Η Φιλιώ και η Κατερίνα πάνε θέατρο
Γράφει η Νέλη Βυζαντιάδου για την Κουλτουρόσουπα
Περιμέναμε και οι τρεις μας με ιδιαίτερη ανυπομονησία να συναντήσουμε το Μολυβένιο Στρατιώτη και να γίνουμε κι εμείς κομμάτι της ιστορίας του. Έτσι κι έγινε. Η Φιλιώ, η Κατερίνα κι εγώ μπήκαμε στο Αριστοτέλειον, ανεβήκαμε στο θεωρείο και δηλώσαμε πανέτοιμες να απολαύσουμε μια από τις πιο αγαπημένες και διαχρονικές χριστουγεννιάτικες ιστορίες, την ιστορία του Μολυβένιου Στρατιώτη.
Ο «Μολυβένιος Στρατιώτης» είναι όντως μια διαχρονική ιστορία που έχει ταξιδέψει σχεδόν έναν αιώνα στα σπίτια μας σαν ένα εκπληκτικό μυθιστόρημα θα πει ο Αναστάσης Δεληγιάννης, ο οποίος βάζει την υπογραφή του στο κείμενο, τη σκηνοθεσία και τις χορογραφίες της παράστασης.
Πρόκληση η προοπτική να σκηνοθετήσει αυτό το έργο μια που κλήθηκε να δώσει στη σκηνή τη φαντασμαγορία και την ομορφιά ενός υπέροχου διηγήματος.Ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν έγραψε μια πολύ όμορφη και σύντομη ιστορία, σύμφωνα με τον ίδιο, η οποία έπρεπε να μετασχηματιστεί σε ένα πλούσιο και γεμάτο θεατρικό έργο. Τα παρακλάδια που έπρεπε να επινοήσει και η συμπεριφορά των χαρακτήρων, εκτός των βασικών που ήταν ο Μολυβένιος Στρατιώτης και η Μπαλαρίνα, ήταν και πολύ απαιτητικά και χρειαζόταν από πλευράς του ιδιαίτερη φαντασία. ‘Το να κάνεις ένα απλό διήγημα μία μεγάλη θεατρική παραγωγή, σου βγάζει πάρα πολλές δυσκολίες γιατί ένα θεατρικό έργο και ειδικά όταν απευθύνεται σε παιδιά που πρέπει να εντυπωσιαστούν πρέπει να είναι πολυπρόσωπο, να έχει την κατάλληλη μουσική που ταιριάζει με τα νοήματα και την εποχή οπότε προσπάθησα πάρα πολύ να συνδυάσω πολλά στοιχεία που θα φέρουν την Τέχνη στο καλύτερο αποτέλεσμά της’ καταλήγει.
Από τις πρώτες κιόλας στιγμές ξετυλίγεται μπροστά στα μάτια μας μια τρυφερή ιστορία και αναδύεται η έννοια της διαφορετικότητας. Ο πρωταγωνιστής, αν και διαφορετικός, δεν υπολείπεται σε τίποτα. Αναρωτιέμαι για τα βασικά μηνύματα που περνά το έργο στους μικρούς θεατές γύρω από την αποδοχή της διαφορετικότητας. Ο κύριος Δεληγιάννης εξηγεί πως μέσα σε αυτό που αναρωτιέμαι κρύβεται η απάντηση. Οι άνθρωποι τελικά, αν και διαφορετικοί, δεν υπολείπονται σε τίποτα από τους υπόλοιπους. Αυτή και μόνο η μετάδοση του μηνύματος κρίνεται από τον ίδιο ως πολύ σημαντική. Υποστηρίζει μάλιστα πως αυτό είναι και το πιο ενάρετο που έχει να διδάξει στα παιδιά, ότι δηλαδή η διαφορετικότητα δεν πρέπει να φέρει διάκριση και ούτε πρέπει να φέρει λύπηση. Η διαφορετικότητα δεν χρειάζεται παρηγοριά. Μπορεί να φέρνει πρόβλημα αλλά πρέπει όλοι μαζί να προσπαθούμε να το υπερπηδήσουμε. Οι διαφορετικοί από εμάς άνθρωποι κάνουν τεράστιες προσπάθειες για να είναι καλύτεροι από εμάς. Πρέπει κι εμείς με τη σειρά μας να προσπαθήσουμε για να τους κάνουμε καλύτερους και να τους φέρουμε σε μια κατάσταση όχι απλά να νιώσουν ίσοι μια που ίσοι είναι από την ανθρώπινη φύση αλλά να νιώσουν ότι είναι μοναδικοί και ξεχωριστοί. Να μην πιστέψουν ποτέ ότι η διαφορετικότητά τους μπορεί να είναι εμπόδιο σε κάποια αρετή, σε κάποια ευκολία, σε κάποια παροχή που δίνει η ζωή σε όλους τους ανθρώπους.
