Παρά τον αναμφισβήτητο πλούτο της ελληνικής γλώσσας, είναι φορές που μοιάζει ανεπαρκής για να αποδώσει συμβάντα και συναισθήματα σε όλη τους την έκταση. Που όσο κι αν παιδεύεσαι ψάχνοντας κοσμητικά επίθετα, αδυνατείς να περιγράψεις με ακρίβεια ένα ζωντανό βίωμα ικανό να καθηλώνει και τελικά εκπίπτεις σε έναν… φιλολογούντα πλεονασμό. Γιατί πώς να μεταφέρεις με γραπτό λόγο το μέγεθος και την ένταση αυτού που συνεπήρε την ψυχή, το μυαλό, τις αισθήσεις σε μια παράσταση; Που δεν ήταν άλλη από την παράσταση «Οι Δούλες» του Ζαν Ζενέ από το Θέατρο Τέχνης και σε σκηνοθεσία Μαριάννας Κάλμπαρη, εισπράττοντάς την ως ακριβό δώρο στο θέατρο Αθήναιον…
Το εμβληματικό έργο του Ζενέ με πληθώρα ανεβασμάτων σε ποικίλες εκδοχές, πραγματεύεται σε πρώτο επίπεδο τη ζωή δύο υπηρετριών και την ιδιαίτερη σχέση τους με την κυρία. Μια ζωή ασφυκτικά κλεισμένη σε ταπεινή σοφίτα χωρίς προοπτική διαφυγής, και μια σχέση ποτισμένη «ταξικό» μίσος, ωστόσο καλυμμένο με τα δέοντα προσχήματα. Μόνη διέξοδος από την ασφυξία για τις δύο αδελφές- δούλες, η καταφυγή σε φαντασιώσεις με μορφή «θεατρικού παιχνιδιού», υποδυόμενες την κυρία και σκηνοθετώντας τον θάνατό της. Ένα παιχνίδι, που πέρα από φυγή, τους δίνει τη δυνατότητα να εκτονώνουν το καταπιεσμένο μίσος για μια κυρία που καλύπτει με μανδύα «φιλανθρωπίας» ή «νοιαξίματος» τη βαθιά ταπείνωση στην οποία τις υποβάλλει, άλλοτε απροκάλυπτα κι άλλοτε ύπουλα… Μέχρι που κάποια στιγμή και αφού έχουν προηγηθεί μια αφελής ενέργεια της δούλας καθώς και αποτυχημένες προσπάθειες να τη δηλητηριάσουν, στο επικίνδυνο «παιχνίδι» τους θα χαθούν τα όρια μεταξύ φαντασίωσης και πραγματικότητας και αυτό θα αποβεί μοιραίο για τις ίδιες…
Στην συναρπαστική παράσταση που αγγίζει καταλυτικά (+), το σπουδαίο έργο του Ζενέ, αποτέλεσε προφανώς τα δυνατά σαν ατσάλι θεμέλια για ένα οικοδόμημα αξιοθαύμαστο. Άλλωστε το γεγονός των συνεχών ανεβασμάτων εδώ και 50 χρόνια αφότου γράφηκε, το καθιστά κλασικό αποδεικνύοντας τη διαχρονική δύναμη του περιεχομένου. Εντοπισμένη στην έξοχη αλληγορία που μεταφέρει μια μυθοπλασία αριστοτεχνικά δομημένη, όπου οι εκπρόσωποι δύο αντίπαλων τάξεων αποδίδουν συμβολικά και άκρως θεατρικά μέσα από εμπνευσμένη πλοκή, τις περίεργες σχέσεις εξάρτησης μεταξύ υποταγής και εξουσίας… Από τη μια, η ανώτερη τάξη της κυρίας ως σύμβολο εξουσιαστή με ποικίλα πρόσωπα, άλλοτε να χαϊδεύει εκμαυλίζοντας κι άλλοτε να υποτιμά ταπεινώνοντας, προκειμένου να διατηρεί τον έλεγχο των υποταγμένων με τη μέθοδο του «καρώτου και μαστίγιου»… Και από την άλλη, η κατώτερη τάξη των (υπο)δούλων με ευρύ κοινωνικό συμβολισμό και ζωές στριμωγμένες αναπόδραστα σε άθλιες σοφίτες, ωστόσο εξαρτημένοι από τους αφέντες και με σταθερό μίσος που ποτέ δεν θα καταφέρουν να πάρουν τη θέση τους… επιλέγοντας εδώ τις ψευδαισθήσεις και ένα σκηνοθετημένο «παιχνίδι» μέχρι τελικής πτώσης, ως φυγή από την ασφυκτική πραγματικότητα που πονά… Ένα έξοχο έργο βαθιά αλληγορικό, με ευφάνταστη πλοκή, ελκυστικούς χαρακτήρες, ποιητικότατο λόγο, από τα διαμάντια της παγκόσμιας δραματουργίας.
