Μάνια Παπαδημητρίου: «Δεν υπάρχουν Οιδίποδες ούτε Αντιγόνες στην καθημερινότητά μας» | Interview

Συνέντευξη στην Ελπίδα Παπαδανιήλ

Γεννήθηκε στην Αθήνα. Είναι απόφοιτος αριστούχος της Δραματικής Σχολής του Θεάτρου Τέχνης (1983). Στο Θέατρο έπαιξε με τους εξής θιάσους: Θέατρο Τέχνης, Θέατρο Πόρτα – Ξένιας Καλογεροπούλου, Θέατρο Αμόρε, Εθνικό Θέατρο, Θεατρικός Οργανισμός Σκηνή, Θεατρικός Οργανισμός Εποχή, Κ.Θ.Β.Ε., Δηπεθε Πάτρας, Λαμίας και Ρόδου, Απλό Θέατρο.

Έχει συνεργαστεί με σκηνοθέτες όπως: Καρόλου Κουν, Γ. Λαζάνη, Μ. Κουγιουμτζή, Μ. Λυμπεροπούλου, Σ. Φασουλή, B.Παπαβασιλείου, Ρ.Πατεράκη, Κ. Νταλιάνη, Αντώνη Αντύπα, Σ. Ντουφεξή, Μ. Κακογιάννη, Π. Βούλγαρη, Λ. Βογιατζή, Γ. Ρήγα, Κ. Σπανού, Ε. Παπακων/νου, Ν. Σακαλίδη, Ρ. Πατεράκη, Ν.Μιλιβόγιεβιτς, Β. Παπαβασιλείου. Το ρεπερτόριο των έργων είναι εξίσου μεγάλο: Ορέστεια, Προμηθέας Δεσμώτης, Σφήκες (χορος), Πλούτος (Πενία), Τρωάδες(Κασσανδρα), Ανδρομάχη, Λυσιστράτη (Κινησίας), Η Κωμωδία των Παρεξηγήσεων (Ανδριάνα), Σχολείο Γυναικών (Αγνή), Ο Καλός άνθρωπος του Σε Τσουάν (Σεν Τε Σουιτά), Η Αρρώστεια της νιότης (Μαρί ), Αγγέλα (Αγγέλα), Το Πανηγύρι (Χνούδι), Ελίζα (Ελίζα), Ζουβέ Ελβίρα (Κλαούντια-Ελβίρα), Η Κληρονομιά (Λιζέτ), Αγάπη-Πίστη-Ελπίδα (Μαρία), Μόλλυ Σουήννυ (Μόλλυ), Ορλάντο (Ορλάντο), Η Δυτική Αποβάθρα (Κλαίρ), Εγκλημα και Τιμωρία (Σόνια ), 1843 (Ολγα), Με δύναμη απ΄την Κηφισιά (Φωτεινή ), Ενα φεγγάρι για καταραμένους (Τζόσσυ), Το Δεκαήμερο των Γυναικών (Βαλεντίνα), Η Φυγή (Λιούσκα), Η Εβραία του Μπ. Μπρεχτ, Ο Ξεριζωμός (Μέηρυ), Aτσάλι (Φέητ), Τρεις Αδελφες (Νατάσα).

«Ο «Οιδίπους Τύραννος» είναι ένα ταξίδι αυτογνωσίας και κάθαρσης, μια παθιασμένη αναζήτηση της αλήθειας από τον ίδιο τον αυτουργό του εγκλήματος που αποτελεί το μίασμα το οποίο αρρωσταίνει την πόλη….»

Ο Οιδίποδας, βασιλιάς της Θήβας, αναλαμβάνει να βρει τον δολοφόνο του Λαΐου ο οποίος, σύμφωνα με τον χρησμό, είναι υπεύθυνος για τον φοβερό λοιμό που έχει πλήξει την πόλη του. Στην πορεία, ανακαλύπτει πως όχι μόνο είναι ο ίδιος ο φονέας του προηγούμενου βασιλιά της Θήβας, αλλά και ο δολοφόνος του πατέρα του και σύζυγος της μητέρας του, Ιοκάστης. Έπειτα από αυτή την αποκάλυψη της τραγικής αλήθειας, η Ιοκάστη απαγχονίζεται και ο Οιδίποδας αυτοτυφλώνεται.

Η σκηνοθεσία, η δραματουργική επεξεργασία και η ερμηνεία του ομώνυμου ρόλου είναι του Θανάση Σαράντου, που επιχειρεί να φωτίσει τις αναλογίες του έργου με το σήμερα. Την Ιοκάστη και τον Τειρεσία ερμηνεύει η Μάνια Παπαδημητρίου.

