Ερμηνείες που έκλεψαν τη παράσταση στην «Αντιγόνη» του Σοφοκλή δια χειρός Θ. Μουμουλίδη.

Διανύοντας ίσως μία από τις δυσκολότερες περιόδους στα χρόνια του σύγχρονου κόσμου υπό το πρίσμα μια παγκόσμιας απειλής για την υγεία του ανθρώπινου είδους προσπαθούμε όλοι να ξαναβρούμε τα πατήματα μας και τις σταθερές μας.

Για πολλούς από εμάς η Τέχνη παραμένει το αποκούμπι μας και το Θέατρο ένας μεγάλος υμνητής της. Δυστυχώς η επικρατούσα κατάσταση για τον θεατρικό κόσμο παραμένει δύσκολη και ευχόμαστε αρκετός κόσμος να στηρίξει τις θεατρικές παραστάσεις που περιοδεύουν φέτος το καλοκαίρι, προσδοκώντας μια μικρή ανάταση για τον καλλιτεχνικό χώρο.

Το διήμερο 23 και 24 Ιουλίου παρουσιάστηκε στο Δημοτικό Θέατρο Συκεών, η τραγωδία του Σοφοκλή, “Αντιγόνη” σε σκηνοθεσία Θέμη Μουμουλίδη. Η παράσταση είχε ανέβει για πρώτη φορά το 2015 και ενώ είχαμε ιδιαίτερες ενστάσεις για το τότε ανέβασμα της (διαβάστε εδώ), η φετινή θεατρική απόπειρα αξίζει τα εύσημα μας.

Σύμφωνα με το δελτίο Τύπου: Η Θήβα, όπου βασίλευε η γενιά των Λαβδακιδών, βρίσκεται σε κατάσταση δεινής πολιτικής κρίσης. Οι δυο γιοι του τελευταίου βασιλιά, του Οιδίποδα, που χάθηκε χτυπημένος από τη βαριά κατάρα που κατατρύχει τους Λαβδακίδες, συγκρούονται για τη διαδοχή. Και, ενώ ο Ετεοκλής μένει να κυβερνά τη Θήβα, ο Πολυνείκης, εξόριστος, ξεσηκώνει στρατό από το Άργος για να επιτεθεί στην πόλη. Η επίθεση αποτυγχάνει, αλλά στη μάχη ο Ετεοκλής και ο Πολυνείκης αλληλοσκοτώνονται. Δεν απομένουν πλέον στη ζωή παρά οι δυο κόρες του Οιδίποδα, η Αντιγόνη και η Ισμήνη, τελευταίοι κρίκοι της αλυσίδας των Λαβδακιδών. Η τραγωδία ξεκινά την αυγή μετά τη νίκη των Θηβαίων. Ο Κρέοντας, που έχει αναλάβει τώρα την εξουσία ως στενότερος συγγενής των γιων του Οιδίποδα, διατάζει να μείνει άταφος ο Πολυνείκης, ως προδότης της πατρίδας του, και ορίζει ποινή θανάτου εναντίον οποιουδήποτε παραβάτη της διαταγής του.

Η Αντιγόνη εξεγείρεται εναντίον της σκληρής προσταγής, που καταστρατηγεί τους άγραφους νόμους που προστατεύουν τους νεκρούς και προσβάλλει το ιερό αίσθημα της αδελφικής αγάπης, και αψηφώντας τον κίνδυνο επιχειρεί να θάψει τον αδελφό της. Αυτός ο αγώνας ανάμεσα στην Αντιγόνη και τον Κρέοντα για το νεκρό σώμα του Πολυνείκη, συμπυκνώνει όλες τις εγγενείς στην ανθρώπινη κατάσταση συγκρούσεις (αρσενικού & θηλυκού, παλαιού & νέου, ιδιωτικού & κοινωνικού, δίκαιου & νόμιμου, ύπαρξης & θνητότητας, ανθρώπινου & θείου). Η Αντιγόνη συλλαμβάνεται και καταδικάζεται από τον Κρέοντα σε θάνατο. Ωστόσο, από τη στιγμή που ξεστομίζει τη θανατική της καταδίκη, ο Κρέων βαδίζει ήδη στον δρόμο που οδηγεί προς την καταστροφή του.

Μην σε φοβίζει η σιωπή.
Οι ήχοι πάντα αγροικούν
η νύχτα είναι μεγάλη
τα κυνηγόσκυλα του χρόνου
τρέχουν πιο γρήγορα από μας.
Ευπρόσδεκτος ο τάφος, Αντιγόνη.

