Η Φιλιώ και η Κατερίνα πάνε θέατρο
Γράφει η Νέλη Βυζαντιάδου για την Κουλτουρόσουπα
Το Θέατρο Κούκλας Redicolo το ξέρω εδώ και καιρό και τολμώ να ομολογήσω πως κατέχει μια ιδιαίτερη θέση στην καρδιά μου. Τόσο η Δέσποινα όσο και ο Γιάννης δίνουν, κάθε φορά, όλη τους την ψυχή για να εμπνεύσουν, να κινητοποιήσουν και να αφυπνίσουν το κοινό. Έχοντας συνεργαστεί μαζί τους στο παρελθόν, σε μια ξεχωριστή διαδραστική ομιλία – παράσταση στο Τελλόγλειο, ήμουν σίγουρη ότι αυτό που θα μας έδειχναν μέσα από την παράσταση ‘Πινόκιο, ένα διαφορετικό αγόρι’ θα ήταν μοναδικό. Και πράγματι δεν έπεσα έξω. Για το μόνο που λυπόμουν, προτού δω την παράσταση, ήταν ότι δεν θα την παρακολουθούσα μαζί με τις μικρές φίλες μου καθώς ήταν καθημερινή και η Φιλιώ με την Κατερίνα είχαν σχολείο. Πήγα μόνη μου στο θέατρο Αμαλία ανυπομονώντας για αυτό που θα έβλεπα επί σκηνής.
Όσο περίμενα να ξεκινήσουν, έβλεπα γύρω μου μικρά παιδιά από σχολεία και σκεφτόμουν ότι το θέατρο είναι η πόρτα που ανοίγει και οδηγεί σε έναν υπέροχο κόσμο στον οποίο ενώνονται η πραγματικότητα με τη φαντασία. Και σε αυτόν τον υπέροχο κόσμο θα συναντούσαμε από λεπτό σε λεπτό τον Πινόκιο, τον αγαπημένο των παιδιών, που έχει ταυτιστεί με τα ψέματα και είναι γνωστός για τη μύτη του που μεγαλώνει κάθε φορά που λέει ψέματα. Από τις πρώτες κιόλας σκηνές διαπίστωσα ότι στη συγκεκριμένη παράσταση ο Πινόκιο θα διακρινόταν για κάτι άλλο, για τη διαφορετικότητά του. ‘Στη δική μας διασκευή εστιάζουμε πράγματι στη διαφορετικότητα’, επιβεβαιώνει η Δέσποινα Καλπενίδου, συνιδρύτρια και καλλιτεχνική διευθύντρια του Θεάτρου Κούκλας Redicolo. ‘Ο Πινόκιο είναι μια ξύλινη κούκλα’, συνεχίζει, ‘που ζωντανεύει σε έναν κόσμο ανθρώπων και ονειρεύεται να γίνει ‘αληθινό αγόρι’. Κατά βάθος αυτό, που θέλει, είναι να γίνει αποδεκτός, να ζήσει με αξιοπρέπεια, να νιώσει ότι ανήκει ισότιμα σε αυτόν τον κόσμο. Μέσα από την ιστορία του θέλουμε να μιλήσουμε για τον κοινωνικό αποκλεισμό και για την προσπάθεια ενός παιδιού να βρει τη θέση του μέσα σε έναν κόσμο που συχνά μετρά τους ανθρώπους με άδικα κριτήρια, αφήνοντας στο περιθώριο κάθε τι που ξεχωρίζει.
Στην πορεία του έργου η ανθρωπιά, δηλαδή η ενσυναίσθηση, η αλληλεγγύη, η συντροφικότητα, παρουσιάζεται σε αντίθεση με τη ‘γαιδουριά’, δηλαδή τον ατομικισμό, τον ανταγωνισμό και το ρατσισμό. Μέσα από τις περιπέτειές του ο Πινόκιο μαθαίνει ότι αυτό που σε κάνει αληθινό άνθρωπο δεν είναι η εμφάνιση, αλλά ο τρόπος που φέρεσαι στους συνανθρώπους σου. Έτσι, στο τέλος, δεν μεταμορφώνεται σε ‘αληθινό αγόρι’, αλλά αποδεικνύει πως είναι ήδη αληθινός άνθρωπος. Απλά διαφορετικός. Μάλιστα, στη διασκευή μας, ο Πινόκιο λέει ψέματα στον εαυτό του, όχι στους άλλους, και όταν συμβαίνει αυτό τα παιδιά είναι εκείνα που τον βοηθούν να καταλάβει την αλήθειά του και να κάνει ένα ακόμα βήμα στην εξερεύνηση του εαυτού του. Δεν υπάρχει, επίσης, νεράιδα, ούτε γρύλος για να τον βοηθήσουν. Πρέπει να τα καταφέρει μόνος του. Το ρόλο της νεράιδας και του γρύλου ίσως τον παίζουν τα ίδια τα παιδιά που είναι πάντα πρόθυμα να τον καθοδηγήσουν και να τον στηρίξουν σε διάφορες στιγμές του έργου’.
