Η Εύα Στέφα μας συστήνει έναν ευτυχισμένο πρίγκιπα | Η Φιλιώ και η Κατερίνα πάνε θέατρο

Η Φιλιώ και η Κατερίνα πάνε θέατρο

‘Θα δούμε σήμερα τον Ευτυχισμένο Πρίγκιπα’, είπα στην Κατερίνα η οποία έχει αποκτήσει πλέον άποψη για τις παραστάσεις, που βλέπουμε, μετά από τρία συνεχόμενα χρόνια επαφής της με το παιδικό θέατρο. ‘Γιατί είναι ευτυχισμένος;’, με ρωτά για να της απαντήσω ‘Κάτι μου λέει ότι θα το μάθουμε στο έργο’. Μπαίνοντας στην αίθουσα του ArtBox Fargani με κερδίζει το σκηνικό. Λιτό και ταυτόχρονα ομιλητικό. Ένα στέμμα που κρέμεται από την οροφή και ένας φανοστάτης κλέβουν την προσοχή μου. Η παράσταση ξεκινά χωρίς ιδιαίτερη καθυστέρηση, κάτι που εκτιμώ πολύ.

Πολύ σύντομα θα γνωρίσουμε τον Πρίγκιπα και το Χελιδόνι οι οποίοι γίνονται φίλοι αν και διαφέρουν μεταξύ τους σε πολλά και βασικά χαρακτηριστικά. Μοιράζονται, όμως, όπως θα αποδειχθεί στην πορεία της παράστασης, το ενδιαφέρον τους για τον άνθρωπο, τη δοτικότητα, την αγάπη και την καλοσύνη. Ζητώ από την κυρία Εύα Στέφα, τη θεατροπαιδαγωγό που σκηνοθέτησε αυτήν την παράσταση, να μας μιλήσει για τους δύο ήρωες. Ο Ευτυχισμένος Πρίγκιπας του Όσκαρ Ουάιλντ, σύμφωνα με την ίδια, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα παραμύθια της νεότερης παγκόσμιας λογοτεχνίας καθώς συνδυάζει την αισθητική ομορφιά της αφηγηματικής τέχνης με την κοινωνική κριτική αλλά και βαθιά ηθικά νοήματα. Πίσω από την απλή, παραμυθική επιφάνεια, κρύβεται ένας στοχασμός πάνω στη δικαιοσύνη, τη συμπόνια και την αυταπάρνηση, θέματα που παραμένουν επίκαιρα σε κάθε εποχή.

Κεντρική θέση στο έργο κατέχει η μεταμόρφωση του Πρίγκιπα από έναν άνθρωπο, που ζούσε μέσα στην πολυτέλεια και την άγνοια, σε μια συνειδητοποιημένη μορφή που αντικρίζει την πραγματική όψη της δυστυχίας. Αυτή η μετάβαση, συνεχίζει η κυρία Στέφα, από την αθώα άγνοια στην ηθική ευθύνη αποτελεί τον άξονα του αφηγήματος. Ο Πρίγκιπας, αν και άγαλμα, αποκτά μια πνευματική ζωντάνια που του επιτρέπει να αναγνωρίσει την αδικία γύρω του και να προσπαθήσει να την ανακουφίσει. Η αξία της καλοσύνης, στην ερμηνεία του Ουάιλντ, δεν συνδέεται με το αξίωμα ή τη δύναμη, αλλά με την ικανότητα να βλέπουμε τον πόνο του άλλου και να δρούμε για την ανακούφισή του. Σημαντικό ρόλο στο έργο παίζει και το μικρό Χελιδόνι, το οποίο λειτουργεί ως αγγελιαφόρος της αλληλεγγύης του Πρίγκιπα. Το Χελιδόνι συμβολίζει την ανιδιοτέλεια και την αφοσίωση. Χωρίς να έχει δύναμη ή κοινωνική θέση, προσφέρει ό,τι μπορεί, ακόμα και την ίδια του τη ζωή. Η σχέση ανάμεσα στον Πρίγκιπα και το Χελιδόνι  υπερβαίνει τα όρια μιας απλής συνεργασίας και αποκτά διαστάσεις ουσιαστικής αγάπης και πνευματικής συμπόρευσης. Μέσω αυτής της σχέσης ο Ουάιλντ προβάλλει την ιδέα ότι η αληθινή φιλία και η αυθεντική προσφορά δεν βασίζονται σε συμφέρον αλλά σε βαθύ ηθικό δεσμό αποτελώντας συμπληρωματικές μορφές καλοσύνης και αυτοθυσίας. Ο Πρίγκιπας, αν και άγαλμα, είναι ένα ον με βαθιά ευαισθησία. Όσο ζούσε, βρισκόταν απομονωμένος από τον ανθρώπινο πόνο και πίστευε πως όλοι ήταν ευτυχισμένοι όπως και ο ίδιος. Μετά θάνατον, όμως, και αφού τοποθετείται ψηλά πάνω από την πόλη, βλέπει για πρώτη φορά την πραγματική δυστυχία των ανθρώπων και συγκλονίζεται. Παρά την ακινησία του, αναπτύσσει μια έντονη ανάγκη να βοηθήσει όσους υποφέρουν. Η συμπόνια και η ανιδιοτέλεια γίνονται, όπως μας εξηγεί η σκηνοθέτης, ο πυρήνας της ύπαρξής του και έτσι αποφασίζει να προσφέρει όλα τα πολύτιμα στολίδια του – τα ρουμπίνια, τα ζαφείρια και το χρυσό – ώστε οι φτωχοί να ανακουφιστούν έστω λίγο από τη δυστυχία τους. Η πράξη του αυτή τον μετατρέπει σε σύμβολο εσωτερικής ομορφιάς και κοινωνικής δικαιοσύνης.