Το οποίο η σκηνοθέτιδα Μαριάννα Κάλμπαρη προσέγγισε με τρόπο υποδειγματικό για το μέγεθός του, καταφέρνοντας να μας συνεπάρει. Με μια άκρως εμπνευσμένη και ταυτόχρονα απέριττη σκηνοθετική γραμμή, που χωρίς εντυπωσιασμούς στόχευσε καίρια στην καρδιά της ουσίας, αναδεικνύοντας με εξαιρετικούς συμβολισμούς και θεατρικότητα τον πυρήνα του έργου. Όπου το κυρίαρχο συγγραφικό εύρημα του «θεατρικού παιχνιδιού» των δύο Δούλων, πυροδότησε τη σκηνοθετική φαντασία και όλη η σκηνική δράση στηρίχθηκε σε αυτό, δοσμένο με ευρηματικότητα, εύστοχες λεπτομέρειες, θαυμάσια αισθητική… κάπως σαν μια «παράσταση μέσα στην παράσταση», με συμβολικό φόντο τα χαρακτηριστικά φώτα από καθρέφτη θεατρικού μακιγιάζ, με φροντιστές σκηνής να επιμελούνται κάθε τόσο τις αλλαγές του «σκηνικού» από την «παράσταση- φαντασίωση» της Κλερ και της Σολάνζ, με αναγγελίες από μικροφώνου κομβικών σημείων της πλοκής, δίνοντας την αίσθηση ενός «επαγγελματικά» σκηνοθετημένου παιχνιδιού. Πέραν αυτής της εμπνευσμένης και άψογα υλοποιημένης κεντρικής ιδέας, διάσπαρτα ευφάνταστα ευρήματα συνέβαλαν στη θεατρικότητα, την ατμόσφαιρα, τη σκηνική οικονομία, την απόδοση συμβολισμών σε σχέση με τη διαφορά των τάξεων και την ανάδειξη ευρύτατης γκάμας συναισθημάτων, που κυμάνθηκαν μεταξύ τρυφερότητας, συγκίνησης, σκληρότητας, απόγνωσης, μίσους, φόβου… Πληθώρα έντονων συναισθημάτων, συχνά με «υπαινικτική» λεπτοδουλεμένη σημειολογία- ειδικότερα στη σκηνή της συνύπαρξης των δύο Δούλων με την κυρία- προσέδωσαν επιπλέον δύναμη και θεατρική γοητεία σε ένα άψογο αισθητικά και λειτουργικά αποτέλεσμα, με ολοκάθαρο σκηνοθετικό όραμα και σαφή ταυτότητα, που επιπλέον οδήγησε σε ένα καταπληκτικής δύναμης φινάλε…
Ωστόσο τίποτα δεν θα ήταν ίδιο, αν δεν υπήρχαν οι «στυλοβάτες» της παράστασης, ήτοι οι ερμηνείες των τριών ηθοποιών, εκ των οποίων οι πρωταγωνιστικές των δύο Δούλων καθήλωσαν και νιώθουμε την ανάγκη να υποκλιθούμε. Διότι σπάνια συναντάς τόση υποκριτική ωριμότητα και τόση αρτιότητα στην τελευταία λεπτομέρεια, σε σημείο να συγκινείσαι όχι απαραίτητα από τον ρόλο και τα λόγια του, όσο από την αξιοσύνη και την ιερή προσήλωση αυθεντικών καλλιτεχνών. Τόσο η Κάτια Γέρου – Σολάνζ, με προσωπικό στίγμα χαρακτηρισμένο από υπέροχη θεατρικότητα και συνδυασμό εκφραστικότητας, αθωότητας, έντονου συναισθηματισμού, τραγικότητας, όσο και η Κωνσταντίνα Τάκαλου – Κλερ, με αφοπλιστική ερμηνεία δουλεμένη μέχρι την πιο αδιόρατη έκφραση/ κίνηση