Ο άνθρωπος έχει την τάση να ζει με γνώμονα τον χρόνο: μετρά τις μέρες, κυνηγά το μέλλον, αναπολεί το παρελθόν. Όμως υπάρχει ένας ενδιάμεσος τόπος, αόρατος και σπάνιος, όπου ο χρόνος δεν κυλά – απλώς υπάρχει. Είναι εκεί όπου το παρόν δεν περνά, αλλά εκτείνεται· εκεί όπου δεν υπάρχει αρχή ή τέλος, παρά μόνο η αίσθηση του «εδώ και τώρα».
Με βαθιά αφοσίωση στο Σωματικό θέατρο, δεν αντιμετωπίζει την κίνηση ως τεχνική αλλά ως πράξη εσωτερικής αποκάλυψης — σαν ένας ψίθυρος που ξεκινά από τα κύτταρα και φτάνει στην ψυχή. Η παρουσία της στη σκηνή είναι βιωματική, σχεδόν τελετουργική μιας κάθε ρόλος είναι ένα πέρασμα, κάθε κίνηση, ένα ίχνος πάνω στη σιωπή.
Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Είναι performer, ηθοποιός, σκηνοθέτης, vocalist και δασκάλα Σωματικού Θεάτρου &Φωνής από το 1999. Είναι απόφοιτος ΒΑ ‘Theatre Studies’καιαριστούχοςκάτοχος Master in Arts in ‘Ensemble Physical Theatre’, University of Hudders field. Εκπαιδεύτηκε στην ψυχοσωματική εκπαίδευση του ηθοποιού και στο τελετουργικό θέατρο από τους Phillip Zarrilli και Nicolas Nunez, στο Ensemble Physical Theatre από τον John Britton και στο Voice is the Body από την Chris Coe. Eίναι καλλιτεχνική διευθύντρια του ‘Present Being Performer Laboratory – Εργαστήριο Σωματικού Θεάτρου & amp; Performance’ στην Θεσσαλονίκη όπου διδάσκει και σκηνοθετεί. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος του διεθνούς θεατρικού Εnsemble ‘DUENDE’ με συμμετοχή ως performer σε θεατρικές παραγωγές και ως δασκάλα φωνητικής και voice director σε σεμινάρια, Residenciesκαι στο ‘Duende School of Ensemble Physical Theatre’. Έχει εργαστεί ως καθηγήτρια Σωματικού Θεάτρου στην Δραματική σχολή του ΚΘΒΕ. Εργάζεται ως Acting coach στην Ιδιωτική Δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Συνεργάζεται ως δασκάλα Σωματικού θεάτρου & Φωνής σε σεμινάρια με ΚΘΒΕ, Δραματικές σχολές, Πανεπιστήμια, Πολυχώρους εκπαίδευσης, ΝΕΛΕ, Πολιτιστικά τμήματα Δήμων και Θεατρικές ομάδες σε Ελλάδα και εξωτερικό. Δραστηριοποιείται ως ερευνήτρια – performer με παραστάσεις solo performance, ως ηθοποιός και vocalist με εγχώριες και διεθνείς συνεργασίες και ως σκηνοθέτης σωματικού θεάτρου στην Ελλάδα και εξωτερικό. Είναι εκπρόσωπος της Ελληνικής συμμετοχής με την διδακτική της μέθοδο και ως σκηνοθέτης σωματικού θεάτρου στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Erasmus ‘Cour ’Age’ (2022-23).