Χλόη Κουτσουμπέλη “Αντιγόνη ΙΙΙ”

H Αντιγόνη του Σοφοκλή αποτελεί ένα σύμβολο επανάστασης και ασκεί πάντα μια γοητεία στους θεατρικούς δημιουργούς. Η τραγωδία εμπεριέχει διάφορα κομβικά στοιχεία όπως τη γενναιότητα, την αέναη νεότητα, τους ισχυρούς δεσμούς των ανθρώπινων σχέσεων, την εναντίωση στην εξουσία, την πίστη στις αξίες και στα πιστεύω. Τέλος η τραγωδία του Σοφοκλή πραγματεύεται τη σχέση των ζωντανών και νεκρών, ένα πανανθρώπινο πεδίο διερεύνησης ανά τους αιώνες.

Η Αντιγόνη παραμένει και θα παραμείνει ένα διαχρονικό έργο που μεταμορφώνεται στο πρόσωπο της κάθε κοινωνίας μέσα στα χρόνια. Η ηρωική αυτή πράξη ενός νέου κοριτσιού θα δημιουργεί πάντα χώρο για έναν ατέρμονο προβληματισμό μέσα στους αιώνες. Η εξουσία και οι νόμοι θα πρέπει να σταματάνε στα όρια που ξεκινάει η αυτόνομη βούληση του ατόμου ή μια μαζική προσέγγιση αποτροπής διαφόρων ενεργειών βοηθά το κοινωνικό σύνολο…;

Πάντα κάτι ξεχνάει η Αντιγόνη.
Γι αυτό και πάντα φεύγει.
Μόνο κάποιες νύχτες, αρχίζει κάτι να θυμάται,
φοράει την νεκρική της μάσκα,
ρίχνει στάχτη στα μαλλιά της,
θαμμένη στη σπηλιά της,
θρηνεί τους άταφους νεκρούς της.

Χλόη Κουτσουμπέλη “Αντιγόνη”

Σε ένα λιτό σκηνικό χωρίς κάποια ιδιαίτερη ταυτότητα, θυμίζοντας αρκετά ανέβασμα θεατρικών σχολών στο τέλος της χρονιάς, ξεδιπλώθηκε μια παράσταση που ενώ αρχικά σου δημιουργούσε αμφιβολίες λόγω του σκηνογραφικού πλαισίου της, στην πορεία σχεδόν δεν μπορούσες να πάρεις τα μάτια σου από αυτήν.

Ο Θέμης Μουμουλίδης επιλέγει αρκετά συχνά να παρουσιάζει πιο “γυμνές” σκηνοθεσίες ποντάροντας στο ταλέντο των ηθοποιών του. Ουσιαστικά προσπαθεί να ντύσει λιτά τον πυρήνα του θεάτρου, τις ερμηνείες. Στην συγκεκριμένη παράσταση έκανε ακριβώς αυτό με τις κλασικές προσθήκες σκηνοθεσίας, όπως τη χρήση μικροφώνου σε συγκεκριμένα σημεία του έργου δίνοντας μια έμφαση στα εκάστοτε λόγια που ακούγονταν, ενσωμάτωση τραγουδιού, το στοιχείο του νερού ως κάθαρση, τα βαριά μαύρα ρούχα και κάποιο παιχνίδισμα με τους φωτισμούς ώστε να δημιουργήσει ατμόσφαιρα. Δεν θα λέγαμε ότι το δυνατό σημείο της παράστασης ήταν η σκηνοθεσία της αλλά έχοντας αυτές τις ερμηνείες ίσως η σκηνοθεσία θα έπρεπε να είχε αυτή τη μορφή για να μπορέσουμε να απολαύσουμε στο ακέραιο το ταλέντο των ηθοποιών.

ceb1cf81cf87ceb5ceafcebf20cebbceaecf88ceb7cf822022

Πριν αναφερθούμε στο αβαντάζ της παράστασης δεν μπορούμε να προσπεράσουμε τη πανέμορφη σχεδόν ποιητική μετάφραση της Παναγιώτας Πανταζή, η οποία απλοποίησε τα λόγια του αρχαίου κειμένου και τα έφερε στο σήμερα χωρίς να χάσουν το μεγαλείο τους.

