«Στην Ελληνική Σύγχρονη Τέχνη υπάρχει η διάθεση να γίνουν πράγματα αλλά δεν ολοκληρώνονται γιατί δεν υπάρχει βιωματική παιδεία».
Ζει μεταξύ Αθήνας και Παρισιού. Διδάσκει σε πολλά Πανεπιστήμια στην Ελλάδα και το εξωτερικό Φιλοσοφία της Τέχνης. Έχει σπουδάσει Νομική στο ΑΠΘ αλλά αφιερώθηκε στη συγγραφή και τη ζωγραφική ενώ δηλώνει ότι επικεντρώνεται στην Ποίηση, ως μια πράξη δημιουργική και ποιοτική. Άρθρα του υπάρχουν σε μερικά από τα μεγαλύτερα πολιτιστικά περιοδικά κι εφημερίδες ενώ στα πλαίσια της δουλειάς του κατάφερε να συναντήσει πολλούς ανθρώπους της Σύγχρονης Τέχνης, ό,τι είδος κι αν υπηρετούσαν. Μανώλης Ανανγνωστάκης, Γιόζεφ Μπόις, Άντυ Γουόρχολ, Τζον Κασαββέτης κι άλλοι πολλοί είναι μερικά από τα ονόματα που συναντήθηκε και μοιράστηκε εμπειρίες μαζί τους.
Ως ζωγράφος έχει πραγματοποιήσει πολλές εκθέσεις όμως δηλώνει ότι δεν εγκαταλείπει τον κόσμο αν δεν κάνει μεγάλες εκθέσεις όπως κι οι καλλιτέχνες φίλοι του. Στα έργα του διακρίνει κανείς μια αφαιρετικότητα και μια παιδικότητα. Ποιητικές μορφές, που συνδυάζονται με κάποιο μικρό κείμενο, μοιάζουν να ξεπηδούν από το ασυνείδητο, φανερώνουν τις ανησυχίες, τα βιώματα, τα όνειρα κι εκφράζουν τις συναισθηματικές μεταπτώσεις κι εντάσεις μέσα από τα χρώματα. Κύριος πρωταγωνιστής η καρδιά και το καρδιόγραμμα καθώς αυτός ο μυς όπως λέει κι ο ίδιος είναι αυτός που μπορεί να μας οδηγήσει στη ζωή και την ευτυχία.
Ο λόγος για τον συγγραφέα, εικαστικό, διανοούμενο Δημοσθένη Δαββέτα που με αφορμή την προσωπική του έκθεση στη Chalkos Gallery με τίτλο «Πανδημία Αγάπης» μίλησε αποκλειστικά εφ’ όλης της ύλης στην Κουλτουρόσουπα και τη Μαρία Γρηγοριάδου.
·Όταν ήσασταν μικρός πώς φανταζόσασταν τον εαυτό σας μεγάλο, με τι θέλατε να ασχοληθείτε;
Αρχικά σκεφτόμουν τον εαυτό μου ως ένα άτομο που ήθελε να πρωταγωνιστεί προσφέροντας. Ήθελα να είμαι πάντα στην πρώτη γραμμή, όχι από εγωισμό, αλλά γιατί ήθελα να παίρνω ρίσκο, να είμαι μπροστά για να έχω την ευθύνη των πράξεών μου αλλά και για να μετέχω σε αυτό που έκανα. Το μετέχω σε κάτι για εμένα έχει την έννοια της μέθεξης, σημαίνει ότι μεθώ από αυτό, νιώθω μια πληρότητα στη δράση, είμαι απόλυτα δοσμένος σε αυτό που κάνω. Κι έτσι έβλεπα τον εαυτό μου ως πρωταγωνιστή. Ένα από τα όνειρα που είχα όμως ήταν ότι ήθελα να ζω και να έχω την ταυτότητα του συγγραφέα. Επίσης σε νεαρή ηλικία είδα ότι ήθελα να γίνω και ζωγράφος, να κάνω μεγάλες εκθέσεις όπως οι φίλοι μου. Έκανα μέχρι σήμερα αρκετές εκθέσεις, κατέκτησα αυτόν το στόχο μου αλλά έχω αρκετό δρόμο ακόμη γιατί αν δεν κάνω μεγάλες εκθέσεις δεν εγκαταλείπω αυτόν τον κόσμο.