Σκέφτομαι πως δεν είναι μόνο η έννοια της διαφορετικότητας αυτή που ξεχωρίζει στη συγκεκριμένη παράσταση. Είναι και η έννοια της φιλίας όπως επίσης και αυτή της αγάπης για την οποία μπορεί κανείς να φτάσει μέχρι και στην αυτοθυσία. Περιμένω να ακούσω από τον σκηνοθέτη τις σκέψεις του σχετικά με τις έννοιες που διακρίνονται. ‘Μα υπάρχει μεγαλύτερη έννοια από τη φιλία και την αγάπη;’, λέει για να συνεχίσει ‘Η αγάπη μέσα της κρύβει τη φιλία και η φιλία κρύβει την αγάπη. Η μία δεν μπορεί να υπάρχει χωρίς την άλλη. Η αγάπη είναι και στην οικογένεια. Τη συναντά κανείς και στους δεσμούς. Η αγάπη βρίσκεται και μεταξύ των συναδέλφων ή των συμμαθητών. Η αγάπη είναι και στις επιχειρηματικές σχέσεις. Αν οι άνθρωποι δεν αγαπιούνται, δεν μπορούν να συμπράξουν. Όπου και όποτε έγινε σκοπός μόνο το κέρδος ή το συμφέρον ή κάποιο υλικό αγαθό ή κάποια διαδικασία, η σχέση δεν ευδοκίμησε και αυτό το είδαμε στην ιστορία της Ανθρωπότητας. Χρειάζεται να ενωθούν οι άνθρωποι για να καταφέρουν να συμπορευτούν. Οι έννοιες, που προβάλλουμε πολύ στο έργο, είναι η ισότητα, το μοίρασμα, η δοτικότητα, η ανάπτυξη των συναισθημάτων, η οικογενειακή αρμονία, η ενασχόληση των παιδιών με τα παιχνίδια και όχι με κάτι άλλο. Επιστρέφοντας πίσω στα χρόνια που ήταν η Μπαλαρίνα, το Μολυβένιο Στρατιωτάκι, το Σκάκι, η Άμαξα ως παιχνίδια που το παιδί αγγίζει με τα χέρια του, διαπιστώνουμε ότι ακόμα και σε μεγαλύτερη ηλικία υπάρχει η ανάγκη να παραμείνει το παιδί σε επαφή με τη φαντασία αντί να παρέχονται όλα έτοιμα μέσω μιας οθόνης. Ακόμα λοιπόν και η ενασχόληση με κάτι χειροποίητο μας γυρίζει πίσω σε μια εποχή που ήταν όλα πιο αγνά και επέτρεπαν στο παιδί να αναπτύξει τα φαντασιακά του μέσα, την εγρήγορση και την ευστροφία του’.