Η Κατερίνα παρακολουθεί με μεγάλο ενδιαφέρον όλα διαδραματίζονται επί σκηνής. Το Χελιδόνι μας καθηλώνει με τις κινήσεις και τις εκφράσεις του. Είναι τόσο κοντά μας, σχεδόν μας αγγίζει. Μια μικρή αλλά εξαιρετικά ουσιαστική παρουσία, δηλώνει η κυρία Στέφα. Αρχικά νοιάζεται μόνο για το ταξίδι του προς την Αίγυπτο και ζει με ελαφρότητα, χωρίς διάθεση για δέσμευση. Όταν, όμως, ακούει την ιστορία και βλέπει τη θλίψη του Πρίγκιπα, μεταμορφώνεται. Η συμπόνια του αφυπνίζεται και γίνεται όχι μόνο αγγελιαφόρος της καλοσύνης του Πρίγκιπα αλλά και ένας ήρωας που επιλέγει να μείνει και να ολοκληρώσει αυτό το έργο παρά το ψύχος που απειλεί τη ζωή του. Με την απόφασή του να μην εγκαταλείψει το φίλο του, ακόμα κι όταν κινδυνεύει από το χειμώνα, το Χελιδόνι αποδεικνύει πως η αληθινή φιλία και η θυσία δεν εξαρτώνται από τη δύναμη ή το μέγεθος αλλά από το μέγεθος της καρδιάς. Μαζί, ο Πρίγκιπας και το Χελιδόνι αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο: ο ένας είναι η καρδιά που νιώθει, το άλλο είναι τα φτερά που πράττουν. Ο Πρίγκιπας εκπροσωπεί την ιδέα της καλοσύνης, τη βαθιά ηθική συνείδηση που αντιλαμβάνεται την ανάγκη για προσφορά, ενώ το Χελιδόνι εκπροσωπεί την πράξη, την ανθρώπινη διάθεση να βοηθήσουμε, ακόμα κι αν αυτό απαιτεί προσωπικό κόστος. Η σχέση τους, χτισμένη πάνω στην εμπιστοσύνη, την τρυφερότητα και την αμοιβαία αφοσίωση, καθιστά τους δύο χαρακτήρες σύμβολα ανθρωπισμού. Ωστόσο και οι δύο χρειάστηκε να φύγουν από τη συνηθισμένη τους διαδρομή για να συνυπάρξουν αλλά και να παρατηρήσουν τον κόσμο γύρω τους. Τότε ακριβώς ξύπνησε μέσα τους η ενσυναίσθηση.Όσο για τις τρεις σκηνές του έργου, που εμπεριέχουν τρεις αποστολές του Χελιδονιού, είναι απολύτως ενδεικτικές και αντιπροσωπευτικές της σύγχρονης κοινωνίας. ‘Μια ελεύθερη επαγγελματίας που είναι μονογονέας, μια μικρή προσφυγοπούλα, μια συγγραφέας που γράφει παραμύθια αλλά κανείς δεν ενδιαφέρεται για αυτά. Οι τρεις αυτές ιστορίες είναι αλληλοσυμπληρωματικές και δείχνουν τον σκληρό τρόπο σύγχρονης τεχνοκρατικής ζωής που δεν δίνει πολλά περιθώρια για όνειρα και εστιάζει στην πάλη για επιβίωση’, δηλώνει η συνεντευξιαζόμενη.