Αρχικά σκεφτόμουν τον εαυτό μου ως ένα άτομο που ήθελε να πρωταγωνιστεί προσφέροντας. Ήθελα να είμαι πάντα στην πρώτη γραμμή, όχι από εγωισμό, αλλά γιατί ήθελα να παίρνω ρίσκο, να είμαι μπροστά για να έχω την ευθύνη των πράξεών μου αλλά και για να μετέχω σε αυτό που έκανα. Το μετέχω σε κάτι για εμένα έχει την έννοια της μέθεξης, σημαίνει ότι μεθώ από αυτό, νιώθω μια πληρότητα στη δράση, είμαι απόλυτα δοσμένος σε αυτό που κάνω. Κι έτσι έβλεπα τον εαυτό μου ως πρωταγωνιστή. Ένα από τα όνειρα που είχα όμως ήταν ότι ήθελα να ζω και να έχω την ταυτότητα του συγγραφέα. Επίσης σε νεαρή ηλικία είδα ότι ήθελα να γίνω και ζωγράφος, να κάνω μεγάλες εκθέσεις όπως οι φίλοι μου. Έκανα μέχρι σήμερα αρκετές εκθέσεις, κατέκτησα αυτόν το στόχο μου αλλά έχω αρκετό δρόμο ακόμη γιατί αν δεν κάνω μεγάλες εκθέσεις δεν εγκαταλείπω αυτόν τον κόσμο.
·Πώς μέσα από αυτές τις κλίσεις σας σπουδάσατε Νομική;
Στην αρχή ήθελα να γίνω γιατρός, έδωσα εξετάσεις στην Ιατρική αλλά δεν πέρασα για πολύ λίγες μονάδες. Όταν κάποιος θέλει να γίνει γιατρός ασυνείδητα σημαίνει ότι θέλει να θεραπεύει, να κάνει καλό, να λειτουργεί θεραπευτικά σε σχέση με τον κόσμο, να φροντίζει. Είναι αυτό το αίσθημα του πρωταγωνιστή που προαναφέραμε. Μετά όμως από τις εξετάσεις που με πολύ υψηλή βαθμολογία δεν πέρασα, τρόμαξα κάπως και μέσα σε 5 μήνες απόλυτου διαβάσματος αλλάζω και περνάω Νομική Θεσσαλονίκης.
Στην αρχή ήθελα να γίνω γιατρός, έδωσα εξετάσεις στην Ιατρική αλλά δεν πέρασα για πολύ λίγες μονάδες. Όταν κάποιος θέλει να γίνει γιατρός ασυνείδητα σημαίνει ότι θέλει να θεραπεύει, να κάνει καλό, να λειτουργεί θεραπευτικά σε σχέση με τον κόσμο, να φροντίζει. Είναι αυτό το αίσθημα του πρωταγωνιστή που προαναφέραμε. Μετά όμως από τις εξετάσεις που με πολύ υψηλή βαθμολογία δεν πέρασα, τρόμαξα κάπως και μέσα σε 5 μήνες απόλυτου διαβάσματος αλλάζω και περνάω Νομική Θεσσαλονίκης.
·Πώς ήταν η ζωή σας στη Θεσσαλονίκη;
Σπούδασα στη Θεσσαλονίκη, έζησα υπέροχα φοιτητικά χρόνια, έπαιξα μπάσκετ στον Δημόκριτο, γνώρισα διάφορους πνευματικούς ανθρώπους όπως ο Μανώλης Αναγνωστάκης. Εδώ έζησα τον πρώτο μου έρωτα και ξεκίνησα να γράφω επίσημα λογοτεχνία. Είναι η πόλη στην οποία έζησα μόνος μου για πρώτη φορά , μακριά από το σπίτι μου, ένιωσα πιο ανεξάρτητος.
Σπούδασα στη Θεσσαλονίκη, έζησα υπέροχα φοιτητικά χρόνια, έπαιξα μπάσκετ στον Δημόκριτο, γνώρισα διάφορους πνευματικούς ανθρώπους όπως ο Μανώλης Αναγνωστάκης. Εδώ έζησα τον πρώτο μου έρωτα και ξεκίνησα να γράφω επίσημα λογοτεχνία. Είναι η πόλη στην οποία έζησα μόνος μου για πρώτη φορά , μακριά από το σπίτι μου, ένιωσα πιο ανεξάρτητος.