Συνέντευξη με την Εκπαιδεύτρια Σωματικού Θεάτρου, Performer, Ηθοποιός, Σκηνοθέτης, Δασκάλα Φωνητικής Αλίκη Δουρμάζερ στην Ελπίδα Παπαδανιήλ για την Κουλτουρόσουπα
Προερχόμενη από μια οικογένεια με καλλιτεχνικές καταβολές και γεμάτη ποικίλα καλλιτεχνικά ερεθίσματα μετακομίζει στην Αγγλία για να σπουδάσει αυτό που αγαπούσε από παιδί, το θέατρο. Εδώ και χρόνια ασχολείται με την τέχνη του Σωματικού Θεάτρου. «Ξεκίνησα τις θεατρικές σπουδές το 1996 μου στο Πανεπιστήμιο του Χάντερσφιλντ στην Αγγλία. Από παιδί είχα την ανάγκη έκφρασης. Τραγουδούσα και από πολύ μικρή καθώς το τραγούδι και η ποίηση ήταν στοιχεία του οικογενειακού μου περιβάλλοντος. Από το πρώτο έτος είχαμε κάποια μαθήματα που μας εισήγαγαν στο σωματικό θέατρο και με απορρόφησαν πλήρως. Σε σχέση με όσα γνωρίζαμε στην Ελλάδα οι σπουδές είχαν πολύ πρωτοποριακό περιεχόμενο. Οπότε, στο δεύτερο και τρίτο έτος πήρα ειδίκευση πάνω στο σωματικό θέατρο, συνεχίζοντας εννοείται και τον βασικό κορμό των σπουδών μου. Όλο αυτό ήταν βίωμα και όχι απλά σπουδές και εννοείται πώς με μάγεψε και αποφάσισα να το ακολουθήσω… Αυτό που κυρίως με ενδιαφέρει είναι το πώς θα επικοινωνήσω την σχέση μου με τη ζωή μέσω της τέχνης».
Το θέατρο, όπως αναφέρει και η ίδια είναι μια τελετουργία, μια μύηση για την θεατή, και το σώμα είναι μέρος της έκφρασής του, «Όταν ήρθα από την Αγγλία το 1999, συνειδητοποίησα πως το σωματικό θέατρο στη χώρα μας ήταν άγνωστες λέξεις… Τώρα πλέον οι περισσότεροι το γνωρίζουν. Η αλήθεια είναι ότι δεν χρειάζεται καν να μιλάμε για σωματικό θέατρο, αλλά απλά για θέατρο. Ο διαχωρισμός έγινε γιατί η εκπαίδευση, η πρόβα και πολλά ακόμη στοιχεία έχουν τόσο διαφορετική προσέγγιση και έπρεπε να καταλάβει ο κόσμος ότι όταν έρθει σε μια δική μας παράσταση θα δει κάτι διαφορετικό. Τώρα πλέον οι σωματικές πρακτικές είναι πάρα πολύ διαδεδομένες και έχει αλλάξει το τοπίο».
Προσπαθεί πάντα να μένει συνδεδεμένη με την εσωτερική της αλήθεια πιστεύοντας ότι το θέατρο, οι παραστατικές τέχνες γενικά κάνουν τον ηθοποιό κοινωνό μιας οικουμενικής αλήθειας. «Θέλω να δουλεύω όσο γίνεται συνδεδεμένη με την εσωτερική μου αλήθεια, με απόλυτη ειλικρίνεια. Το θέατρο, η παραστατική τέχνη κάνει τον περφόρμερ ηθοποιό κοινωνό μιας οικουμενικής αλήθειας και με αυτή την κατάσταση θέλω να συντονίζομαι..»
Ε.Π.: Πότε αρχίζει το σώμα να σκέφτεται; Μπορεί η κίνηση να προηγείται της συνείδησης;
Α.Δ.: Το σώμα (ή ψυχοσωμα) ανταποκρίνεται πρώτα. Μετά ακολουθεί η σκέψη… Το σώμα αντιδρά, θυμάται, φοβάται, επιθυμεί, χωρίς να χρειάζεται λεκτική διατύπωση. Η ενορμητική κίνηση μπορεί να εκφράσει την πρόθεση κι εκεί ακριβώς, γεννιέται το σωματικό θέατρο. Και αυτό ακριβώς κάνουμε στο εργαστήριό μου, Present Being Performer Laboratory – Physical Theatre Education.