Βλέπω την αφοσίωση με την οποία παρακολουθούν οι δυο φίλες μου τους ηθοποιούς πάνω στη σκηνή. Ταξιδεύουν μαζί τους και πλάθουν τις δικές τους εικόνες. Βεβαιώνομαι μέσα μου για την επιλογή που έκανα και χαίρομαι που έχω κι εγώ την ευκαιρία να ταξιδέψω μαζί τους σε αυτό το χριστουγεννιάτικο σκηνικό. Μπαίνω στη θέση των γονιών που υπάρχουν γύρω μου και αναρωτιέμαι για τα δικά τους κριτήρια με τα οποία επιλέγουν ποιο έργο θα παρακολουθήσουν με τα παιδιά τους. Τι να σκέφτονται άραγε; Τι να αξιολογούν ως σημαντικό; Πώς επιλέγουν; Ζητώ από τον συνεντευξιαζόμενο να παραθέσει λόγους για τους οποίους θα μπορούσαν οι γονείς να επιλέξουν αυτό το έργο κι εκείνος παραδέχεται ότι δεν έχει να προτείνει κάτι στους γονείς. Κατά τη γνώμη του αυτοί πρέπει από μόνοι τους να γνωρίζουν τι θα δούνε με τα παιδιά τους και τι όχι. Κι όπως τονίζει είναι πολλά τα θέατρα που ευτυχώς κάνουν μεγάλες προσπάθειες για να παρουσιάσουν στο κοινό παραστάσεις υψηλού επιπέδου. Όσο για τον ίδιο παραδέχεται ότι δεν έκανε μια παράσταση για να δώσει μια πρόταση αλλά έκανε μια παράσταση για να αγκαλιάσει.
Τον προσκαλώ να δώσει μια μικρή γεύση για το τι θα δει κανείς αν έρθει σε αυτήν την παράσταση κι εκείνος λέει πως αν κάποιος επιλέξει να τη δει και να συντροφεύσει όλους τους συντελεστές στο ταξίδι που κάνουν με την ιστορία του Μολυβένιου Στρατιώτη, θα νιώσει την αγκαλιά τους. Και τη δική του, ως αγκαλιά του συγγραφέα – σκηνοθέτη και χορογράφου της παράστασης, αλλά και των ηθοποιών. Αγκαλιάζοντας το θεατή, τον βάζουν ουσιαστικά μέσα στην ιστορία οδηγώντας τον στο σημείο που θα νιώσει συναισθήματα και θα εξερευνήσει έννοιες για τις οποίες έχει μιλήσει ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν οπότε η πρότασή του δεν είναι άλλη από την προσφορά της αγάπης. Το έργο του ξεχειλίζει από αγάπη και αυτό φαίνεται από τον τρόπο που το έφτιαξε, το έντυσε, το σκηνοθέτησε, από τον τρόπο που επιμελήθηκε καλλιτεχνικά κάθε πτυχή του, από τον τρόπο που δίδαξε τους ηθοποιούς. Όλο είναι φτιαγμένο με αγάπη. ‘Όποιος έρθει κοντά μας θα νιώσει αυτήν την αγάπη και τη ζεστασιά. Θα καταλάβει πως αυτό το έργο δεν έγινε για να εντυπωσιάσει το κοινό ή για να αποδείξει κάτι. Έγινε για να μοιράσει απλόχερα το νόημα των γιορτών, της φιλίας, της αγάπης και του εναγκαλισμού της διαφορετικότητας’, δηλώνει.
Θέλω πολύ να ξεχωρίσει την αγαπημένη του σκηνή επιχειρηματολογώντας για αυτήν την επιλογή του. Εκείνος επιλέγει ως αγαπημένη του σκηνή την πιο αστεία σκηνή του έργου. Είναι η σκηνή στην οποία όλοι οι ηθοποιοί συναντιούνται σε μια ψαραγορά. Ο ίδιος έχει μεγάλη ροπή προς το χιούμορ και θέλει πολύ να βλέπει τους ανθρώπους να γελάνε. Οι ηθοποιοί, σε αυτήν τη σκηνή, γελούσανε από τις πρόβες και πολύ χαρούμενα παίζουν αυτή τη σκηνή κάθε φορά στο έργο. Μετά από τη συγκίνηση που προηγείται σε προηγούμενες σκηνές, ο κόσμος νιώθει το χιούμορ και την καλή διάθεση βλέποντας την ιστορία να χαλαρώνει, να μαλακώνει και να έχει κι άλλες πτυχές όπως αυτήν μιας μικρής φάρσας. Η πιο αστεία λοιπόν σκηνή του έργου είναι και η αγαπημένη του γιατί εκεί συναντιούνται τα γέλια των ηθοποιών και των θεατών.