·Ποια είναι η υψηλότερη μορφή τέχνης για εσάς;
Ο Αριστοτέλης λέει στα Ηθικά Νικομάχεια ότι η υψηλότερη μορφή Τέχνης είναι η Πολιτική, κάτι που δε θα το έλεγα εγώ σήμερα. Για εμένα η υψηλότερη μορφή Τέχνης είναι η Ποίηση, αλλά η Ποίηση όχι με την έννοια γράφω ποιήματα, αλλά θεωρώντας τη ως πνευματική αξία. Ο Χέγκελ στηνΑισθητική του καταγράφει τις 5 κατηγορίες τεχνών. Ξεκινάει από την 5η τοποθετώντας την Αρχιτεκτονική ως μια δημιουργική τέχνη βασισμένη στην ύλη, στην 4η βάζει τη γλυπτική καθώς κανείς φτιάχνει μορφές αλλά πάλι με την ύλη, στην 3η θεωρεί τη ζωγραφική πάλι με σχεδιασμό αλλά εδώ η ύλη αρχίζει και περιορίζεται, στη 2η θέση υπάρχει η μουσική που με μόνη ύλη το μουσικό όργανο παράγει ήχους που ταξιδεύουν στο χώρο στο χρόνο και μεγαλώνεις πνευματικά κι αισθητικά. Η 1η απ’ όλες είναι η Ποίηση που με το ελάχιστο υλικό καταγράφεις ό,τι έχεις βιώσει και νιώσει. Για εμένα Ποίηση δεν είναι μόνο γράφω ένα κείμενο αλλά κυρίως το να ζεις ποιητικά τα πάντα, να ζεις ποιητικά, ποιοτικά και δημιουργικά.
Ο Αριστοτέλης λέει στα Ηθικά Νικομάχεια ότι η υψηλότερη μορφή Τέχνης είναι η Πολιτική, κάτι που δε θα το έλεγα εγώ σήμερα. Για εμένα η υψηλότερη μορφή Τέχνης είναι η Ποίηση, αλλά η Ποίηση όχι με την έννοια γράφω ποιήματα, αλλά θεωρώντας τη ως πνευματική αξία. Ο Χέγκελ στηνΑισθητική του καταγράφει τις 5 κατηγορίες τεχνών. Ξεκινάει από την 5η τοποθετώντας την Αρχιτεκτονική ως μια δημιουργική τέχνη βασισμένη στην ύλη, στην 4η βάζει τη γλυπτική καθώς κανείς φτιάχνει μορφές αλλά πάλι με την ύλη, στην 3η θεωρεί τη ζωγραφική πάλι με σχεδιασμό αλλά εδώ η ύλη αρχίζει και περιορίζεται, στη 2η θέση υπάρχει η μουσική που με μόνη ύλη το μουσικό όργανο παράγει ήχους που ταξιδεύουν στο χώρο στο χρόνο και μεγαλώνεις πνευματικά κι αισθητικά. Η 1η απ’ όλες είναι η Ποίηση που με το ελάχιστο υλικό καταγράφεις ό,τι έχεις βιώσει και νιώσει. Για εμένα Ποίηση δεν είναι μόνο γράφω ένα κείμενο αλλά κυρίως το να ζεις ποιητικά τα πάντα, να ζεις ποιητικά, ποιοτικά και δημιουργικά.
·Από πότε ανακαλύψατε ότι σας συγκινεί ο λόγος;
Από τότε που είδα την πρώτη μου σχέση, την κοπέλα μου, όταν ήμουν μόλις 18 χρονών, να ερωτεύεται τα λόγια ποιητών. Ζήλεψα. Σκεφτόμουν ότι ευτυχώς που δεν τους γνώριζε από κοντά και κάποιοι είχαν πεθάνει. Έτσι σκεπτόμενος ότι ο λόγος, ως ήχος κι ως γραφή, μπορεί να μου δώσει μια νέα δύναμη γοητείας απέναντι στα κορίτσια με έκανε να ξεκινήσω αυτή τη σχέση μου μαζί του. Άρχισα να διαβάζω ποίηση. Εν τέλει συμπέρανα ότι η ποίηση δε γοήτευε μόνο τα κορίστα αλλά κι εμένα, μου επέτρεπε να ανακαλύπτω πολλά πράγματα για τον εαυτό μου.