Ανακαλύπτουμε την έκφραση μέσα από το σώμα μας μέσα από τις πρακτικές του σωματικού θεάτρου, απεγκλωβιζόμαστε από κινητικά μοτίβα και περιορισμούς, εμβαθύνουμε στο αυθεντικό μας δυναμικό, εκπαιδευόμαστε στην κίνηση ως σύμβολο, και γνωριζόμαστε με την εκπαίδευση στο θέατρο του συνόλου (ensemble theatre). Και επειδή αγαπώ τη φωνή και το λόγο ανακαλύπτουμε την εκφραστική δυναμική στην Φωνητική μέσα από την σωματική συναίσθηση – «Voice is the Body».
Και φέτος με το Present Being Performer Laboratory ως τελική παρουσίαση έχουμε σχεδιάσει μία devised θεατρική performance. Το ερέθισμα δόθηκε από τον κόσμο της Εικαστικής τέχνης και ως αφετηρία έμπνευσής μας ήταν μία Εικαστική Εγκατάσταση (visual installation) του εξαίρετου εικαστικού Γιάννη Κουνέλη, εκπρόσωπο του κινήματος της Arte Povera. Η παράσταση αυτή του θεάτρου της επινόησης (devised theatre) φτιάχτηκε εξ ολοκλήρου από τα μέλη της ομάδας σπουδαστών του τμήματος, με βάση την τέχνη του ensemble Σωματικού θεάτρου.
Ε.Π.: Το σώμα στο θέατρο είναι ένα από τα βασικά όργανο έκφρασης. Πώς μεταμορφώνεται το σώμα σε γλώσσα;
Α.Δ.: Αρχικά, μέσα από συγκεκριμένη σειρά πρακτικών ο περφόρμερ αποκτά μια συγκεκριμένη συναίσθηση του σώματός του. Δεν αντιμετωπίζει την διαδικασία της πρόβας ή της προσέγγισης ενός έργου σαν κάτι έξω από τον ίδιο, αλλά έρχεται σε μια σύνδεση με τον εαυτό του μέσα από ασκήσεις συγκέντρωσης, κατεύθυνσης ενέργειας αλλά και ψυχοσωματικής συναίσθησης. Εκ νέου ξανά γνωρίζει την κίνησή του, τη διευρύνει, ανακαλύπτει νέες δυναμικές και σταδιακά εκφράζεται. Μέσα από αυτήν την έκφραση λοιπόν, προκύπτουν κινήσεις που καθώς τις εκτελεί αισθάνεται πράγματα και σιγά σιγά δημιουργεί μια γλώσσα, η οποία δεν είναι κάτι το σταθερό αλλά είναι η κίνηση που δημιουργεί μια εσωτερική μεταμόρφωση, μια αίσθηση, κάτι το οποίο επικοινωνείται προς τα έξω. Έτσι, με χρήση όλου του σώματος με παίξιμο με ταχύτητες, με ρυθμούς, με μεγέθη, η κίνηση γίνεται μια συμβολική γλώσσα, ένα βίωμα. Και μέσω του περφόρμερ το βιώνει και ο θεατής.
Ε.Π.: Δεν φαίνεται εύκολο όλο αυτό… και κυρίως το να μεταφέρεις το συγκεκριμένο συναίσθημα στον θεατή..
Α.Δ.: Το θέμα είναι να είσαι παρόν.. Την συγκριμένη στιγμή, εάν ο περφόρμερ είναι παρόν σε αυτό που κάνει, βρίσκεται απόλυτα στο «εδώ και τώρα», τότε θα μεταδοθεί στο κοινό. Εάν είναι αγχωμένος, εάν σκέφτεται την επόμενη στιγμή, τότε βγαίνει από την ροή του έργου. Αυτό που κυρίως μας ενδιαφέρει είναι να μεταδώσουμε τα μηνύματα μέσα από την δράση..