‘Τελικά δεν είναι και πολύ ευτυχισμένος αυτός ο Πρίγκιπας’, ψιθυρίζει στο αυτί μου η Κατερίνα. Την κοιτάζω στα μάτια και συγκινούμαι. Είναι αρκετά μικρή για να καταλάβει πως κάποιες φορές ένας άνθρωπος είναι μέσα του ευτυχισμένος ακόμα κι αν δείχνει στεναχωρημένος. Κι ο Πρίγκιπας είναι πραγματικά ευτυχισμένος κάθε φορά που βοηθά έναν άνθρωπο που έχει ανάγκη. Χαρίζει μάλιστα, με μεγάλη γενναιότητα, το κόκκινο ρουμπίνι της ασπίδας του και τα δύο ζαφείρια που έχει για μάτια προκειμένου να βοηθήσει τους συνανθρώπους του. Το Χελιδόνι αρνείται να τον εγκαταλείψει λέγοντας του ‘Θα μείνω εδώ για πάντα. Δεν μπορώ να σε αφήσω έτσι τυφλό’. Κι είναι τότε που αρχίζει το χελιδόνι να περιγράφει στον Πρίγκιπα όλα αυτά που βλέπει μεταφέροντας τη δική του οπτική. Πολύ πλούσια σκηνή, κατά τη γνώμη μου, και με έντονη αλληγορία. Θέλω να μάθω τι σημαίνει αυτή η σκηνή για τη γυναίκα, που σκηνοθέτησε το έργο, και πώς βλέπει το κοινό να αντιδρά. Ένα κοινό που παραμένει προσηλωμένο καθ’ όλη τη διάρκεια της παράστασης και κάνοντας μια μεγάλη και σχεδόν ιερή σιωπή, κάτι που δεν συνηθίζεται σε μια παιδική παράσταση. ‘Αυτή η σκηνή είναι για μένα η καρδιά του έργου’, ομολογεί η κυρία Στέφα για να συνεχίσει: ‘Ο Πρίγκιπας, έχοντας πια προσφέρει ό,τι πιο πολύτιμο είχε, χάνει την ικανότητα να ‘βλέπει’ τον κόσμο. Κι όμως ακριβώς τότε αποκτά τη βαθύτερη όραση, εκείνη της ενσυναίσθησης. Το Χελιδόνι, από την άλλη, μετατρέπεται από περαστικό ταξιδιώτη σε μάρτυρα της αλήθειας. Η απόφασή του να μείνει δίπλα στον Πρίγκιπα είναι μια πράξη αγάπης αλλά και μια ηθική στάση σύμφωνα με την οποία δεν εγκαταλείπεις ποτέ κάποιον που έχει δώσει τα πάντα. Μέσα από την αλληλεπίδραση των δυο τους ήθελα να αναδείξω τη δύναμη της κοινής ματιάς. Ο Πρίγκιπας προσφέρει, το Χελιδόνι βλέπει. Ο ένας συμπληρώνει τον άλλο σαν να μας θυμίζουν ότι η καλοσύνη από μόνη της είναι τυφλή αν δεν συνοδεύεται από δράση και ότι η δράση χωρίς συμπόνια είναι κενή. Το Χελιδόνι λειτουργεί σαν ‘μάτια’ του Πρίγκιπα αλλά και σαν συνείδηση του θεατή. Μας δείχνει έναν κόσμο που υπάρχει ήδη δίπλα μας. Έναν κόσμο που ίσως δεν θέλουμε ή δεν αντέχουμε πάντα να αντικρίζουμε. Το κοινό αντιδρά, συνήθως, με βαθιά συγκίνηση. Πολλοί αναγνωρίζουν στην περιγραφή του Χελιδονιού εικόνες και καταστάσεις της δικής τους καθημερινότητας. Άλλοι στέκονται στη θυσία της φιλίας, στη δύναμη της αφοσίωσης. Πιστεύω ότι αυτή η σκηνή αγγίζει τους ανθρώπους γιατί, πέρα από την αλληγορία, μιλά για κάτι πολύ ανθρώπινο: ότι όταν κοιτάζουμε μαζί, όταν μοιραζόμαστε την οπτική μας, τότε μπορούμε πραγματικά να αλλάξουμε τον κόσμο γύρω μας έστω και λίγο. Για μένα η στιγμή αυτή είναι εκεί όπου το παραμύθι γίνεται καθρέφτης της πραγματικότητας. Κι αυτό το αναγνωρίζει το κοινό με τρόπο άμεσο, σχεδόν σωματικό’.