και απόδοση ενός οριακά εκρηκτικού ψυχικού κόσμου, παλλόμενου από τον κυνισμό μέχρι τη συντριβή, παρέδωσαν μαθήματα υποκριτικής υψηλού επιπέδου και κατόπιν τούτου τα λόγια περιττεύουν! Πειστικότατη επίσης η Μαριάννα Κάλμπαρη– εδώ ως ηθοποιός στον περιορισμένης έκτασης αλλά εμβληματικό ρόλο της κυρίας, τον οποίο υποδύθηκε εξαιρετικά και εν μέρει ως «σουρεαλιστικό» στερεότυπο της τάξης της στα όρια της καρικατούρας, με τη δέουσα υπεροψία, αυταρχισμό, ειρωνεία, αλλοπρόσαλλες αντιδράσεις ή επίδειξη υποκριτικής γενναιοδωρίας…
Σπουδαίο κεφάλαιο στο εγχείρημα η άριστα επιλεγμένη μουσική και ηχητική κάλυψη της παράστασης, που πιο ατμοσφαιρικά δεν θα μπορούσαν να υποστηρίξουν το κλίμα, ενώ το μουσικό κομμάτι του φινάλε που συνοδεύει την αποχώρηση των θεατών, αφήνει βαθιά χαραγμένη αίσθηση που σε ακολουθεί για πολύ… Ευφυέστατο το μίνιμαλ σκηνικό με σύγχρονη αισθητική, εύστοχο συμβολισμό, έντονη «θεατρική σημειολογία» που υπηρέτησε άψογα τις σκηνοθετικές απαιτήσεις… εξαιρετικά τα κοστούμια με φροντισμένες λεπτομέρειες και ενδεικτικά αξεσουάρ, αναδεικνύοντας ξεκάθαρα τους χαρακτήρες… υπέροχοι οι φωτισμοί με τις διακυμάνσεις τους, συνέβαλαν σε μεγάλο βαθμό όχι μόνο στη δημιουργία ατμόσφαιρας- συχνά «σκοτεινής», αλλά με τον τρόπο τους και στην απόδοση των συμβολισμών.
Κάτι ελάχιστο που θα παρατηρούσαμε (–) αφορά στον μονόλογο της Σολάνζ λίγο πριν το φινάλε, που παρότι άρτια ερμηνευμένος και με πλεονάζον συναίσθημα από την Κ. Γέρου, θεωρούμε ότι ελαφρώς «πλατείασε», τραβώντας σε μάκρος και δημιουργώντας στο εν λόγω σημείο μια μικρή κοιλιά, που αν είχε κάπως συντομευθεί, ίσως κέρδιζε περισσότερο με πιο «συμπυκνωμένη» δύναμη. Μιλώντας πάντα για το ελάχιστο και με υποκειμενικό κριτήριο…
Εν κατακλείδι (=) ο αρχικός φόβος της γράφουσας επαληθεύτηκε… οι μεγαλόστομες λέξεις τελικά καταλήγουν σε ένα φορτωμένο κείμενο που αδυνατεί να αποδώσει μια φορτισμένη αίσθηση… αυτήν που θα κουβαλάμε για καιρό από μια παράσταση- διαμάντι, ικανή να θυμίζει σε καιρούς καλλιτεχνικών εκπτώσεων «τί εστί Θεατρική Τέχνη»… ΕΥΓΕ! Είναι αυτονόητο ότι θεωρούμε «επιτακτική ανάγκη» την επανάληψη της παράστασης στη Θεσσαλονίκη…
ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ:
7,4 ΣΤΑ 10
.
Για τη παράσταση διαβάστε ΕΔΩ
—————–
Τα 8α Θεατρικά (Κουλτουρο) Βραβεία Θεσσαλονίκης 2018 θα πραγματοποιηθούν τη Τρίτη 22 Μαίου 2018, Θέατρο Κολοσσαίον, ώρα 21:00 – Είσοδος ελεύθερη.
.
———————-
Φωτογραφικό υλικό