Ε.Π.: Στην ουσία, εκπαιδεύεται ένα σώμα να αφηγείται ιστορίες χωρίς λόγια…
Α.Δ.: Ναι, κάπως έτσι… Επειδή όμως αγαπώ πολύ τη φωνή και τον λόγο, οπότε στην πορεία της εκπαίδευσης προσθέτουμε και λόγο, που συνήθως πορεύεται διαλεκτικά με την κίνηση. Δουλεύουμε όμως και με τη φωνή. Στην φετινή μας παράσταση φτιάχνουμε ένα φωνητικό ηχοτοπίο… Οπότε θα μπορούσαμε να πούμε ότι επικοινωνώ χωρίς τον λόγο και στη συνέχεια χρησιμοποιώ τη φωνή και το λόγο ως ένα ακόμη στοιχείο με το οποίο συνδιαλέγομαι σε συνδυασμό με την κίνηση.Στην ουσία μπαίνει κάποιος σε μια διαδικασία που συνεχώς ανακαλύπτει πράγματα για τον εαυτό του..
Ε.Π.: Το σώμα θυμάται… Ποια είναι η σχέση του σωματικού θεάτρου με την μνήμη, τη λήθη και την αποκατάσταση των δικών μας τραυμάτων;
Α.Δ.: Σίγουρα τραυματικές εμπειρίες αποθηκεύονται στο σώμα από την παιδική μας ηλικία. Το σωματικό θέατρο, παρόλο που έχει την ιδιότητα να «βουτάει» μέσα στον εαυτό μας, δεν θεωρείται θεραπεία… Οπότε ναι μεν μας φέρνει σε μια σύνδεση με τον εαυτό μας αλλά σε καμία περίπτωση δεν θεραπεύει. Αναφορικά με την μνήμη, μέσα από ασκήσεις ο καθένας κάνει μια ατομική έρευνα, αφού έχουν έρθει σε μια συγκεκριμένη ψυχοσωματική κατάσταση, όπου αναδύονται κάποιες αισθήσεις και κινήσεις που μπορεί να μας συνδέσουν με κάποιες στιγμές της ζωής μας. Το πολύ ενδιαφέρον όμως είναι ότι προκύπτουν οικουμενικά στοιχεία του ανθρώπινου συλλογικού, αφορούν το σύνολο και αυτό ακριβώς είναι το μαγικό του σωματικού θεάτρου. Για αυτό και μπορεί να παρακολουθηθεί από οποιαδήποτε κουλτούρα και πολιτισμό, είναι μια κοινή γλώσσα που φέρει κάποια οικουμενικά σύμβολα και αλήθειες, θα τολμήσω να πω κάποια αρχέτυπα, τα οποία ξεπηδούν μέσα από την ατομική έρευνα του κάθε περφόρμερ και είναι και αυτά μέρος της σωματικής μνήμης.
Ε.Π.: Τι γίνεται όμως όταν ένας συμμετέχων αποκαλύψει δικά του δυσάρεστα βιώματα.. Ποια είναι η διαχείριση στη συγκεκριμένη περίπτωση;
Α.Δ.: Συχνά εμφανίζονται τέτοιες συνθήκες.. Κατά την εκπαίδευση ξεκινάμε ως σύνολο με μια διαδικασία παιχνιδιού μέσα από την εμπιστοσύνη, την ισότητα, την αλληλοστήριξη και τον αλληλοκαθρεφτισμό σε ένα απόλυτα ασφαλές περιβάλλον για τον περφόρμερ. Μέσα από αυτή την διαδικασία προκύπτει ένας βαθύς επαναπρογραμματισμός σκέψης – κίνησης και χρησιμοποιώντας την θετική ανατροφοδότηση αρχίζει να δημιουργείται μια ενδυνάμωση του εαυτού. Άρα, ο συμμετέχων δεν βρίσκεται ξαφνικά μπροστά σε φοβερές αποκαλύψεις που να μην μπορεί να τις διαχειριστεί. Έχουν δημιουργηθεί από την αρχή οι συνθήκες που θα τον στηρίξουν και θα τον βοηθήσουν να διαχειριστεί την κάθε προσωπική του αποκάλυψη. Έρχεται λοιπόν σε επαφή με μέρη του εαυτού του, τα οποία φέρουν μέρη της αλήθειας του… Σαφώς και εξερευνώνται συναισθήματα αρνητικά και θετικά αλλά μέσα από μια υγιή θέση.
