι Ουίλιαμς, ο Ζαν Ανούιγ, ο Ευγένιος Ο’ Νηλ, ο Μπύχνερ, ο Ιάκωβος Καμπανέλλης, ο Φώτος Πολίτης, ο Νίκος Καζαντζάκης, ο Άγγελος Σικελιανός, αρχαίες τραγωδίες κ.ά., αποδόθηκαν από την Κατίνα Παξινού, τον Αλέξη Μινωτή, τη Μελίνα Μερκούρη, τον Μάνο Κατράκη, τη Δέσπω Διαμαντίδου, τη Βέρα Ζαβιτσιάνου, τον Δημήτρη Μυράτ, τον Δημήτρη Χορν, την Έλλη Λαμπέτη και τόσους άλλους.
Από την άλλη, πρωτότυπα έργα για το ραδιόφωνο έγραψαν ο Αλέξης Δαμιανός, ο Άγγελος Τερζάκης, ο Βασίλης Βασιλικός και ο Βαγγέλης Γκούφας, ενώ δεν έλειψαν τα κωμειδύλλια, έργα των Τσιφόρου και Ψαθά, αλλά και σαπουνόπερες, όπως η «Πικρή μικρή μου αγάπη» του Βαγγέλη Γκούφα που εξέπεμπε η ΥΕΝΕΔ από το 1962 έως το 1968 σε σκηνοθεσία του συγγραφέα και με πρωταγωνιστές τον Στέφανο Ληναίο και την Έλλη Φωτίου.
Θα κλείσω αυτό το σημείωμα με μια ακόμη εκπομπή για παιδιά και για «ψυλλιασμένους» μεγάλους, που δεν ήταν μεν θεατρική, αλλά άφησε ανεξίτηλο το στίγμα της. Πρόκειται για τη «Λιλιπούπολη» (1976-80) του Μάνου Χατζιδάκι, βασισμένη στην ιδέα της Ρεγγίνας Καπετανάκη και της Ελένης Βλάχου. Σ’ αυτήν την ποιοτική, ανατρεπτική σειρά, που είχε πολιτικό χαρακτήρα – και γι’ αυτό από κάποιους πολεμήθηκε – τους στίχους έγραφε η Μαριάννα Κριεζή, ενώ η Άννα Παναγιωτοπούλου έδωσε στα κείμενα έναν πιο θεατρικό λόγο. Ανάμεσα στους ηθοποιούς που ακούγονταν ήταν οι Λευτέρης Βογιατζής, Σταμάτης Φασουλής, Ράνια Οικονομίδου, Πέπη Οικονομίδου, Λυδία Κονιόρδου, Αλέκα Παΐζη, Μίμης Χρυσομάλλης, Μίνα Αδαμάκη κ.ά.
Φωτογραφικό υλικό