Παρακολουθώντας το τέλος της ιστορίας βρισκόμαστε μπροστά σε μια καρδιά, τη μολυβένια καρδιά του Πρίγκιπα, που δεν λιώνει και δεν καταστρέφεται παρά τις προσπάθειες των άλλων να την καταστρέψουν. Προσκαλώ την κυρία Στέφα να μιλήσει για αυτό το τέλος, που σίγουρα εμπεριέχει το θάνατο, την απώλεια αλλά και την ένωση σε ένα επόμενο επίπεδο. Η ίδια θα πει πως το τέλος της ιστορίας είναι από τα πιο δυνατά και συμβολικά σημεία του έργου. Η μολυβένια καρδιά του Πρίγκιπα, που δεν λιώνει και δεν σπάει όσο κι αν προσπαθούν, είναι μια ποιητική αλήθεια: η αληθινή αγάπη δεν καταστρέφεται. Δεν εξαρτάται από την εμφάνιση, από την ύλη ή από το χρόνο. Είναι κάτι που ξεπερνά το σώμα και μένει ως ουσία. Ο θάνατος του Πρίγκιπα δεν παρουσιάζεται για να τρομάξει τα παιδιά αλλά για να τους μιλήσει με ειλικρίνεια για τον κύκλο της ζωής. Η απώλεια υπάρχει, είναι πραγματική, αλλά δεν είναι το τέλος των πάντων. Στην ιστορία του Ουάιλντ η απώλεια μεταμορφώνεται σε ένωση. Οι δύο ήρωες ‘συναντιούνται’ ξανά σε ένα άλλο επίπεδο, σε ένα χώρο που επιβραβεύει την αγάπη και την καλοσύνη τους. Αυτό που θέλει να αναδείξει είναι ότι όταν δίνουμε με την καρδιά μας, κάτι από εμάς συνεχίζει να υπάρχει και πέρα από το χρόνο. Η καρδιά του Πρίγκιπα, παρόλο που είναι μολυβένια και άψυχη, είναι το πιο ζωντανό στοιχείο της ιστορίας. Συμβολίζει τη δύναμη των επιλογών μας, το αποτύπωμα της καλοσύνης μας. Για τους μικρούς θεατές αυτό το τέλος λειτουργεί καθησυχαστικά. Δεν τους λέει ‘όλα τελειώνουν’. Τους λέει ‘όλα μεταμορφώνονται’. Δείχνει ότι η αγάπη δεν χάνεται, ακόμα κι όταν χάνουμε τους ανθρώπους που αγαπάμε. Δείχνει ότι υπάρχει συνέχεια, όχι με μαγικό τρόπο, αλλά μέσα από τις πράξεις, τις μνήμες και τις σχέσεις που αφήνουμε πίσω μας. Αξίζει να σημειωθεί πως υπάρχει μια ενδιαφέρουσα ανατροπή στο παραμύθι μέσα από τη διασκευή, που έγινε, και η οποία δίνει μια αισιόδοξη προοπτική. Το τέλος της ιστορίας γίνεται μια τρυφερή υπενθύμιση πως το σημαντικό δεν είναι πόσο διαρκούμε αλλά τι αφήνουμε να αντέχει. Και καμία αληθινή καρδιά δεν λιώνει ποτέ.

