Ο τραγελαφικός «Ορέστης» του Γιάννη Αναστασάκη και του ΚΘΒΕ. Eίδαμε και σχολιάζουμε.

Το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος παρουσιάζει φέτος τη τραγωδία “Ορέστης”, το τελευταίο έργο του Ευριπίδη. Η παράσταση παρουσιάστηκε σε πανελλήνια πρεμιέρα στο Θέατρο Δάσους και ακολουθεί η καλοκαιρινή της περιοδεία σε Ελλάδα και Κύπρο. Τη σκηνοθεσία του έργου υπογράφει ο καλλιτεχνικός διευθυντής του ΚΘΒΕ, Γιάννης Αναστασάκης και στους πρωταγωνιστικούς ρόλους συναντάμε τον Χρήστο Στυλιανού και Ιωάννα Κολλιοπούλου.

Λίγα Λόγια για το έργο: Ορέστης είναι ο τίτλος τραγωδίας που έγραψε ο Ευριπίδης και διδάχτηκε (παίχτηκε) το 408 π.Χ.. Oι μητροκτόνοι Ορέστης και Ηλέκτρα, γίνονται αποδέκτες του μένους, από τον παππού τους Τυνδάρεo, ο οποίος ζητά τη θανατική καταδίκη τους για τον φόνο της Κλυταιμνήστρας. Τα δύο αδέρφια ζητούν τη βοήθεια του Μενέλαου αλλά εκείνος την αρνείται. Έτσι με τη βοήθεια του φίλους τους Πυλάδη, καταστρώνουν νέο σχέδιο εκδίκησης απειλώντας με θάνατο τη γυναίκα του Μενέλαου, Ελένη και της κόρης τους, Ερμιόνης.

H μετάφραση του έργου εκπονήθηκε από τον ποιητή Γιώργο Μπλάνα. Ο ελάχιστα “γνωστός” Oρέστης του Ευρυπίδη που ξετυλίγεται σε 1.690 στίχους αποτελεί ένα από τα πιο σκληρά έργα της αρχαίας δραματουργίας διαθέτοντας μια ιδιοτυπία. Η μάχη τριών ανθρώπων που προσπαθούν να σώσουν τη ζωή τους καταλήγει να γίνει μια μάχη απέναντι στο σύνολο και τις ισχνές ιδεολογικές αξίες που εμπεριέχει αυτό. Ο Γ. Μπλάνας απέδωσε επακριβώς τα στοιχεία του κειμένου χωρίς να νιώσουμε ότι το έργο κατόρθωσε να πάει μπροστά μέσα από μια νέα οπτική. Η τραγωδία διαθέτει στοιχεία που διαμορφώνουν μια καταιγιστική ροή άλλοτε ως τραγωδία και ψυχολογικό δράμα και άλλοτε ως παρωδία και μαύρη κωμωδία. ‘Ολα αυτά τα στοιχεία παραδόθηκαν ακούσια χωρίς όμως να αναγεννηθούν στο σήμερα, όπως πρέσβευε και η τοποθέτηση όλης της υπόλοιπης παράστασης ασχέτως αν το αποτέλεσμα της κρίθηκε επιτυχημένο η όχι. Και στο θέατρο όταν αναφέρουμε τη λέξη αναγέννηση εννοούμε το είδος της καλλιτεχνικής έμπνευσης που αξιώνει εκ νέου ένα θεατρικό πόνημα.

Αυτή λοιπόν η περιβόητη αναγέννηση, απαριθμώντας τα αρνητικά (-) της παράστασης, έλειπε και από το σκηνοθετικό πλαίσιο του έργου. Η συγκεκριμένη έλλειψη έμπνευσης θα τολμούσαμε να πούμε ότι επέφερε και τη μεγαλύτερη ζημία στο έργο. Το όραμα του Γιάννη Αναστασάκη ήταν να δημιουργήσει έναν Ορέστη στο σήμερα. Πολύ έξυπνη κίνηση, αν και επαναλαμβανόμενη πολλάκις στο θέατρο. Το έργο διαθέτει ένα θέμα επίκαιρο στις μέρες μας όσο και στην εποχή του Ευριπίδη οπότε ο αρχικός καλλιτεχνικός καμβάς θα μπορούσε να γεννήσει ένα επιτυχημένο δημιούργημα. Η τραγωδία πραγματεύεται στοιχεία όπως η έννοια της δικαιοσύνης και της δημοκρατίας. Ποιος εντέλει ασκεί δικαιοσύνη, αυτός που έχει τη μερίδα του λέοντος στα οικονομικά συμφέροντα; Οι αποφάσεις του συνόλου είναι πάντα συνετές; Η Δημοκρατία άραγε αποτελεί το τέλειο πολίτευμα; Η θανατική καταδίκη τίθεται ως λύση τιμωρίας και ο Ευριπίδης θίγει το υπαρξιακό δίπολο Ζωή -Θάνατος και συγχρόνως τη δομή μιας κοινωνίας με τις φιλοσοφικές και θρησκευτικές εκφάνσεις της.