Από τότε που είδα την πρώτη μου σχέση, την κοπέλα μου, όταν ήμουν μόλις 18 χρονών, να ερωτεύεται τα λόγια ποιητών. Ζήλεψα. Σκεφτόμουν ότι ευτυχώς που δεν τους γνώριζε από κοντά και κάποιοι είχαν πεθάνει. Έτσι σκεπτόμενος ότι ο λόγος, ως ήχος κι ως γραφή, μπορεί να μου δώσει μια νέα δύναμη γοητείας απέναντι στα κορίτσια με έκανε να ξεκινήσω αυτή τη σχέση μου μαζί του. Άρχισα να διαβάζω ποίηση. Εν τέλει συμπέρανα ότι η ποίηση δε γοήτευε μόνο τα κορίστα αλλά κι εμένα, μου επέτρεπε να ανακαλύπτω πολλά πράγματα για τον εαυτό μου.
·Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σας συγγραφείς;
Πρώτος απ’ όλους ο οικουμενικός Κωνσταντίνος Καβάφης. Είμαι μεγάλος λάτρης του κι όσο περνούν τα χρόνια βλέπω ότι αυτός ο άνθρωπος έχει καρφωθεί στη συνείδηση του ελληνικού λαού αλλά και στην παγκόσμια ποιητική συνείδηση σαν μια άλλη Ακρόπολη. Συνδυάζει την ευαισθησία, με την ελληνική γλώσσα και την ευρωπαϊκή παιδεία. Εκτιμώ βαθύτατα και τον Ρίτσο, όπως και τον Ελύτη και τον Σεφέρη κι άλλους.
Πρώτος απ’ όλους ο οικουμενικός Κωνσταντίνος Καβάφης. Είμαι μεγάλος λάτρης του κι όσο περνούν τα χρόνια βλέπω ότι αυτός ο άνθρωπος έχει καρφωθεί στη συνείδηση του ελληνικού λαού αλλά και στην παγκόσμια ποιητική συνείδηση σαν μια άλλη Ακρόπολη. Συνδυάζει την ευαισθησία, με την ελληνική γλώσσα και την ευρωπαϊκή παιδεία. Εκτιμώ βαθύτατα και τον Ρίτσο, όπως και τον Ελύτη και τον Σεφέρη κι άλλους.
·Πώς μπήκαν στη ζωή σας τα εικαστικά και η ζωγραφική;
Στην παιδική μου ηλικία, όταν ήμουν σχολείο, ήθελα να στείλω μήνυμα σ’ έναν συμμαθητή μου μέσα στην τάξη χωρίς να το καταλάβει η δασκάλα. Ήθελα να του πω να βρεθούμε μετά, να πάμε για μπάσκετ κτλ κι έτσι άρχισα να γράφω μερικές λέξεις και συνέχιζα σχεδιάζοντας και ζωγραφίζοντας τα υπόλοιπα. Μετά που άρχισα να ασχολούμαι πιο εντατικά με τη ζωγραφική είδα ότι η εικόνα είναι λόγος και το αντίστροφο. Χαρακτηριστικό είναι αυτό που λέει ο ποιητής Συμωνίδης«Η ποίηση είναι ομιλούσα ζωγραφική και η ζωγραφική σιωπούσα ποίηση».
Στην παιδική μου ηλικία, όταν ήμουν σχολείο, ήθελα να στείλω μήνυμα σ’ έναν συμμαθητή μου μέσα στην τάξη χωρίς να το καταλάβει η δασκάλα. Ήθελα να του πω να βρεθούμε μετά, να πάμε για μπάσκετ κτλ κι έτσι άρχισα να γράφω μερικές λέξεις και συνέχιζα σχεδιάζοντας και ζωγραφίζοντας τα υπόλοιπα. Μετά που άρχισα να ασχολούμαι πιο εντατικά με τη ζωγραφική είδα ότι η εικόνα είναι λόγος και το αντίστροφο. Χαρακτηριστικό είναι αυτό που λέει ο ποιητής Συμωνίδης«Η ποίηση είναι ομιλούσα ζωγραφική και η ζωγραφική σιωπούσα ποίηση».