Συνέντευξη της αγαπημένης ηθοποιού Μάνια Παπαδημητρίου για τους δύο ρόλους που ερμηνεύει στην παράσταση «Οιδίπους Τύραννος» στην Ελπίδα Παπαδανιήλ για την Κουλτουρόσουπα

Ε.Π.: Στον Οιδίποδα Τύραννο η τραγικότητα, η ειρωνεία, η αναζήτηση της αλήθειας αλλά και του εαυτού αναμειγνύονται με τη σημασία του πεπρωμένου αλλά και της αβεβαιότητα της ανθρώπινης ζωής. Πώς ταυτίζονται όλα αυτά και τι είναι αυτό που κάνει το έργο του Σοφοκλή τόσο επίκαιρο;

Μ.Π.: Η τραγική ειρωνεία και η συνάντηση με το πεπρωμένο είναι δομικό στοιχείο όλων των τραγωδιών. Αυτό που κάνει το έργο αυτό ξεχωριστό είναι η αναζήτηση της αλήθειας, η παθιασμένη αναζήτηση της αλήθειας από τον ίδιο τον αυτουργό του εγκλήματος που αποτελεί το μίασμα το οποίο αρρωσταίνει την πόλη. Αυτό το ταξίδι που είναι ταυτόχρονα ταξίδι αυτογνωσίας αλλά και κάθαρσης, είναι ό, τι πιο αδυσώπητο έχει γραφτεί για τον άνθρωπο, σαν άτομο αλλά και ως ηγεμόνα. Ο Οιδίπους είναι ηγεμόνας δεν είναι ένα απλό άτομο που οδηγείται σ ένα ταξίδι αυτογνωσίας. Η ύπαρξή του συνδέεται με τη μοίρα ενός ολόκληρου λαού, έχει ευθύνη πρωτίστως προς την πόλη και αυτό καθιστά το ταξίδι του μοναδικό και φυσικά χωρίς γυρισμό. Μπορεί να κάνει κανείς αναγωγές σε κάθε εποχή, άρα και στη δική μας. Το έργο είναι διαχρονικό, άρα επίκαιρο πάντα.

Ε.Π.: Ο δικός σας ρόλος στο έργο είναι διπλός, μια και υποδύεστε την Ιοκάστη αλλά και τον Τειρεσία. Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε και με τα δύο αυτά πρόσωπα; Στο έργο η Ιοκάστη καταφέρεται εναντίον του Τειρεσία, ο ένας γνωρίζει ενώ ο άλλος αγνοεί.. Πώς το διαχειριστήκατε αυτό;

Μ.Π.: Η πρόταση για τους δύο ρόλους έγινε από τον σκηνοθέτη της παράστασης Θανάση Σαράντο. Με ενδιέφερε πάρα πολύ. Για δύο λόγους. Πρώτα γιατί και στην αρχαιότητα το ίδιο πρόσωπο έπαιζε τους δύο αυτούς ρόλους και κατά δεύτερον γιατί η αντίθεση που έχουν τα δύο πρόσωπα μεταξύ τους είναι τεράστια. Ο ένας είναι αυτός που ξέρει και δεν μπορεί παρά να βλέπει και να λέει την αλήθεια. Η άλλη είναι αυτή που ενώ ξέρει ξεχνάει ό,τι δεν την συμφέρει και αρνείται να δει αυτό που είναι πασιφανές, μόνο και μόνο γιατί αυτό θα καταστρέψει την ευτυχία της. Ο τυφλός γέροντας βλέπει ό,τι η βλέπουσα Ιοκάστη παραβλέπει συστηματικά, ακόμα και την τελευταία στιγμή. Ποτέ δεν παραδέχεται το έγκλημά της. Μόνο όταν η αλήθεια αποκαλύπτεται αυτή αποχωρεί σωπαίνοντας και μετά αυτοκτονεί. Η Ιοκάστη δεν αντέχει την αλήθεια. Δεν αντέχει να αναλάβει την ευθύνη που ο Οιδίπους αναλαμβάνει ολόκληρη.

Ε.Π.: Να μιλήσουμε για την Ιοκάστη, ένα τραγικό πρόσωπο που διαθέτει τριπλή ιδιότητα, της μητέρας, της συζύγου αλλά και της Βασίλισσας… Δεν είναι λίγα τα «δεινά» που περνάει αναζητώντας τη δική της αλήθεια…

