Από τη στήλη «Στον παλμό των φουαγιέ» της Πίτσας Στασινοπούλου για την Κουλτουρόσουπα.
Είναι ξεκάθαρο το έναυσμα για το παρόν άρθρο, μετά την πολυσυζητημένη υπόκλιση της Χ. Αλεξίου στην παράσταση «Ιφιγένεια εν Ταύροις» όπου συμμετείχε με ολιγόλεπτο ρόλο και στο φινάλε, «τιμής ένεκεν» κατά τον σκηνοθέτη Γ. Νανούρη, υποκλίθηκε τελευταία μετά την πρωταγωνίστρια Λ. Παπαληγούρα… Γεγονός που ως σάιτ χαρακτηρίσαμε «ντροπιαστικό» προκαλώντας πληθώρα επιθετικών σχολίων του τύπου «Ποια ντροπιαστική υπόκλιση; Μας δουλεύετε;»… Τότε δεν θέλησα να εκφράσω γνώμη, θεωρώντας ότι το αρνητικό κλίμα θα συμπαρέσυρε κάθε ψύχραιμη φωνή, εστιάζοντας λανθασμένα στο πρόσωπο και όχι στο γεγονός, αυτό που κοινώς λέμε «βλέπω το δένδρο και χάνω το δάσος»…προτίμησα μια χρονική απόσταση ασφαλείας ώστε να καταλαγιάσουν οι εντυπώσεις κι οι υπερασπιστές της αγαπητής σε όλους Χαρούλας να μπορούν «εν ψυχρώ» να διαχωρίσουν την ουσία της πράξης από το άτομό της…
Κι αν καταπιάνομαι με αυτό είναι γιατί ανέδειξε απρόσμενα έναν προβληματισμό που ελάχιστα έχει απασχολήσει… Είναι άραγε μείζον θέμα μια υπόκλιση στο φινάλε της παράστασης; Έχει βαρύνουσα σημασία για να αξίζει σχολιασμού; Ποιος ο λόγος να ασχολείται κανείς με μια τυπική χαιρετούρα; Τί μπορεί να σημαίνει για μια δίωρη παράσταση το τελευταίο λεπτό της υπόκλισης; Προς τί ο ντόρος για κάτι κατ’ ουσίαν ασήμαντο; Γιατί να θιγεί κάποιος από μια ιδιαίτερη απόδοση τιμής σε καταξιωμένη καλλιτέχνιδα; Ερωτήματα που με αφορμή την περίπτωση της Αλεξίου σίγουρα γυρόφεραν στο μυαλό πολλών, καθώς το θέμα «υπόκλιση» σε μια θεατρική παράσταση θεωρείται εν γένει ένα τυπικό ολιγόλεπτο κομμάτι της ανάξιο λόγου, καταχωρημένο ούτε καν στα «ψιλά» που κανείς προσπερνά εντελώς αδιάφορα, με μοναδικό στόχο το χειροκρότημα, είτε αυθόρμητο, είτε συμβατικό «ως είθισται», είτε βεβιασμένο λόγω αστικής ευγένειας…
Είναι όμως έτσι;;; Πρόκειται δηλαδή για ανάξια λόγου, αδιάφορη, τυπική διαδικασία κλεισίματος;;; Πιθανόν για μεγάλη ή μικρότερη μερίδα θεατών που αντιμετωπίζουν γενικά το θέατρο με στενούς όρους μιας συνήθους και εν πολλοίς επιδερμικής ψυχαγωγίας, να είναι… Πάμε, όπως πάμε στον κινηματογράφο ή σε οποιοδήποτε θέαμα- ακρόαμα, πληρώνουμε στο ταμείο, καθόμαστε, χαζεύουμε τα τεκταινόμενα στη σκηνή, αν μας αρέσουν και… δεν βιαζόμαστε χειροκροτάμε στο τέλος, διαφορετικά ούτε καν, φεύγοντας σαν κυνηγημένοι και σκασίλα μας αν υποκλίθηκαν, ποιοι υποκλίθηκαν, πόσο βαθιά, με ποια σειρά… σημασία έχει αν ήταν του γούστου μας αυτό που είδαμε, αν άξιζε τα λεφτά που ξοδέψαμε και τον χρόνο που χάσαμε και φυσικά να μη καθυστερήσουμε στην αποχώρηση με όλο το μπούγιο ή μη πέσουμε σε μποτιλιάρισμα στο πάρκινγκ… Σιγά μη περιμένουμε και τις ανούσιες χαιρετούρες, ό,τι ήταν να δούμε το είδαμε και δρόμο! Ακόμα κι αν μας άρεσε, δεν θα λείψει δα από κανέναν το δικό μας σώνει και καλά χειροκρότημα, είναι άλλοι χασομέρηδες πίσω να το κάνουν…