·Όταν δημιουργείτε τι θέματα σας απασχολούν κυρίως;
Ιστορικά, υπαρξιακά, συμβολικά που έχουν πάντα σχέση με τον άνθρωπο. Το θέμα με τις καρδιές, που θα δείτε και στην έκθεσή μου στη Chalkos Gallery,είναι άμεσα συνδεδεμένο με τον άνθρωπο. Όταν οι άνθρωποι ερωτεύονται, πληγώνονται λένε με χτύπησε, μου ράγισε την καρδιά. Όσο μεγαλώνει ο άνθρωπος επικεντρώνεται στον έλεγχο της υγείας της καρδιάς. Αυτός ο μυς είναι πάρα πολύ σημαντικός γιατί ακόμα κι αν όλα είναι καλά, όταν ασθενεί δεν υπάρχει μετά ζωή. Επίσης πιστεύω ότι η καρδιά γράφει, στα έργα θα δείτε τη λέξη καρδιόγραμμα, η καρδιά αποστέλλει μηνύματα, απευθύνει λόγο, στέλνει επιστολές. Θα έπρεπε να ακούμε την καρδιά μας. Στη σημερινή εποχή όμως έχει περάσει η ιδέα ότι η καρδιά είναι ταυτισμένη μ’ ένα πρώτο συναίσθημα και καλό είναι να φρενάρεται και να μπαίνει μπροστά η λογική. Αυτό είναι λάθος όμως γιατί η λογική δεν είναι ξεκομμένη της καρδιάς, η καρδιά είναι η πρώτη που αντιδρά και η λογική τη βάζει σε μια πορεία. Η καρδιά λέει την αλήθεια κι ας οδηγεί σε αποφάσεις που δεν είναι κοινωνικά συμφέρουσες αλλά μπορεί να σου δώσει την ευτυχία.
Ιστορικά, υπαρξιακά, συμβολικά που έχουν πάντα σχέση με τον άνθρωπο. Το θέμα με τις καρδιές, που θα δείτε και στην έκθεσή μου στη Chalkos Gallery,είναι άμεσα συνδεδεμένο με τον άνθρωπο. Όταν οι άνθρωποι ερωτεύονται, πληγώνονται λένε με χτύπησε, μου ράγισε την καρδιά. Όσο μεγαλώνει ο άνθρωπος επικεντρώνεται στον έλεγχο της υγείας της καρδιάς. Αυτός ο μυς είναι πάρα πολύ σημαντικός γιατί ακόμα κι αν όλα είναι καλά, όταν ασθενεί δεν υπάρχει μετά ζωή. Επίσης πιστεύω ότι η καρδιά γράφει, στα έργα θα δείτε τη λέξη καρδιόγραμμα, η καρδιά αποστέλλει μηνύματα, απευθύνει λόγο, στέλνει επιστολές. Θα έπρεπε να ακούμε την καρδιά μας. Στη σημερινή εποχή όμως έχει περάσει η ιδέα ότι η καρδιά είναι ταυτισμένη μ’ ένα πρώτο συναίσθημα και καλό είναι να φρενάρεται και να μπαίνει μπροστά η λογική. Αυτό είναι λάθος όμως γιατί η λογική δεν είναι ξεκομμένη της καρδιάς, η καρδιά είναι η πρώτη που αντιδρά και η λογική τη βάζει σε μια πορεία. Η καρδιά λέει την αλήθεια κι ας οδηγεί σε αποφάσεις που δεν είναι κοινωνικά συμφέρουσες αλλά μπορεί να σου δώσει την ευτυχία.
·Ποια είναι τα πρόσωπα που θαυμάζετε και σας επηρέασαν στην Τέχνη;
Στη γραφή μου με επηρέασε πολύ ο Καβάφης, μετά με επηρέασε καθοριστικά ο Ντοστογιέφσκι. Αυτές οι μεταλλαγές των ηρώων του με άγγιξαν γιατί μου θύμισαν τον εαυτό μου.Με επηρέασε πάρα πολύ επίσης ο Φερνάντο Πεσσόα, ένας τεράστιος ποιητής, ο εθνικός ποιητής της Πορτογαλλίας. Ο Ρίτσος σε πολλά σημεία του, ο μεγάλος Μπωντλαίρ κι ο Ρενέ Σαρ. Αλλά κι ο Πίνδαρος, η Σαπφώ, ο Αλκαίος, ο Όμηρος που τους διάβαζα.