Κάθε φορά που εμφανίζεται στη σκηνή ο Πινόκιο, κερδίζει την αγάπη και την συμπάθεια μικρών και μεγάλων θεατών. Ο ίδιος δεν το αντιλαμβάνεται καθώς όνειρό του είναι να γίνει ένα αληθινό αγόρι. Στο δρόμο του συναντά ένα αγόρι, τον Φυτίλη, με τον οποίο στην πορεία θα γίνουν φίλοι. Μια πολύτιμη φιλία που αποκαλύπτει πως τελικά η διαφορετικότητα μπορεί να ενώσει τους ανθρώπους αντί να τους χωρίσει. Η διαφορετικότητα μπορεί να δώσει φως στο σκοτάδι και να γίνει δώρο για αυτούς που είναι πρόθυμοι να την αποδεχτούν. Η σχέση του Πινόκιο με τον Φυτίλη είναι κομβική για την ιστορία, εξηγεί η κυρία Καλπενίδου. Ο Φυτίλης λειτουργεί σαν καθρέφτης για τον Πινόκιο. Βλέπει προσωποποιημένο το όνειρό του, συναντά το αληθινό αγόρι που θέλει κι αυτός να γίνει. Τον θαυμάζει, τον αντιγράφει, τον ακολουθεί, όπως κάνουν πολλά παιδιά στην προσπάθειά τους να γίνουν αποδεκτά. Όμως και ο Φυτίλης είναι ένα παιδί που δεν έχει νιώσει αποδεκτό και κατά βάθος το μόνο που θέλει είναι να αγαπηθεί. Είναι πληγωμένος και έχει αναπτύξει μία μαγκιά και μία περιφρόνηση, σαν άμυνα στον κόσμο που του φέρθηκε σκληρά.
Βλέποντας τους δυο τους στη σκηνή φέρνω στο μυαλό μου τον έναν άνθρωπο μετά τον άλλον, από παιδιά μέχρι ενήλικες, που προσπαθούν να γίνουν αποδεκτοί και καταλήγουν να νιώθουν μόνοι όταν δεν συμβαίνει αυτό που επιθυμούν και χρειάζονται. Σύμφωνα με τον ΆλντουςΧάξλευ αν κάποιος είναι διαφορετικός, είναι αναπόφευκτο να νιώθει μόνος. Κι αυτοί οι δυο νιώθουν μόνοι γιατί είναι διαφορετικοί. Αν και ξέρουν να κρύβουν καλά τη μοναξιά, που νιώθουν, εξακολουθούν να ελπίζουν πως κάποια στιγμή όλο αυτό θα αλλάξει. Και μέχρι να αλλάξει, υιοθετούν ένα προσωπείο που τους βοηθά να επιβιώσουν. Αυτό δεν κάνουν και πολλοί συνάνθρωποί μας, αναρωτιέμαι.
‘Η παράσταση εξελίσσεται και ηΠαιχνιδούπολη τους καλεί να κάνουν ένα βήμα παραπάνω σε αυτήν την σκληράδα, να νοιάζονται μόνο για τον εαυτό τους και να μην ενδιαφέρονται για τους άλλους. Αυτό είναι που τους μεταμορφώνει σε γαϊδουράκια που στη συνέχεια πωλούνται στο τσίρκο. Ο Πινόκιο γίνεται η μεγάλη ατραξιόν του τσίρκου, όμως ο Φυτίλης δεν καταφέρνει να ανταποκριθεί και όταν ο διευθυντής του τσίρκου φέρνει φαγητό μόνο για τον Πινόκιο, αυτός δεν το μοιράζεται με τον Φυτίλη. Τα παιδιά που παρακολουθούν την παράσταση βλέπουν τη συμπεριφορά του Πινόκιο και καλούνται να προβληματιστούν για τον τρόπο που φέρθηκε. Και ο Πινόκιο αναγνωρίζει το λάθος του και μετά υπερασπίζεται με πάθος και αυτοθυσία τον φίλο του. Αυτό λύνει τα μάγια της Παιχνιδούπολης και τον μεταμορφώνει ξανά σε ξύλινη κούκλα’, περιγράφει η συνεντευξιαζόμενη.