Μ.Π.: Το τραγικό πρόσωπο είναι ο Οιδίποδας. Η Ιοκάστη είναι μοχλός που οδηγεί τον ήρωα στην κάθαρση. Η Ιοκάστη πεθαίνει χωρίς κάθαρση. Ο θάνατός της χρειάζεται για να έχει κάθαρση η τραγωδία του Οιδίποδα. Η Ιοκάστη δεν αναζητά την αλήθεια. Αντίθετα απομακρύνει τον Οιδίποδα από αυτήν, είτε συνειδητά είτε ασύνειδα, από την ανάγκη της σεξουαλικής απόλαυσης που βρίσκει σ αυτόν και που δεν θέλει να στερηθεί. Είναι γυναίκα και μητέρα του εραστή της, άρα τον καθοδηγεί στην μητρική αγκαλιά που είναι όμως γι’ αυτήν ερωτική απόλαυση. Αυτό είναι το έγκλημα που εν αγνοία τους κάνουν και οι δυο. Όμως η Ιοκάστη έχει τη μεγαλύτερη ευθύνη αφού αυτή τον γέννησε κι αυτή τον πέταξε στο βουνό με τα δικά της χέρια. Γι’ αυτό αυτοκτονεί. Δεν έχει τίποτα άλλο να κάνει πια, ούτε να γυρίσει πίσω το χρόνο ούτε να ζητήσει εξιλέωση για τίποτα. Το πεπρωμένο είναι αμείλικτο μαζί της κι όση χαρά της χάρισε ολόκληρη της την παίρνει πίσω.

Ε.Π.: Παρατηρούμε την αδυναμία της να παραδεχτεί τη σκληρή πραγματικότητα και γεμάτη αγωνία περιμένει, προσδοκά κάποια παρέμβαση… ελπίζει … έτσι δεν είμαστε και εμείς; Πολύ συχνά αρνούμαστε να παραδεχτούμε/ αποδεχτούμε την αλήθεια και περιμένουμε ακόμη και το θαύμα να μας σώσει…..

Μ.Π.: Ναι στη ζωή είμαστε αδύναμοι και πιο εύκολα συνηθίζουμε να αποφεύγουμε να δούμε την αλήθεια που πονάει, παρά να την αναζητάμε. Δεν υπάρχουν Οιδίποδες ούτε Αντιγόνες στην καθημερινότητά μας. Χρειάζεται όμως να τους βλέπουμε και να τους ακούμε στο θέατρο για να θυμόμαστε καμιά φορά την δύναμη και τη φλόγα που μπορεί να έχει η ανθρώπινη ύπαρξη όταν βγαίνει από τα όρια της συμβατικότητας και διεκδικεί το απόλυτο.

Ε.Π.: Τι θα θέλατε να πάρει το κοινό μαζί του με το τέλος της παράστασης;

Μ.Π.: Θα ήθελα να έχει ακούσει και προσέξει την ιστορία μέσα από τις λέξεις της υπέροχης μετάφρασης του Μίνου Βολανάκη και να συλλογιστεί πάνω στα ανθρώπινα, την αλήθεια και το ψέμα. Θα ήθελα να του μείνει στο νου έστω μια φράση από την παράστασή μας που να τον ακολουθεί. Αυτό θα ήταν τέλειο.

Ε.Π.: Πώς νιώθετε μετά από τέτοιες μεγάλες ερμηνείες, από προσεγγίσεις τέτοιων θεατρικών ογκόλιθων; Τι είναι αυτό που αφήνει σε ένα ηθοποιό η δουλειά/ η ενασχόληση με αυτά τα κείμενα;

Μ.Π.: Κάθε φορά που έρχεται ένα ηθοποιός σε επαφή με τέτοια κείμενα νιώθει αυτή την συγκλονιστική αναμέτρηση με το μέγεθος και τα όρια της ζωής και του θεάτρου. Είναι μια αναμέτρηση με μεγάλες αλήθειες, που από πίσω κρύβουν πάντα το μεγάλο μυστικό της σχέσης του καθενός μας με τη μεταφυσική δηλαδή με το θάνατο.

Ε.Π.: Κουν, Λαζάνης, Κουγιουμτζής, Φασουλής, Παπαβασιλείου, Πατεράκη, Αντύπας, Κακογιάννης, Βούλγαρης, Μαστοράκης, Βογιατζής, Μιλιβόγιεβιτς… μεγάλη θεατρική διαδρομή, με κορυφαίες συνεργασίες.. Υπάρχει κάποια συνεργασία, κάποια στιγμή έντονα χαραγμένη στην ψυχή σας;

Μ.Π.: Είναι πιά πολλά τα χρόνια, οι δεκαετίες και τόσες πολλές οι εμπειρίες και οι στιγμές που δεν θα ήθελα να ξεχωρίσω κάτι. Μπορώ μόνο να πω πως έχω να θυμάμαι κάτι σημαντικό απ’ όλους όσους θεωρώ δασκάλους μου και από όλους αισθάνομαι ότι έμαθα κάτι. Και δεν εννοώ στα χρόνια της σχολής μόνο αλλά σε όλα τα χρόνια που είμαι στο θέατρο. Γιατί η ζωή ενός ηθοποιού του θεάτρου είναι ολόκληρη μια μαθητεία.