Στη γραφή μου με επηρέασε πολύ ο Καβάφης, μετά με επηρέασε καθοριστικά ο Ντοστογιέφσκι. Αυτές οι μεταλλαγές των ηρώων του με άγγιξαν γιατί μου θύμισαν τον εαυτό μου.Με επηρέασε πάρα πολύ επίσης ο Φερνάντο Πεσσόα, ένας τεράστιος ποιητής, ο εθνικός ποιητής της Πορτογαλλίας. Ο Ρίτσος σε πολλά σημεία του, ο μεγάλος Μπωντλαίρ κι ο Ρενέ Σαρ. Αλλά κι ο Πίνδαρος, η Σαπφώ, ο Αλκαίος, ο Όμηρος που τους διάβαζα.
Στη ζωγραφική το πρώτο έργο που με συγκίνησε ήταν του Βαν Γκογκ αυτή η εικόνα ενός λυπημένου γέροντα που έχει σκύψει το πρόσωπό του και το έχει κρύψει μέσα στα χέρια του με συγκλόνισε. Ίσως τότε σκέφτηκα τον πατέρα μου, τον παππού μου μπορεί και τον μελλοντικό εαυτό μου. Ο Νταλί με τρόμαξε αρχικά αλλά μετά μου μίλησε. Ερεθίσματα έχω δεχτεί κι από την κλασική ελληνική γλυπτική. Πάρα πολύ επηρεάστηκα κι από τη σύγχρονη τέχνη, όπως ο Πικάσο.
·Ως αρθρογράφος ήρθατε σε επαφή με πολλές προσωπικότητες του Πνεύματος και της Τέχνης, έχετε ξεχωρίσει κάποιους, έχετε κρατήσει κάτι από αυτούς;
Πρώτος και κύριος είναι ο Γιόζεφ Μπόις, ο οποίος ήταν και ο πνευματικός μου δάσκαλος, ίσως ο μεγαλύτερος καλλιτέχνης του β’ ήμισυ του 20ου αιώνα παγκοσμίως. Μετά ήταν ο Άντυ Γουόρχολ, ο Ζαν Μισέλ Μπασκιά, ο Αλέξανδρος Ιόλας, ο Λουκάς Σαμαράς, ο Γιάννης Κουνέλλης και διάφορα ονόματα συγγραφέων όπως ο ΝτανίλοΚις, ο Μανώλης Αναγνωστάκης. Αυτό που κράτησα από αυτούς τους ανθρώπους είναι ότι μέσα από αυτούς αποδέχτηκα το διαφορετικό τρόπο σκέψης μου, με αγκάλιασαν σα να είμαι ένας από αυτούς, με αποδέχτηκαν, με έκανα μέλος της οικογένειάς τους και πίστεψα σ’ εμένα. Δεν είναι εύκολο να πηγαίνεις στο Βερολίνο και να συναντάς τον Ταρκόφσκι, αλλού τον Τζον Κασσαβέτη, τον Ηλία Καζάν, τον Μπέργκμαν, τον ΜικΤζάγκερ, τον Ντέβιντ Μπάουι και μια σειρά από ανθρώπους που ήταν οι ήρωές μου, πλέον μπορούσα να συνομιλήσω μαζί τους. Κι έτσι εμπιστεύτηκα τον εαυτό μου και προχώρησα στη δουλειά μου.