Το βαρύ πυροβολικό λοιπόν της παράστασης πλαισιώθηκε από έξι ταλαντούχους ηθοποιούς που ξεχωρίζουν στην γενιά τους και όχι αδίκως. Πέρα από τους δύο πρωταγωνιστικούς ρόλους της Αντιγόνης και του Κρέοντα, οι υπόλοιποι ηθοποιοί καλέστηκαν να ερμηνεύσουν τους γέροντες συμβούλους του Βασιλιά (όπου αποτελούν το Χορό) αλλά και άλλες εναλλαγές ρόλων. Λουκία Μιχαλοπούλου, Μάνος Καρατζογιάννης, Χριστίνα Χειλά-Φάμελη και Δημήτρης Σαμόλης υπήρξαν σπουδαίοι καθ’ όλη τη διάρκεια του έργου, με άριστα τεχνικά μέσα και υψηλό επίπεδο ερμηνευτικής ικανότητας.

Ο Μάνος Καρατζογιάννης που εδώ και χρόνια απασχολεί το θεατρικό γίγνεσθαι με τις εξαιρετικές αποδόσεις του (μετά και τη πρόσφατη ερμηνεία αξιώσεων στις “Ρίζες”) κατάφερε να ξεχωρίσει και στην συγκεκριμένη παράσταση παρουσιάζοντας μία από αυτές τις ερμηνείες που σε κάνουν να αγαπάς τη Τέχνη χωρίς να μπορείς να περιγράψεις με λόγια το γιατί, παρά μόνο να το αισθανθείς.

ce91ce9dcea4ce99ce93ce9fce9dce97202020_ce93cea7cea1cea5cea3ce9fcea3cea4ce9fce9cce9fcea5_ce99cea0ce91cea0cea0ce912

Φτάνοντας στο δια ταύτα, ο Γιώργος Χρυσοστόμου κατέθεσε μια στέρεη, αγέρωχη ερμηνεία ως αλαζόνας Κρέοντας αποδίδοντας εύστοχα όμως και την τραγική υπόσταση του ρόλου όταν χάνει ότι πολυτιμότερο είχε από τις λανθασμένες πράξεις του. Πολλοί μελετητές υποστηρίζουν πως η τραγωδία του Σοφοκλή βασίζεται στο τραγικό πρόσωπο του Κρέοντα και όχι της Αντιγόνης καθώς εκείνη λυτρώνεται μέσα από το θάνατο της.

Η αμφιλεγόμενη ερμηνεία της Αντιγόνης από την Ιωάννα Παππά το 2015, όπου μας είχε δημιουργήσει σοβαρούς προβληματισμούς, ήρθε να πάρει τη θέση της στο σήμερα μια ώριμη ερμηνεία, βελτιωμένη σχεδόν σε όλα τα σημεία της. Αυτή η Αντιγόνη είχε φωνή, είχε σπαραγμό, υπήρξε σύμβολο αντίστασης και καθόρισε μέσα από τις πράξεις της μια στάση ζωής. Η Ιωάννα Παππά προσέγγισε με συναίσθημα τον ρόλο, ένα συναίσθημα πηγαίο που ξεκλείδωσε την ερμηνεία της και έφτασε στους θεατές.

Καταλήγοντας,

Η παράσταση αξιώθηκε μέσα από τις αξιέπαινες ερμηνείες των ηθοποιών της καλύπτοντας τα αδύναμα σημεία, δημιουργώντας μια ευχάριστη και ουσιώδη θέαση. Ο τραγικός ποιητής δημιουργεί αδιέξοδους χαρακτήρες και αφήνει τους θεατές να ερμηνεύσουν τα γεγονότα. Σύμφωνα με τον Κορνήλιο Καστοριάδη, η Αντιγόνη είναι η τραγωδία με το μεγαλύτερο πολιτικό βάθος καθώς πραγματεύεται τόσο έντονα τη πολιτική στάση της κοινωνίας. Η Αντιγόνη πεθαίνει. Ο Αίμονας πεθαίνει. Η Ευριδίκη πεθαίνει. Ο θάνατος νικάει. Όπως σε κάθε πόλεμο…

Για ν’ αγαπώ γεννήθηκα κι’ όχι για να μισώ.
Της αγάπης τη δύσκολη χάρη έχω οδηγό,

Ποιο φέρνει η αγάπη μου μήνυμα πονεμένο;
Προχωρώ προς το θάνατο και τον αψηφώ

Ζωή Καρέλλη “Της Αντιγόνης προς την Ισμήνη”

Βαθμολογία:

6,7/10

Πληροφορίες για τη παράσταση και πρόγραμμα περιοδείας, εδώ

Δείτε & αυτά:

ΦΕΣΤΙΒΑΛ:

Θέατρο Δάσους & Γης 2020