Φτάνοντας σιγά σιγά στο τέλος της παράστασης αλλά και αυτής της συζήτησης διαπιστώνω πως ένα μειονέκτημα, όποιο κι αν είναι αυτό, μπορεί να αποδειχθεί πλεονέκτημα αρκεί να το δει κανείς έτσι και να το αναπλαισιώσει θετικά. Να το νιώθουν αυτό και οι μικροί θεατές όταν βλέπουν το Μολυβένιο Στρατιώτη στη σκηνή; Αυτή είναι μια μεγάλη απορία μου. Στο πλαίσιο της ταύτισης μαζί του, τι να σκέφτονται για τα δικά τους μειονεκτήματα που μπορεί να μην είναι τόσο εμφανή αλλά υπάρχουν; Έχουν αλλάξει τα χρόνια που δεν υπήρχε μέριμνα για τη διαπαιδαγώγηση της διαφορετικότητας σύμφωνα με τον κύριο Δεληγιάννη. Πλέον και με όλη αυτήν την πληροφόρηση που έχουν τα παιδιά γνωρίζουν ότι υπάρχουν γύρω μας άνθρωποι που είναι διαφορετικοί. Είναι σίγουρα στην κουλτούρα και στο χρέος κάθε γονιού να μάθει στο παιδί του να αγκαλιάζει, να δέχεται και να αποδέχεται εξυψώνοντας την αξία ενός διαφορετικού ανθρώπου. Βλέπει μάλιστα ότι οι μικροί θεατές είναι πολύ συνυφασμένοι με τη διαφορετικότητα. Δεν νιώθουν ότι αντιμετωπίζουν κάτι για πρώτη φορά. Δεν σοκάρονται. Αντίθετα έχουν ενημερωθεί για το τι θα δούνε και καταλαβαίνουν ότι στη ζωή δεν είναι όλα ρόδινα. Καταλαβαίνουν ότι πρέπει να πολεμήσεις για να κατακτήσεις. Πρέπει να προσπαθήσεις. Η αλήθεια είναι ότι δεν έδωσε τη διαφορετικότητα με τον πιο βαρύ της τρόπο. Το παρουσίασε με ηρεμία και με μια κινησιολογική κατάσταση στον ηθοποιό, που υποδύεται το Μολυβένιο Στρατιώτη, ώστε να προκαλέσει τη σκέψη αλλά να μη γίνει το σοκ φραγμός για να αναπτυχθεί συζήτηση. Σίγουρα υπάρχουν περιπτώσεις στη ζωή που δεν είναι ευχάριστες. Το θέατρο, όμως, δεν είναι μόνο για να κουνάει το δάχτυλο ή να διαπαιδαγωγεί μέσω απολυτότητας και αυστηρότητας. Το θέατρο είναι για να χαρίσει στο θεατή το περιθώριο για συζήτηση και για ομορφιά. Μέσα από τη συζήτηση και την ομορφιά της εικόνας θα ψάξει να βρει τι μπορεί να γίνει καλύτερο.
Αποχαιρετώ τον συνεντευξιαζόμενο ζητώντας του να μας ευχηθεί κάτι για τις φετινές γιορτές κι εκείνος το κάνει με όλη του τη διάθεση: ‘Για τις φετινές γιορτές εύχομαι του καθενός η ευχή να πραγματοποιηθεί. Είναι πολύ μεγάλη ευθύνη να ξέρεις τι θέλει κάθε άνθρωπος αλλά αν θα μπορούσα θα ήθελα να δώσω σε κάθε άνθρωπο αυτό που θα τον έκανε πιο ευτυχισμένο, πιο χαρούμενο και να λειτουργεί πιο αρμονικά μέσα στο κοινωνικό σύνολο μια που όλοι έχουμε ανάγκη από αυτήν την κοινωνία να γίνει ακόμα πιο εναρμονισμένη, ακόμα πιο λογική και ακόμα πιο συναισθηματική’.
Ραντεβού την επόμενη Παρασκευή με ένα καινούργιο άρθρο…η Φιλιώ και η Κατερίνα πάνε θέατρο και τους αρέσει πολύ!
«Ο Μολυβένιος Στρατιώτης» του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν στο Θέατρο Αριστοτέλειον
