Γράφει η Πίτσα Στασινοπούλου για την Κουλτουρόσουπα.
Συμπληρώνεται φέτος ένας αιώνας ακριβώς από εκείνο το μαύρο ορόσημο που σημάδεψε ανεξίτηλα τον ελληνισμό και βεβαίως έχουμε χρέος ως χώρα να τιμούμε την ιστορική μνήμη γιατί αλίμονο στον λαό που «ξεχνά» κι ο δικός μας έχει μια… σκανδαλώδη τάση στη λήθη. Δεν ξέρω αν είναι ένστικτο επιβίωσης ή ιδιαιτερότητα της φυλής ή κεκτημένη νοοτροπία ή κάτι άλλο, ωστόσο πολύ εύκολα ξεχνάμε είτε μεγάλες στιγμές και επιτεύγματα είτε σκοτεινές περιόδους και τραγικά λάθη του παρελθόντος, που αντιμετωπίζουμε ως απολιθωμένα «μουσειακά» κομμάτια μιας μακρινής ιστορίας που ουδόλως μας αφορά στο παρόν, περιχαρακωμένοι σχεδόν «αυτιστικά» σε τωρινά δεδομένα… τα οποία βιώνουμε ως αυτόνομα- αυθύπαρκτα, θαρρείς από «παρθενογένεση» εκ του μη όντος και όχι ως φυσική συνέχεια εκείνων που προηγήθηκαν κι άφησαν καθοριστικές παρακαταθήκες. Κι όταν πρόκειται για το πρόσφατο παρελθόν, ευτυχώς υπάρχουν ακόμα εν ζωή μάρτυρες που λειτουργούν ως ζωντανή σύνδεση με τη μνήμη, όμως για το απώτατο που αυτοί εκλείπουν, η αποκοπή μας από όσα σηματοδοτούσαν επέρχεται μοιραία μαζί με τη λήθη…
Έναν αιώνα μετά την Μικρασιατική καταστροφή είναι απίθανο να ζουν υπεραιωνόβιοι μάρτυρες- μικρά παιδιά το 1922- να αφηγηθούν δια ζώσης τις τραγωδίες που τους στοίχειωσαν… ωστόσο πολλοί εξ αυτών τις κατέγραψαν σε άπειρα βιβλία ή παλιές συνεντεύξεις ή ποικίλα ντοκιμαντέρ, αφήνοντας πλούσιο και πολύτιμο ιστορικό υλικό για τις μετέπειτα γενιές ώστε η μνήμη να παραμένει ζωντανή και ακριβώς παρόμοιες επέτειοι δίνουν εξαιρετική αφορμή για να φωτίζεται άπλετα η Ιστορία σε ευρύτατο φάσμα με πάμπολλους αποδέκτες… Και μάλιστα μια Ιστορία που διαδραμάτισε καταλυτικό ρόλο στην πορεία της χώρας σε όλα τα επίπεδα, που σημαδεύτηκε από τραγικά πολιτικά λάθη και θηριωδίες, που ανέδειξε διαχρονικές εθνικές παθογένειες και το χειρότερό μας πρόσωπο, που πολλοί εξ ημών ως απόγονοι εκείνων των προσφύγων, ζήσαμε «εκ των έσω» την τραγωδία μέσα από τις αφηγήσεις ενός παππού ή μιας γιαγιάς μικρασιάτισσας, σαν παραμύθι με τρομακτικούς δράκους, μόνο που ήταν πέρα για πέρα αληθινό και ασύλληπτα πονεμένο… Μια από τις μελανότερες σελίδες της Ιστορίας μας με πολλαπλές βαθύτατες όψεις, πολιτικές- κοινωνικές-πολιτισμικές,που η φετινή επέτειος των 100 χρόνων οφείλει να αναδείξει σε όλο τους το εύρος, τιμώντας τη μνήμη των θυμάτων και θυμίζοντας στους νεοέλληνες «οικεία κακά» προς αποφυγήν…
