Το καλό θέατρο, το κακό θέατρο και τα θαύματα… Από τον Ιάκωβο Μυλωνά.
Ο Χορν είχε πει ότι δεν υπάρχουν κακά έργα. Υπάρχουν μόνο καλές και κακές παραστάσεις. Βέβαια μεταξύ μας τώρα, αν το έργο είναι μπαρούφα, δε βοηθάει και πολύ στο να κάνεις μια καλή παράσταση. Απ’ την άλλη αν το έργο είναι μπαρούφα θα μου πεις γιατί να το ανεβάσεις; Μάλλον αυτό είχε στο μυαλό του ο μεγάλος μας ηθοποιός.
Έρχεται λοιπόν ένας φραγκάτος γιατρός και σου λέει ότι θέλει να του σκηνοθετήσεις το έργο του και θα κάνει αυτός την παραγωγή. Αυτό σημαίνει ότι θα πληρωθούν οι πάντες. Θα πληρωθούν! Αυτή τη λέξη δεν την ακούς συχνά στο θέατρο τώρα πια. Τι κάνεις; Αναλαμβάνεις τη σκηνοθεσία πληρώνεσαι και κάνεις ότι καλύτερο μπορείς. Δεν αναλαμβάνεις γιατί ξέρεις ότι το έργο είναι για τα μπάζα και ότι και να κάνεις, πάλι για τα μπάζα θα είναι, άρα προτιμάς να κρατήσεις την αξιοπρέπειά σου. Στη δεύτερη περίπτωση χάνεις τα λεφτά. Πάντα η αξιοπρέπεια κοστίζει λεφτά, αυτό το ξέρουμε. Άλλωστε αυτές οι λέξεις δεν ταιριάζουν και μαζί, αξιοπρέπεια και λεφτά.
Άρα η απάντηση είναι κατά πόσο χρειάζεσαι τα χρήματα. Αλλά πάντα αυτή δεν είναι η απάντηση. Και δε μιλάω για κάτι που σου αρέσει. Μιλάω για κάτι που ξέρεις ότι είναι πατάτα ή τουλάχιστον το υποψιάζεσαι.
Αυτό βέβαια συμβαίνει κι όταν παίρνεις μέρος κάπου σαν ηθοποιός. Μπορεί να σε καλέσουν κάπου που να σε πληρώνουν καλά, αλλά να φαίνεται ότι θα σας πάρουν με τις ντομάτες. Τι κάνεις τότε; Μένεις και τα παίρνεις ή φεύγεις και δεν έχεις να φας; Ιδού η απορία αγαπημένοι μου. Να φάει κανείς ή να μη φάει; Αλλά αυτό είναι άλλη ιστορία που θα τη συζητήσουμε σε επόμενα ταξίδια μας. Ας ξαναγυρίσουμε στο θέμα μας.
Τι καθορίζει λοιπόν αν μια παράσταση είναι καλή ή κακή; Θα μου πεις το κοινό, τα εισιτήρια. Μπα η ιστορία έχει δείξει, ότι το κοινό ανάλογα και με την παιδεία του φυσικά, μπορεί και να μη διαλέξει την καλύτερη παράσταση. Ναι, αλλά όλα για το κοινό δε γίνονται; Αν το κοινό δε σε θέλει πως μπορείς να συνεχίσεις; Αν δεν έχεις κώλους στα καθίσματα, στο τέλος τα καθίσματα θα φας.
Μόνο κάτι σκηνοθέτες που παίρνουν δουλειές σε κρατικά θέατρα μπορούν να έχουν το κεφάλι τους ήσυχο. Όπως και οι περισσότεροι ηθοποιοί που δουλεύουν εκεί. Τι τους νοιάζει αν το έργο έχει εισπρακτική επιτυχία ή όχι; Αυτό φυσικά θα μου πεις ισχύει για όλο το Ελληνικό δημόσιο. Μόλις τα λεφτά έρχονται απ’ τον κρατικό κορβανά όλοι γίνονται χουβαρντάδες. Όλοι ξέρουν να κάνουν τις παραγωγάρες του αιώνα και σκασίλα μας αν πάει καλά ή όχι.
Πρέπει να το ψάξουμε βαθύτερα. Άλλωστε στο δημόσιο ενώ όλα έπρεπε να γίνονται δημόσια, οι περισσότερες δουλειές κανονίζονται και γίνονται στα κρυφά.
Τι κάνει λοιπόν μια παράσταση καλή; Η παραγωγή ίσως. Κι όμως όχι, ούτε η παραγωγή. Έχω παίξει σε θεατρικό που δόθηκαν του κόσμου τα λεφτά και μετά δε βλεπότανε. Εκεί βέβαια έφταιγε ο σκηνοθέτης. Ο σκηνοθέτης δεν πρέπει να εφεύρει την τέχνη του όταν σκηνοθετεί, πρέπει να την ξέρει, πρέπει να την κατέχει.