Ωστόσο για την κατηγορία των αυθεντικών θεατρόφιλων και κυρίως για τους συντελεστές, τα πράγματα κάθε άλλο παρά έτσι είναι.. για την ακρίβεια, η στιγμή της υπόκλισης θεωρείται σχεδόν «ιερή»! Καταρχάς γιατί σηματοδοτεί μια συμβολική ανταπόδοση τιμής των συντελεστών απέναντι στο κοινό που με τη σειρά του τίμησε τη δουλειά τους κι εκείνη τη στιγμή λαμβάνει χώρα μια μυστηριακή θαρρείς μέθεξη, μια ανταλλαγή ενέργειας που σε ελάχιστα λεπτά συμπυκνώνει το επιμύθιο της θεατρικής πράξης, καθώς υλοποιείται χειροπιαστά ένα άυλο «συμβόλαιο»…. εγώ ο ηθοποιός σου παρέδωσα τη δουλειά μου κι εσύ ο θεατής- αποδέκτης, αν κρίνεις ότι υπήρξα συνεπής σε ό,τι υποσχέθηκα, με επιβραβεύεις ή όχι με το χειροκρότημά σου- το μόνο αυθεντικό πειστήριο ως γνήσια… «απόδειξη παροχής υπηρεσιών»! Καθότι το αντίτιμο του εισιτηρίου αφορά αποκλειστικά στην οικονομική επιβίωση και ουδεμία σχέση έχει με «επιβράβευση», αντίθετα μπορεί ουκ ολίγες φορές να το κλάψει κανείς φεύγοντας…
Ωστόσο, πέραν της ηθικής δικαίωσης ή μη την ώρα της υπόκλισης για μια επίπονη κατάθεση ψυχής του ηθοποιού που περιμένει με λαχτάρα να εισπράξει την ανταμοιβή, «μεταφράζοντας» το χειροκρότημα από την ένταση, το πάθος, τη διάρκεια ή τη χλιαρότητά του, υπάρχει και κάτι άλλο, εξίσου «ιερό»…. ότι τη στιγμή που υποκλίνεται έχει απεκδυθεί τον ρόλο, τον άφησε πίσω του, εγκατέλειψε την ασφάλεια του μαγικού φαντασιακού για να επανέλθει ακαριαία στον παρόντα ρεαλισμό, αποκαλύπτοντας στο κοινό τον γυμνό αληθινό εαυτό του χωρίς καμιά προστασία ή προκάλυμμα, εντελώς εκτεθειμένος και ευάλωτος… αναζητώντας στην αύρα των θεατών αυτό το πολύτιμο «κάτι» που είτε θα του προσφέρει το απαραίτητο οξυγόνο με την επιβράβευση, είτε θα τον καταδικάσει σε «άπνοια» με την απόρριψη… Είναι επομένως προφανές ότι η συγκεκριμένη στιγμή μόνο «ανούσια» ή «τυπική» ΔΕΝ είναι με όλη τη βαριά σημειολογία εκατέρωθεν που κουβαλά…
Κι αν πρόκειται για μονόλογο, το πράγμα είναι απλό με την υπόκλιση του μοναδικού επί σκηνής ηθοποιού… για πολυμελή θίασο όμως έχει καθιερωθεί προ αμνημονεύτων χρόνων μια συγκεκριμένη τελετουργία με αντίστροφη «κλιμάκωση», σύμφωνα με την οποία υποκλίνονται πρώτοι οι περιφερειακοί ρόλοι, εν συνεχεία οι δευτεραγωνιστές και τελευταίοι ως κορύφωση οι πρωταγωνιστές, αναγνωρίζοντας τιμητικά ότι έχουν επωμιστεί το κύριο βάρος της παράστασης κι έχουν καταβάλει προσπάθεια μεγαλύτερη όλων, οπότε δικαιωματικά τους ανήκει το τελευταίο χειροκρότημα κι αν το κέρδισαν επάξια ηχεί εντονότερα…Εδώ βέβαια μπορεί να υπάρξει και αντίλογος, καθώς πρόκειται για κατ΄ εξοχήν συλλογική δουλειά και η απόδοση καθενός είναι άρρηκτα δεμένη με την απόδοση του άλλου, οπότε κάποιοι θίασοι επιλέγουν την ομαδική υπόκλιση πιασμένοι συμβολικά από τα χέρια, χωρίς «ταξικές» διακρίσεις ρόλων και είναι απολύτως σεβαστό…