Αν έπρεπε να ξεχωρίσω μία από τις πιο δυνατές στιγμές του έργου αυτή θα ήταν, χωρίς άλλη σκέψη, όταν ο Πινόκιο απελευθερώνεται από τα νήματα και κινείται πλέον χωρίς αυτά. Αποκωδικοποιώντας αυτόν τον συμβολισμό θα λέγαμε ότι πρόκειται για ένα ουσιαστικό βήμα του Πινόκιο προς την ανεξαρτησία και την ελευθερία. Θέλω πολύ να μάθω τι σκέφτεται η κυρία Καλπενίδου. Η σκηνή, όπου ο Πινόκιο κόβει τα νήματα, σύμφωνα με την ίδια, συμβολίζει την ελευθερία του να ορίσει μόνος του την πορεία του προς την ενηλικίωση. Είναι η στιγμή που αφήνεις πίσω την ασφάλεια των γονιών σου και καλείσαι να μάθεις να στηρίζεσαι στα δικά σου πόδια και να αποφασίσεις ποιος θέλεις να είσαι. Τα νήματα είναι όλα όσα σε κρατούν εξαρτημένο: οι φόβοι, οι προσδοκίες, οι φωνές που σου λένε τι να κάνεις. Όταν ο Πινόκιο τα κόβει, μένει μόνος του, αλλά και ελεύθερος να επιλέξει ο ίδιος τον δρόμο του. Η στιγμή αυτή είναι η αρχή του ταξιδιού του από την παιδικότητα στην ευθύνη, από την εξάρτηση στην αυτογνωσία.
Όταν ο Πινόκιο συνειδητοποιεί ότι είναι διαφορετικός, αλλά και ότι αυτό δεν τον εμποδίζει σε τίποτα από το να είναι αγαπητός και σημαντικός στους άλλους, απελευθερώνεται. Παρατηρώ στο κοινό ότι υπάρχουν παιδιά με σωματικές ή γνωστικές δυσκολίες κι αυτό είναι μια άλλη διαφορετικότητα. Ξέρω επίσης την ευαισθησία που έχουν, ως καλλιτέχνες, οι ιδρυτές αυτού του Θεάτρου Κούκλας όπως επίσης τις πολύτιμες δράσεις τους που σχεδιάζονται πάντα στο πνεύμα της συμπερίληψης. Πραγματοποιούν μάλιστα ένα εκπαιδευτικό εργαστήριο με τίτλο ‘Ο Πινόκιο και η δύναμη της διαφορετικότητας’ με τη στήριξη του υπουργείου Πολιτισμού. Τι ακριβώς γίνεται σε αυτό το εργαστήριο; Η πλέον κατάλληλη για να μου λύσει αυτήν την απορία είναι η αγαπημένη Δέσποινα η οποία θα πει πως το εργαστήριο αυτό είναι εμπνευσμένο από την παράσταση και στηρίζεται στις αξίες της συμπερίληψης και της ενσυναίσθησης. Μέσα από βιωματικές ασκήσεις, θεατρικό παιχνίδι και κουκλοθέατρο, τα παιδιά καλούνται να αναγνωρίσουν τη δική τους μοναδικότητα και να εκφραστούν με τον δικό τους διαφορετικό τρόπο. Κάθε παιδί κατασκευάζει τη δική του μοναδική κούκλα, δίνει φωνή και κίνηση στο δημιούργημά του και, μέσα από το παιχνίδι, ανακαλύπτει πόσο όμορφο είναι που είμαστε όλοι διαφορετικοί. Η διαδικασία αυτή τα βοηθά να συνδεθούν με τον εαυτό τους και με τους άλλους με σεβασμό και φαντασία. Η τέχνη γίνεται ένα εργαλείο επικοινωνίας και αποδοχής, ένα ασφαλές περιβάλλον όπου κάθε παιδί νιώθει ότι χωράει. Το εργαστήριο συνδέεται με τις θεματικές των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων και έχει σχεδιαστεί με τη βοήθεια ειδικών παιδαγωγών ώστε να εντάσσει ισότιμα όλα τα παιδιά. Οι ίδιοι έρχονται μάλιστα, πριν την υλοποίηση του εργαστηρίου, σε επικοινωνία με τους εκπαιδευτικούς παράλληλης στήριξης κάθε τάξης, ώστε να λαμβάνονται υπ’ όψιν και να φροντίζονται οι ιδιαίτερες ανάγκες των παιδιών που συνοδεύουν. Είναι κατάλληλο για όλες τις τάξεις του Δημοτικού και τα σχολεία μπορούν να συμμετέχουν είτε σε συνδυασμό με την παρακολούθηση της παράστασης ‘Πινόκιο, ένα διαφορετικό αγόρι’, είτε ανεξάρτητα.