Ένας σκηνοθέτης που ξέρει τη δουλειά του είναι μια καλή αρχή λοιπόν. Αλλά φτάνει αυτό;
Μια καλή παράσταση πρέπει να τα έχει όλα! Καλό έργο, καλή παραγωγή, καλό σκηνοθέτη, καλούς ηθοποιούς, καλούς συνεργάτες, να παίζεται σε καλό θέατρο. Κολοκύθια με τη ρίγανη. Αυτά όλα μαζί αποκλείεται να συνυπάρξουν, δεν υπάρχει περίπτωση. Αν γίνει κάτι τέτοιο, θα είναι μία στις χίλιες παραστάσεις και είναι σίγουρο ότι κάτι θα γίνει και εσύ δε θα τη δεις.
Μια καλή παράσταση πρέπει να είναι έτσι φτιαγμένη ώστε να μπορεί να επικοινωνήσει μαζί σου ή με κάποιο τρόπο μαγικό να οδηγήσει εσένα να επικοινωνήσεις μαζί της. Δεν έχει σημασία αν είναι μεγάλη παραγωγή ή μικρή. Δεν έχει σημασία αν παίζεται σε μεγάλο θέατρο ή μικρό. Δεν έχει σημασία αν παίζεται από πολλούς ηθοποιούς ή από έναν. Δεν έχει σημασία αν είναι κωμωδία ή δράμα ή και τα δυο μαζί.
Μια καλή παράσταση φτιάχνεται απ’ το μεράκι αυτών που τη δημιουργούν, απ’ την αγάπη τους, τα όνειρα τους, τις σκέψεις τους, τα δάκρυα τους, τα γέλια τους, τα μαλώματα τους, την ψυχή τους την ίδια.
Μια καλή παράσταση είναι απ’ το υλικό που είναι η ίδια η ψυχή. Απόκοσμο, τιτάνιο, θεϊκό κι όμως τόσο καθημερινό και γήινο, τόσο ανάλαφρο και αέρινο. Μια καλή παράσταση σε φέρνει σ’ επαφή με τη συνέχεια σου.
Είναι δύσκολο να βρεις μια τέτοια παράσταση γιατί οι συνθήκες τις περισσότερες φορές δεν ευνοούν. Κι όμως υπάρχουν λεπτά, υπάρχουν δευτερόλεπτα, υπάρχουν στιγμές που όλα έρχονται σε μια αρμονία. Όλα ταιριάζουν. Όλα τα πάζλ μπαίνουν στη θέση τους και τότε οι συνθήκες ξεχνιούνται, τότε οι συνθήκες δεν έχουν καμία σημασία, γιατί το έργο, η παραγωγή, οι ηθοποιοί, ο σκηνοθέτης και το κοινό γίνονται ένα, έστω και για λίγο αλλά γίνονται.
Και τότε βγαίνεις απ’ το θέατρο και ξέρεις ότι δεν είσαι ο ίδιος άνθρωπος που μπήκες, τότε ξέρεις ότι η καρδιά σου άλλαξε, το μυαλό σου άλλαξε, οι σκέψεις σου για τη ζωή άλλαξαν και ξέρεις, ξέρεις ότι είδες μια καλή παράσταση και πήρες μέρος κι εσύ σ’ αυτό.
Νιώθεις σαν να ήσουν κι εσύ ένας απ’ τους ηθοποιούς, έπαιξες, γέλασες, έκλαψες, έζησες. Ουτοπία θα μου πεις δε γίνονται τέτοια πράγματα, τέτοιες παραστάσεις είναι ελάχιστες μέσα σ’ αυτό το πανδαιμόνιο.
Το ότι υπάρχουν τα Χριστούγεννα όμως σημαίνει ότι πιστεύουμε στα θαύματα. Που ξέρεις, ίσως είσαι τυχερός και σκηνοθετήσεις μια τέτοια παράσταση ή παίξεις σε μια τέτοια παράσταση ή τη δεις. Δεν έχει σημασία. Σημασία έχει ότι θα πάρεις κι εσύ μέρος στο θαύμα. Αρκεί να μάθεις σιγά, σιγά, που να τα ψάχνεις ή πως να τα δημιουργείς. Υπάρχουν τόσο σημαντικοί άνθρωποι εκεί έξω που θα σε βοηθήσουν, θα σου δείξουν τον δρόμο.
Γιατί θαύματα γίνονται. Μικρά θαύματα, μεγάλα θαύματα, καθημερινά θαύματα. Είσαι σίγουρος γι αυτό, γιατί αν δε γινόντουσαν πως μια χώρα που ήταν υποδουλωμένη για 2000 χρόνια περίπου ξαναενώθηκε; Πώς ο πολιτισμός και τα επιτεύγματα των αρχαίων Ελλήνων ταξίδεψαν τόσα χρόνια και δεν εξαφανίστηκαν;
Θα μου πεις κι άλλες χώρες έκαναν πολιτισμό, ναι, αλλά καμία απ’ αυτές δεν τον γέννησε.
Θαύματα γίνονται, αρκεί να πιστέψεις σ’ αυτά. Χρόνια πολλά σε όλους και καλά Χριστούγεννα!
Φωτογραφικό υλικό