Λίγο προτού βγούμε από την αίθουσα, συναντάμε την κυρία Στέφα και της δίνουμε συγχαρητήρια για αυτό που μας χάρισε μαζί με τους τρεις ηθοποιούς, οι οποίοι έβαλαν όλη τους την ψυχή για να μας ταξιδέψουν μαζί τους. Σχολιάζουμε και οι δυο μας, εκείνη κι εγώ, την ησυχία που επικρατούσε στην αίθουσα ως το τέλος λέγοντας πως αυτή η ησυχία ήταν ένα από τα πιο συγκινητικά ‘χειροκροτήματα’ που μπορεί να λάβει μια παιδική παράσταση. Τα παιδιά, λέει, έχουν ένα μοναδικό τρόπο να δείχνουν πότε κάτι τα αγγίζει πραγματικά. Δεν συγκρατιούνται, δεν προσποιούνται, δεν ‘παίζουν’ τον καλό θεατή. Όταν λοιπόν σιωπούν, σημαίνει ότι παρακολουθούν με απόλυτη προσήλωση. Τα παιδιά, περισσότερο κι από τους μεγάλους, αντιλαμβάνονται την αλήθεια πίσω από τις πράξεις των χαρακτήρων. Καταλαβαίνουν την προσφορά, τη θυσία, τη φιλία. Και όταν τα συναντούν στη σκηνή, σταματούν και ακούν. Η ησυχία στην αίθουσα, καταλήγει, δεν είναι απλώς έλλειψη θορύβου. Είναι ένδειξη ότι, για λίγες στιγμές, όλοι ακούγαμε με την ίδια καρδιά.

Θα μπορούσα να συζητώ μαζί της για ώρες, σκέφτομαι αποχαιρετώντας την και βγαίνοντας από το θέατρο. Θα μπορούσα, επίσης, να συνεχίζω να αναλύω μαζί της αυτήν την παράσταση χωρίς να βαρεθώ. Επιλέγω να ολοκληρώσω αυτό το άρθρο ζητώντας της να μοιραστεί μαζί μας μια εμπειρία που δεν θα ξεχάσει ποτέ. Εκείνη θυμάται: ‘Μια από τις εμπειρίες, που δεν θα ξεχάσω ποτέ, συνέβη μετά από μια παράσταση όπου το κοινό είχε συγκινηθεί ιδιαίτερα. Ένα μικρό παιδί – δεν θα ήταν πάνω από έξι χρονών – πλησίασε στη σκηνή κρατώντας το χέρι της μητέρας του. Με κοίταξε πολύ σοβαρά και μου είπε: ‘Εγώ θέλω να γίνω σαν το χελιδόνι. Να βοηθάω αυτούς που κρυώνουν’. Ήταν μια τόσο απλή φράση αλλά ειπωμένη με εκείνη την καθαρή αλήθεια που έχουν μόνο τα παιδιά. Η μητέρα του, με δάκρυα στα μάτια, μου εξήγησε ότι το παιδί δεν μιλούσε εύκολα και δεν εξέφραζε συχνά συναισθήματα. Εκείνη τη μέρα, όμως, κάτι τον άγγιξε και βρήκε τις λέξεις’.

Ολοκληρώνοντας αυτό το άρθρο φέρνω στο μυαλό μου τα λόγια της κυρίας Στέφα: ‘Αισθάνομαι ότι οι θεατές φεύγουν από την αίθουσα πιο ήρεμοι, πιο ανοιχτοί και με μια γλυκιά σκέψη ότι ο κόσμος μπορεί να γίνει λίγο καλύτερος όταν κάθε ένας κάνει το μικρό του μέρος. Κι αυτό, για μένα, είναι το μεγαλύτερο κέρδος μιας παράστασης: να αφήνει πίσω της μια μικρή αλλαγή στον τρόπο που κοιτάμε τον κόσμο’. Με την ευχή λοιπόν να βιώνουμε πολλές τέτοιες μικρές αλλαγές στον τρόπο που κοιτάμε τον κόσμο, ανανεώνουμε το ραντεβού μας για την επόμενη Παρασκευή με ένα νέο άρθρο.

Και μην ξεχνάτε πωςη Φιλιώ και η Κατερίνα πάνε θέατρο και τους αρέσει πολύ! 

-Πληροφορίες και εισιτήρια για τη παράσταση εδώ