Τι πήγε λοιπόν στραβά όταν διαθέτεις αυτά τα επίκαιρα στοιχεία και μπορείς να διαμορφώσεις μια παραπομπή στο σήμερα; Μα φυσικά τίποτα λιγότερο και τίποτα περισσότερο από το μη-υπαρκτό ταλέντο στην δημιουργία. Υπήρξε μια κουραστική σκηνοθεσία με προσθήκες που πολλές φορές ξένιζαν διότι δεν διέθεταν ταυτότητα. Οι ηθοποιοί εναλλάσσονταν πάνω στην σκηνή άρρυθμα χωρίς στιγμές κορύφωσης (αν και υπήρξαν κάποιες καλές στιγμές ερμηνευτικά) με ενδυματολογικά στοιχεία που κάθε άλλο παρά μοντερνισμό φανέρωναν. Η σκέψη του Χορού να διαμορφώσει ένα αποτέλεσμα πιο “πειραγμένο”, πιο ηλεκτρονικό έπεσε στο κενό και γενικά δόθηκε μια καλλιτεχνική εικόνα αμηχανίας. Ο Γ. Αναστασάκης θέλησε να μετατρέψει τους ήρωες της τραγωδίας σε απλούς καθημερινούς ανθρώπους και τον οίκο των Ατρειδών σε μια οικογένεια με ψυχολογικές αστάθειες, συνωμοσίες και δίψα για εκδίκηση. Αντ’ αυτού οι χαρακτήρες μετατράπηκαν σε τραγελαφικούς και οι συνθήκες σε κωμικοτραγικές, μη πρεσβεύοντας την ταυτότητα του έργου του Ευριπίδη αλλά δημιουργώντας κάτι στείρο καλλιτεχνικά που προκαλούσε κόπωση στην θέαση της παράστασης αλλά και έναν γενικό υποβιβασμό στο όραμα της τραγωδίας.

Κανείς δε σε θυμάτ’ εδώ. Κι εσύ όμοια

τον εαυτό σου ξέχανέ τον κι άμε

στης χρυσής πολιτείας τα σταυροδρόμια

και το έργο σου σαν να ‘ταν άλλος κάμε.

Έτσι κι αλλιώς θα παίρνει σε από πίσου

για το αίμα της μητρός σου για η ντροπή σου.

Ορέστης

Κ. Βάρναλης

Στο ερμηνευτικό κομμάτι σαφέστατα είχαμε λιγότερα λάθη χωρίς όμως να έχουμε και ένα αποτέλεσμα που να μας καθηλώσει. Στον ρόλο της Ηλέκτρας, της εκδικήτριας και τιμωρού, η Ιωάννα Κολλιοπούλου.”’Ολα τα αντέχει ο άνθρωπος”, οι πρώτοι στίχοι της ερμηνείας της που αποτέλεσε την πιο ώριμη και ολοκληρωμένη ερμηνεία του έργου. Διέθετε μέτρο, δεν εκτέθηκε μεταξύ δραματικού και κωμικού στοιχείου που εμπεριέχεται καθολικά στο έργο μέσω της υπερβολής, αλλά αντιθέτως διαμόρφωσε μια Ηλέκτρα με συνέπεια. Μια Ηλέκτρα που διψά για εκδίκηση και γίνεται ηθική αυτουργός στους φόνους.

Ο Χρίστος Στυλιανού, έχει σηκώσει πολλές φορές στις πλάτες του απαιτητικούς ρόλους σε θεατρικά ανεβάσματα του ΚΘΒΕ και τις περισσότερες φορές τα έχει καταφέρει περίφημα. Είναι ένας ηθοποιός που διαθέτει ταλέντο και ψυχή, στοιχεία που διαφάνηκαν και εδώ, στον ρόλο του Ορέστη, που σε αρκετά όμως σημεία η ερμηνεία του έχανε το μέτρο. Γινόταν υπερβολικός και πολλές φορές έδειχνε και ο ίδιος να προβάλλει μία κόπωση στην προσπάθεια του αυτή. Πολλά ερμηνευτικά του μέσα δεν εξέπεμπαν φυσικότητα αλλά έναν εξαναγκασμό διαμόρφωσης του εκάστοτε απαιτούμενου συναισθήματος. Ο Χορός αποτελείται απο Αργείτισσες, συνομήλικες της Ηλέκτρας και αποδόθηκε από μια πλειάδα νέων ηθοποιών (Ελευθερία Αγγελίτσα, Μομώ Βλάχου, Στελλίνα Βογιατζή, Αναστασία Εξηνταβελόνη, Παυλίνα Ζάχρα, Μαρία Κωνσταντά, Χριστίνα Παπατριανταφύλλου, Μαρία Πετεβή, Ελίνα Ρίζου, Εύη Σαρμή, Χριστίνα Χριστοδούλου, Στυλιανή Ψαρουδάκη) διαμέσου δουλεμένων και προσεγμένων ερμηνειών.