Συνεχίζω να θαυμάζω και τους δυο τους για την αγάπη και την ευαισθησία με την οποία προσεγγίζουν τα έργα που ανεβάζουν και αγκαλιάζουν τα παιδιά που γίνονται θεατές. Λίγο προτού ολοκληρώσουμε αυτήν τη συζήτηση, της ζητώ να μοιραστεί μαζί μας μια εμπειρία με παιδί – θεατή που παρακολούθησε τη συγκεκριμένη παράσταση κι εκείνη απαντά ως εξής:
‘Η πιο δυνατή στιγμή για μένα είναι πάντα το τέλος της παράστασης. Όταν ο Πινόκιο λέει ότι, παρόλο που έχει καταφέρει με τη συμπεριφορά του να είναι ‘αληθινός άνθρωπος’, φοβάται πως οι άλλοι εξακολουθούν να πιστεύουν ότι είναι μια ξύλινη κούκλα που δεν έχει θέση στο σχολείο. Ο Τζεπέτο του απαντά πως αυτό το πιστεύουν μόνο κάποιοι που έχουν τα πράγματα λίγο μπερδεμένα στο μυαλό τους και αμέσως ρωτά τα ίδια τα παιδιά αν θα ήθελαν ο Πινόκιο να είναι συμμαθητής και φίλος τους. Και φυσικά τα παιδιά, κάθε φορά, φωνάζουν ‘Ναι!’ και ο Πινόκιο τα ρωτά ‘Και δεν σας πειράζει που είμαι διαφορετικός;’, κι εκείνα απαντούν όλα μαζί δυνατά ‘Όχι!’. Είναι η στιγμή που τα παιδιά δίνουν στον Πινόκιο την αποδοχή που ονειρευόταν κι εκείνος τους απαντά: ‘Και μένα δεν με πειράζει που είμαι μια ξύλινη κούκλα, γιατί στο κάτω κάτω εγώ είμαι ο… Πινόκιοοο!!!’. Κάθε φορά που φτάνω σε αυτή τη σκηνή, παλεύω να μη συγκινηθώ για να καταφέρω να τραγουδήσω το φινάλε ‘Όνειρο είχα κρυφό, μέσα στον κόσμο αυτό, να ανήκω και να ζω’.
Βγαίνοντας από το θέατρο, νιώθω μια γλυκιά ηρεμία και ικανοποίηση. Τελικά αυτός ο μικρός κατεργάρης, ο Πινόκιο, μίλησε στην καρδιά μου θυμίζοντας μου τα λόγια του Φρήντριχ Νίτσε: ‘Πρέπει να είσαι ο εαυτός σου και όχι αυτός που θέλουν οι άλλοι’. Κι είναι αλήθεια πως έχω δουλέψει πολύ προς αυτήν την κατεύθυνση την οποία και απολαμβάνω. Με την ευχή να κινούμαστε διαρκώς προς αυτήν την κατεύθυνση, ανανεώνω το διαδικτυακό ραντεβού μας για την άλλη εβδομάδα.
Ραντεβού την επόμενη Παρασκευή με ένα καινούργιο άρθρο… η Φιλιώ και η Κατερίνα πάνε θέατρο και τους αρέσει πολύ!
Εισιτήρια για τις παραστάσεις στο θέατρο Αμαλία εδώ