Εξίσου σεβαστή όμως είναι και η συνήθης επιλογή της «κλιμακούμενης» υπόκλισης με αποκορύφωμα αυτής του πρωταγωνιστή, όπου λόγοι θεατρικής δεοντολογίας, ηθικής τάξης και δικαιοσύνης επιβάλλουν συγκεκριμένη ιεραρχία με προκαθορισμένη σειρά, ανάλογα με τη «θέση» κάθε ρόλου στην παράσταση… η οποία «θέση» ουδόλως σχετίζεται με την αξία ή ταλέντο του ηθοποιού και ακριβώς τη στιγμή της ατομικής υπόκλισης έχει την ευκαιρία να εισπράξει την προσωπική ανταμοιβή- χειροκρότημα που του αναλογεί, και δεν είναι λίγοι οι δεύτεροι ή τρίτοι ρόλοι που έκλεψαν τις εντυπώσεις και ο μόνος τρόπος να αναδειχθεί αυτό είναι η ξεχωριστή υπόκλιση καθενός με την αντίστοιχη ξεχωριστή απήχηση…που σημαίνει ότι η επιλογή των διαδοχικών υποκλίσεων έχει ουσιαστική βαρύτητα και υπακούει σε κοινά αποδεκτούς κανόνες εν είδει πρωτοκόλλου…
Όταν λοιπόν το σεβαστό διαχρονικά πρωτόκολλο υπαγορεύει ότι η τελευταία υπόκλιση ανήκει τιμητικά και αυτονόητα στον πρωταγωνιστή εξ ορισμού, με το να σπάσεις κ. σκηνοθέτα τη σύμβασηγια να τιμήσεις ξεχωριστά έναν οποιονδήποτε φιλοξενούμενο με πέρασμα στην παράσταση επειδή είναι διάσημο όνομα… ναι, διαταράσσεις την ηθική τάξη και θεατρική δεοντολογία, υποβαθμίζοντας συμβολικά το έργο και το πρόσωπο του πρωταγωνιστή- έστω κι αν ο ίδιος για λόγους ευγένειας συναίνεσε παραχωρώντας γενναιόδωρα τη θέση του! Πολύ δε περισσότερο όταν ο φιλοξενούμενος προέρχεται από άλλον άσχετο χώρο και η συμμετοχή του στον θεατρικό παραπέμπει σε ουρανοκατέβατο «αλεξιπτωτιστή»,χρησιμοποιούμενος απλά ως εμπορικός κράχτης λόγω ονόματος… Δεν γίνεται κ. σκηνοθέτα να υπερ-τιμάς με την τελευταία υπόκλιση τον «αλεξιπτωτιστή» που πρόσφατα ανακάλυψε το σανίδι καταθέτοντας ελάχιστα λεπτά στην παράσταση και να υπο-τιμάς τον πρωταγωνιστή ηθοποιό με τις περγαμηνές και τα χιλιόμετρα στο θεατρικό κοντέρ που ίδρωσε όσο κανείς τη φανέλα στη σκηνή! Είναι αντιδεοντολογικό, αντιεπαγγελματικό και αήθες- ασχέτως προσώπων και ασχέτως σκηνικής απόδοσης!
Ίσως αν επρόκειτο για βετεράνο σπουδαίο ηθοποιό με μακριά θεατρική διαδρομή, αυτό το ύστατο συμβολικό «τιμής ένεκεν» στη δύση της καριέρας του, να είχε ηθικό νόημα έστω και με μικρή συμμετοχή… Όχι όμως στην περίπτωση μιας τραγουδίστριας καταξιωμένης στον μουσικό χώρο, που μόλις πρόσφατα αποφάσισε να στραφεί στον θεατρικό και η δημοφιλία της χρησιμοποιήθηκε ως δέλεαρ για την περιέργεια του κοινού! Είναι δε απορίας άξιο για τη διακριτική Χαρούλα των χαμηλών τόνων πουξέρουμε και αγαπάμε, πώς αποδέχθηκε αυτό το ατόπημα, όσο κι αν την προέτρεψαν ο σκηνοθέτης ή ο θίασος! Δεν αντιλήφθηκε άραγε την αλαζονική πρόκληση που θα χρεωνόταν, παραβιάζοντας το «κατοχυρωμένο» πρωτόκολλο μιας «ιερής» στιγμής;; Δεν συναισθάνθηκε την αδικίαστηνπρωταγωνίστρια κλέβοντας το τελευταίο χειροκρότημα που δεν της αναλογούσε με θεατρική αξιολόγηση;; Ένιωσε άραγε δικαιωμένη που το πήρε σε παράσταση ως καταξιωμένη τραγουδίστρια και ΟΧΙ ως ηθοποιός;; Πόσο κρίμα Χαρούλα… είθε κάποτε να το κερδίσεις επάξια στη σκηνή χωρίς αήθη τερτίπια, όπως το κέρδισες στο πάλκο…
Ακολουθήστε το Kulturosupa.gr στα social media
..
Φωτογραφικό υλικό