Στις σχετικές τιμητικές εκδηλώσεις είναι αναμενόμενο να πρωτοστατεί η Θεσσαλονίκη ως βασικός αποδέκτης μεγάλου προσφυγικού ρεύματος, που της χάρισε και το προσωνύμιο της «προσφυγομάνας», καθώς υπήρξε ανέκαθεν φιλόξενο χωνευτήρι πολιτισμών και φυλών, αγκαλιάζοντας ποικίλες εθνότητες σε αρμονική συμβίωση, πέραν του ότι θύμιζε στους ξεριζωμένους «κάτι» από Σμύρνη… Ανήγγειλε λοιπόν ο Δήμος της πόλης ένα πλάνο διαφόρων δράσεων αφιερωμένων στη σημαδιακή επέτειο, όπου διαβάζει κανείς για 1) Συνέδρια και Ημερίδες με θέμα την άφιξη των προσφύγων στη Θεσσαλονίκη, τη συμβολή τους σε όλα τα επίπεδα, τον ρόλο της γυναίκας στη Μ. Ασία, 2) Έκθεση με σχετικά κειμήλια, τεκμήρια, αντικείμενα, οπτικοακουστικό υλικό κλπ., 3) Μαθητική έκθεση ζωγραφικής για το ’22, 4) Πολιτιστικές εκδηλώσεις από καλλιτεχνικά σχήματα, ομάδες, σωματεία με θέμα την επέτειο, 5) Ανάδειξη τοπικών γεύσεων και επιρροή της ελληνικής κουζίνας από την μικρασιατική, 6) Ήθη και έθιμα της Μ. Ασίας, με έξτρα αφιέρωμα στην «Αγιοτόκο» Μ. Ασία, καθώς εκεί, λέει, ο χριστιανισμός είχε τους περισσότερους μάρτυρες…
Με μια πρώτη ανάγνωση, θα έλεγε κανείς «πλούσιο πρόγραμμα» και κυρίως εύπεπτο προς ευρεία κατανάλωση… Με μια δεύτερη όμως διεισδυτική ματιά, ψάχνει την ΟΥΣΙΑ του ιστορικού γεγονότος, όσα καταλυτικά σηματοδότησε, την βαθιά πολιτική και ανθρωπιστική του πλευρά, τις αιτίες και τις συνέπειες μιας ανυπολόγιστης καταστροφής, τις αθέατες στο ευρύ κοινό όψεις ενός ιστορικού δράματος και αντ’ αυτών διαπιστώνει τί;;; Ότι καταρχάς σε θεωρητικό επίπεδο συνεδρίων και ημερίδων, όλα ξεκινούν από την «άφιξη των προσφύγων» και συνεχίζουν με την μετέπειτα «συμβολή» τους, ενώ κρίθηκε κομβικός τομέας συζήτησης με θέμα μια ιστορική καταστροφή… ο ρόλος της γυναίκας στη Μ. Ασία! Εν ολίγοις στις διαλέξεις, περί καταστροφής πουθενά! Πολύ δε περισσότερο τί την προκάλεσε, τί προηγήθηκε, ποιοι και πώς συνέβαλαν, ποια λάθη έγιναν, τί ρόλο έπαιξαν οι ξένες δυνάμεις, τί βίωσαν οι μικρασιάτες μέχρι το κάψιμο της Σμύρνης κλπ. όλα όσα καθοριστικά δηλαδή – και άκρως διδακτικά, συνθέτουν το ιστορικό μιας εθνικής τραγωδίας, για τα οποία στις αναγγελίες δεν αναφέρεται κουβέντα, καθώς πιάνουν το θέμα ΜΕΤΑ την καταστροφή, από το σημείο της άφιξης στη Θεσσαλονίκη… αντιθέτως έκριναν καθοριστικό να αναλύσουν στις συζητήσεις τον «ρόλο της γυναίκας στη Μ. Ασία», διότι παρόμοια παράλειψη θα άφηνε μέγα ιστορικό κενό!
Προχωρώντας στο πρακτικό κομμάτι των δράσεων με τις εκθέσεις κειμηλίων, τις μαθητικές ζωγραφιές, την ανάδειξη της μικρασιατικής κουζίνας, των ηθών και εθίμων από τις περιοχές κλπ. όλα καλά και άγια και εννοείται ότι δεν θα μπορούσαν να λείψουν από ένα σχετικό αφιέρωμα, ωστόσο ως συμπλήρωμα εκδηλώσεων, ως νοσταλγικές, γραφικές πινελιές που θα πλαισίωναν δρώμενα με ουσιαστικό ιστορικόπεριεχόμενο και ΟΧΙ ως κύριες δράσεις όπως προβάλλονται… Γιατί αφενός αποτελούν το ανώδυνο, επουσιώδες, γλαφυρό φόντο μιας ταραγμένης εποχής και ουδόλως σχετίζονται με την καταστροφή καθαυτή που υποτίθεται ότι τιμάται… θα είχαν θέση στο προσκήνιο ως βασικές δράσεις, μόνο αν το θέμα αφορούσε σε αφιέρωμα γενικά και αόριστα στις «χαμένες πατρίδες» με την σχετική ανέμελη ηθογραφία, ενώ εν προκειμένω μιλάμε για τραγωδία…
.