Όλες οι υπόλοιπες ερμηνείες (Νικόλας Μαραγκόπουλος, Δημήτρης Μορφακίδης, Δημοσθένης Παπαδόπουλος, Μαριάννα Πουρέγκα, Κώστας Σαντάς, Χριστόδουλος Στυλιανού) παρουσιάστηκαν διεκπεραιωτικά χωρίς να μας δημιουργηθεί η ανάγκη να αναφέρουμε κάποια στοιχεία άξιας προσοχής μέσα σε αυτές.

Έκπληξη και δυστυχώς όχι θετική μας προκάλεσε η παρουσία της ηθοποιού, Δάφνης Λαμπρόγιαννη, στον ρόλο της Ελένης. Η ηθοποιός ακολούθησε τη γνωστή ερμηνευτική μανιέρα της, ίσως ταιριαστή σε αμιγώς κωμικά κείμενα, αλλά στο συγκεκριμένο έργο απέδωσε μια Ελένη ασταθή με στοιχεία υστερίας. Κατανοούμε ότι ακολούθησε τη καθοδήγηση της σκηνοθεσίας ώστε ο ρόλος να ακουμπά με κάποιο τρόπο στο σήμερα ,σαν αποτέλεσμα όμως θα λέγαμε ότι της κόστισε καλλιτεχνικά αυτή η επιλογή.

Λοιπά λειτουργικά στοιχεία όπως μουσική (Μπάμπης Παπαδόπουλος) και φωτισμοί (Λευτέρης Παυλόπουλος) κινήθηκαν σε ένα πλαίσιο ανυπαρξίας. Η μουσική εκτελώντας τις οδηγίες της παράστασης προσπάθησε να δημιουργήσει έναν σύγχρονο ήχο που δυστυχώς δεν τα κατάφερε και οι φωτισμοί του έργου δεν κατόρθωσαν να “φωτίσουν“ και να εξελίξουν τα συναισθήματα της τραγωδίας.

(+) Αντιθέτως αυτή η ταυτότητα της αποτυχημένης σκηνοθεσίας βρήκε σάρκα και οστά στο σκηνικό της παράστασης (Γιάννης Θαβώρης). Όλο το έργο διαδραματίζεται μπροστά από το παλάτι, δεν έχουμε καμία μεταβολή του χώρου κατά τη διάρκεια της τραγωδίας. Το παλάτι στο συγκεκριμένο θεατρικό ανέβασμα, ήταν ένα κτίριο με σκαλωσιές και κορδέλες απαγόρευσης εισόδου, μια αλληγορία στο χτίσιμο του σήμερα, πολύ εμπνευσμένη και με δυνατό στίγμα κατά τη διάρκεια του έργου.

Εν κατακλείδι,

Μια παράσταση, ένα καλλιτεχνικό πείραμα που δεν στέφθηκε με επιτυχία. Η ιδέα έγινε κατανοητή και συγκεκριμένη μόνο που στο αποτέλεσμα κρίθηκε λίγη και ανεπαρκής λόγω έλλειψης καινοτομίας και έμπνευσης. Αν θέλεις να διαμορφώσεις ένα συγκεκριμένο θεατρικό όραμα, δύσκολο κατά γενική ομολογία (καθώς έχουν γίνει πολλές παρόμοιες αποτυχημένες προσπάθειες μέσα στα χρόνια)οφείλεις να έχεις στην φαρέτρα σου τα παραπάνω στοιχεία. Τότε μόνο θα καταφέρεις να δημιουργήσεις ένα αποτέλεσμα που δεν θα κλωτσήσει ,διαφορετικά θα προβάλλεις μια τραγελαφική θεατρική παρουσίαση όπως η συγκεκριμένη.

Το Θέατρο οφείλει να δημιουργεί την επανάσταση. Δεν την υποκινεί. Σου δίνει τα εφόδια να αντιληφθείς ποιος είσαι και που κινείσαι. Οι δράσεις σου, η κατανόηση του κόσμου, η έκφραση. Ο καθένας προσωπικά γίνεται υποκινητής της όποιας επανάστασης. Οι εποχές περνούν και παραμένουν ίδιες και εσύ με ρωτάς τι μένει; Οι “από μηχανής θεοί” πουλούν σαθρές ελπίδες και αποδεικνύονται κάλπικοι. Και εσύ εμμονικά με ρωτάς, μου ματώνεις τα αυτιά… τι μένει; τι μένει; τι μένει;

Ωστόσο αυτή ή γυναίκα δε λέει να σωπάσει. Άκουσε την.
Πώς δεν ακούει την ίδια τη φωνή της; Πώς μπορεί να μένει
κλεισμένη ασφυχτικά σε μια στιγμή παρωχημένου χρόνου,
παρωχημένων αισθημάτων; Πώς μπορεί, και με τί,
ν’ ανανεώνει αυτό το πάθος της εκδίκησης και τη φωνή του πάθους

Ορέστης

Γιάννης Ρίτσος

Βαθμολογία:

3,5/10

Πληροφορίες για τη παράσταση θα βρείτε ΕΔΩ

Δείτε & αυτά:

–Τι παίζουν τα θέατρα στη Θεσσαλονίκη ΤΩΡΑ ΕΔΩ