Ε.Π.: Με όσα λέμε, καταλαβαίνω ότι γίνεσαι αποδέκτης πολλών και ποικίλων συναισθηματικών καταστάσεων κατά την διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας…
Α.Δ.: Η εμπειρία σου μαθαίνει και σιγά σιγά αναγνωρίζεις πράγματα και μπορείς να τα προβλέψεις πριν καν συμβούν, σου δίνει εφόδια … Γνωρίζεις ποιες διαδικασίες θα ακολουθήσεις και τι εμπειρίες θα δώσεις στον καθένα… Για αυτό και παρακολουθώ την διαδρομή του κάθε σπουδαστή ξεχωριστά. Αυτό είναι εξάλλου και μέρος των σπουδών μου που μου πρόσφεραν αρκετά εργαλεία διαχείρισης κρίσεων – αν μπορούμε να το πούμε. Στην ουσία, φτιάχνεις ένα κοινό περιβάλλον για όλους. Ο καθένας βέβαια δεν ανταποκρίνεται με το ίδιο ακριβώς τρόπο και στον ίδιο χρόνο… και αυτό είναι το ενδιαφέρον. Το μόνο σίγουρο είναι ότι υπάρχει μια ανάγκη, μια εσωτερική αναζήτηση γιατί καταλαβαίνουμε ότι πρέπει να γνωρίσουμε καλύτερα τον εαυτό μας.
Ε.Π.: Πώς διαχειρίζεστε την κόπωση του σώματος ως πνευματικό εργαλείο και όχι ως όριο;
Α.Δ.: Κάποιες ψυχοσωματικές πρακτικές του ηθοποιού, χρησιμοποιούσαν την σωματική κόπωση ως το μέσο ώστε να πέφτουν οι προσωπικές άμυνες του ηθοποιού, οι αντιστάσεις του στην αλλαγή, στην εξέλιξη, στην μεταμόρφωση. Κυρίως στις πρακτικές του Γ. Γκροτόφσκι αυτό ήταν εν μέρη ένας στόχος – μέσα από πολύ έντονες σωματικές συνθήκες άλλαζε η ιδιοσυγκρασιακή κατάσταση του περφόρμερ. Η αλήθεια είναι ότι όπως και σε διάφορες πρακτικές εκπαίδευσης του ηθοποιού από παραδόσεις της Ανατολής από όπου έχει επιρροές και η δική μας πρακτική, ο περφόρμερ περνάει από διάφορα όρια κόπωσης μέσω της επανάληψης, όπου υπάρχει μια υπέρβαση της σωματικής αλλά και της ψυχικής αντοχής, και μέσα σε αυτή την υπέρβαση ξεπερνιούνται προκαταλήψεις, νοητικά στερεότυπα και επαναλαμβανόμενες φόρμες σκέψης – ανταπόκρισης – αποτελέσματος και γεννιέται μια νέα αντίληψη της πραγματικότητας, των αισθήσεων, του ‘τί είναι δυνατό’. Την ώρα της παράστασης, ο περφόρμερ όντας απολύτως συγκεντρωμένος στην κάθε στιγμή της δράσης, στο ‘εδώ και τώρα’, ξεπερνάει την κόπωση και μπαίνει στην ‘ροή’ μέσα στην οποία τροφοδοτείται με ενέργεια.