Και επιπλέον, όλα τούτα τα γραφικά, χαριτωμένα, κοσμικά και επιδερμικά ως τρόπος ζωής και κοινωνικός περίγυρος μιας εποχής, τα έχουμε… εμπεδώσει πλήρως χρόνια τώρα, από άπειρες σχετικές εκδηλώσεις σωματείων προσφύγων με εξαιρετικές παρουσιάσεις, για να μην αναφέρουμε πόσο φρόντισε γι αυτό, η κατεξοχήν… εντεταλμένη «Σμυρνολόγος» Μιμή Ντενίση! Οπότε είναι βέβαιο ότι δεν θα ανακαλύψουμε τίποτα καινούργιο στα χιλιοειδωμέναπου πλασάρετε ως «δράσεις»!
Το μόνο καινούργιο που προσωπικά δεν γνώριζα είναι η «Αγιοτόκος Μ. Ασία» με τους περισσότερους μάρτυρες του χριστιανισμού, αλλά πέστε μου σας παρακαλώ, αυτό πώς ακριβώς κολλάει με τη Μικρασιατική καταστροφή;;; Επρόκειτο δηλαδή για θρησκευτική εξόντωση των «άπιστων» χριστιανών από φανατικούς μουσουλμάνους ενώ μέχρι τότε συμβίωναν στην περιοχή για αιώνες;;; Έτσι το συσχετίζετε κι εκεί αποδίδετε τις αιτίες ή κατά το γνωστό «τώρα που βρήκαμε παπά να θάψουμε 5-6» και μιας κι αναφερόμαστε στη Μικρασία εφ’ όλης της ύλης, ας περιλάβουμε και την «Αγιοτόκο» γιατί πού θα ξαναβρούμε ευκαιρία… Ομολογώ – έχοντας και ειδική ευαισθησία λόγω καταγωγής- ότι δεν περίμενα από τον Δήμο Θεσσαλονίκης τόσο ανούσια, ανέμπνευστη κι επιφανειακή προσέγγιση ενός μείζονος εθνικού γεγονότος με τεράστιες κοινωνικο-πολιτικές προεκτάσεις που ιδιαίτερα για τη Θεσσαλονίκη διαμόρφωσαν τη φυσιογνωμία της, ούτε περίμενα ένας δημόσιος φορέας να αναλωθεί στα τετριμμένα που πολλοί ιδιωτικοί, σαφώς μικρότερου βεληνεκούς, πριν από αυτόν επιδόθηκαν επιτυχημένα κατ’ επανάληψη… όπως δεν περίμενα ένα εμφανές «στρογγύλεμα» εν είδει εξωραϊσμού- ωραιοποίησης δραματικών στιγμών που εντάθηκαν μετά την «άφιξη» με ντροπιαστικό ρατσισμό ως δεύτερος διωγμός (άραγε αυτό τουλάχιστον θα θιγεί μπας και διδαχθούμε κάτι από τα χάλια μας ή θα ταράξει την ειδυλλιακή εορταστική ατμόσφαιρα;;)…Στο μόνο που ελπίζω για να αναδειχθεί έστω «από σπόντα» η ουσία και το αυθεντικό περιεχόμενο της επετείου, είναι οι καλλιτεχνικές δράσεις από άξια σχήματα και ομάδες της πόλης- εφόσον τους δοθεί απόλυτη ελευθερία δημιουργίας- γιατί αν περιμένω να φωτίσουν την ιστορική τραγωδία… η επιρροή της ελληνικής κουζίνας από την μικρασιατική ή τα περίτεχνα σεμεδάκια της Σμυρνιάς, θα το εισπράξω ως ιλαροτραγωδία κι αντί τιμής κάποιοι θα διαπράξουν ιεροσυλία…
Ίσως προλαβαίνετε να αναθεωρήσετε κάποιες θεματικές που προγραμματίστηκαν στο πόδι και καλό θα ήταν να το κάνετε… πριν τα επόμενα 100 χρόνια!
Φωτογραφικό υλικό