«Μέσα στο εργαστήριο αντανακλούσαμε τον εσωτερικό μας χώρο που συνεχώς μεταμορφωνόταν – δουλεύοντας μέσα από το απελευθερωμένο σώμα και την φωνή, μέσα από την αυθεντική ενόρμηση – διαμέσου της κίνησης, της αναπνοής, αφήνοντας έντονο ενεργειακό αποτύπωμα. Μέσα από την παρουσία που μπορεί «απλά να είναι», μέσα από το ρευστό αλλά και το τραχύ. Δημιουργήθηκαν συμπλέγματα σχέσεων, επαφής και ενεργειακής σύνδεσης, πυκνά ή αραιά περιβάλλοντα και ενίοτε πολύς ιδρώτας… Στο άχρονο ‘εδώ και τώρα’. Πάντα μέσα από την σύνδεση με τον εαυτό, τον εαυτό που ξεδιπλώνεται όλο και περισσότερο και μέσα από την σύνδεση με τους άλλους».
Το σωματικό θέατρο λοιπόν είναι ένα βίωμα, μια κατάσταση, ένας ολοκληρωμένος τρόπος έκφρασης. Πριν ακόμη διατυπώσουμε σκέψεις, το σώμα τις έχει ήδη βιώσει. Εδώ, η έκφραση δεν ξεκινά από τον λόγο, αλλά από την εσωτερική ενόρμηση που τον γεννά. Είναι ένας χώρος όπου η φωνή, η κίνηση και η παρουσία υφαίνουν μαζί ένα ζωντανό τοπίο. Δεν πρόκειται για μια τεχνική ή είδος θεάτρου, αλλά για έναν τρόπο ύπαρξης πάνω στη σκηνή — και εντέλει στη ζωή. Εδώ, ο ηθοποιός δεν «παίζει» ρόλους, κατοικεί τους κραδασμούς τους. Δουλεύει με την ανάσα, την ένταση, την σιωπή, την παραδοχή της αλήθειας του σώματος. Το σωματικό θέατρο μας καλεί να θυμηθούμε κάτι που συχνά ξεχνάμε: ότι είμαστε σώμα — και ότι μέσα από αυτό μπορούμε να συναντήσουμε τον άλλον, όχι μόνο με λέξεις, αλλά με την αλήθεια της παρουσίας.
Ποια είναι όμως τα μελλοντικά της σχέδια; « Επανέρχομαι στην πόλη της Αθήνα ςμε σεμινάρια Ensemble Σωματικού Θεάτρου και Φωνητικής «Voice is the Body». Πιο συγκεκριμένα οργανώθηκαν ήδη και συνεχίζονται βέβαια Ensemble Σωματικό Θέατρο, Φωνητική «Voice is the Body», Ομάδες ενδυνάμωσης Mindful Movement – Play, Psychophysical expression και Solo Performance Creation Mentoring & Creativeprocess.
Στόχος μου είναι να κοινοποιήσω τις μεθόδους που δουλεύω και την φιλοσοφία παιδαγωγικής που στηρίζω εδώ και πολλά χρόνια και όχι απλά για γνώση και ικανότητα αλλά για βαθιά εμπειρία και εσωτερική μεταμόρφωση και για ένα άνοιγμα στην προσωπική μας αυθεντική δύναμη και ουσία. Είναι ένα νέο ξεκίνημα και πιστεύω ότι θα έχει ανταπόκριση.
Συνεχίζουμε βέβαια όλες τις εκπαιδεύσεις στη Θεσσαλονίκη και σε άλλες πόλεις, γιατί υπάρχει έντονο ενδιαφέρον. Και παράλληλα ετοιμάζω και την νέα μας παραστατική δουλειά, μια μουσικοθεατρική performance, σε συνεργασία με τον μουσικό Άκη Ευθυμίου, με τον οποίο ξεκινάμε σύντομη περιοδεία.
Ευχαριστώ πολύ!!