Πρώτος και κύριος είναι ο Γιόζεφ Μπόις, ο οποίος ήταν και ο πνευματικός μου δάσκαλος, ίσως ο μεγαλύτερος καλλιτέχνης του β’ ήμισυ του 20ου αιώνα παγκοσμίως. Μετά ήταν ο Άντυ Γουόρχολ, ο Ζαν Μισέλ Μπασκιά, ο Αλέξανδρος Ιόλας, ο Λουκάς Σαμαράς, ο Γιάννης Κουνέλλης και διάφορα ονόματα συγγραφέων όπως ο ΝτανίλοΚις, ο Μανώλης Αναγνωστάκης. Αυτό που κράτησα από αυτούς τους ανθρώπους είναι ότι μέσα από αυτούς αποδέχτηκα το διαφορετικό τρόπο σκέψης μου, με αγκάλιασαν σα να είμαι ένας από αυτούς, με αποδέχτηκαν, με έκανα μέλος της οικογένειάς τους και πίστεψα σ’ εμένα. Δεν είναι εύκολο να πηγαίνεις στο Βερολίνο και να συναντάς τον Ταρκόφσκι, αλλού τον Τζον Κασσαβέτη, τον Ηλία Καζάν, τον Μπέργκμαν, τον ΜικΤζάγκερ, τον Ντέβιντ Μπάουι και μια σειρά από ανθρώπους που ήταν οι ήρωές μου, πλέον μπορούσα να συνομιλήσω μαζί τους. Κι έτσι εμπιστεύτηκα τον εαυτό μου και προχώρησα στη δουλειά μου.
·Ζείτε και διδάσκετε στη Γαλλία. Τι σας αρέσει σε αυτή τη χώρα, γιατί την επιλέξατε;
Στην αρχή την επέλεξα για δύο λόγους. Πρώτα απ’ όλα ήθελα να φύγω από το καταπιεστικό ελληνικό περιβάλλον και δεύτερον είδα ότι πολλοί από τους Έλληνες διανοούμενος βρέθηκαν στο Παρίσι, έζησαν κι εργάστηκαν εκεί, όπως ο Καστοριάδης, ο Ξενάκης, ο Πουλατζάς. Το μικρόβιο μου το είχε βάλει λίγο και η μητέρα μου που μου είχε πει ότι για ένα διάστημα ο παππούς μου είχε πάει κι εκείνος στο Παρίσι κι επειδή τον αγαπούσα με γοήτευσε αυτό. Θεώρησα ότι το πρώτο μου βήμα εκτός σπιτιού έπρεπε να είναι ένα μέρος όπου η διανόηση έχει ρίζες, με ενδιέφερε από μικρό παιδί ο πολιτισμός κι έτσι ήθελα να πάω σε μια κοιτίδα πολιτισμού, όπως είναι και το Παρίσι.
Στην αρχή την επέλεξα για δύο λόγους. Πρώτα απ’ όλα ήθελα να φύγω από το καταπιεστικό ελληνικό περιβάλλον και δεύτερον είδα ότι πολλοί από τους Έλληνες διανοούμενος βρέθηκαν στο Παρίσι, έζησαν κι εργάστηκαν εκεί, όπως ο Καστοριάδης, ο Ξενάκης, ο Πουλατζάς. Το μικρόβιο μου το είχε βάλει λίγο και η μητέρα μου που μου είχε πει ότι για ένα διάστημα ο παππούς μου είχε πάει κι εκείνος στο Παρίσι κι επειδή τον αγαπούσα με γοήτευσε αυτό. Θεώρησα ότι το πρώτο μου βήμα εκτός σπιτιού έπρεπε να είναι ένα μέρος όπου η διανόηση έχει ρίζες, με ενδιέφερε από μικρό παιδί ο πολιτισμός κι έτσι ήθελα να πάω σε μια κοιτίδα πολιτισμού, όπως είναι και το Παρίσι.
·Ποια είναι η σχέση των Γάλλων με την Τέχνη; Ποιες διαφορές εντοπίζεται στην αντιμετώπιση της τέχνης μεταξύ Γάλλων κι Ελλήνων;
Τεράστιες διαφορές. Οι Γάλλοι γεννιόνται με την Τέχνη. Από το σπίτι τους η Τέχνη είναι μέρος της καθημερινής τους παιδείας. Στη μεσαία και πάνω τάξη οι γονείς παρακινούν τα παιδιά να επισκεφτούν τα μουσεία. Κάτι που δε γίνεται στην Ελλάδα. Κι εγώ όταν έφυγα είχε πιο πολλές θεωρητικές γνώσεις μέσα από τα βιβλία παρά μέσα από την επαφή μου με μουσεία.
Τεράστιες διαφορές. Οι Γάλλοι γεννιόνται με την Τέχνη. Από το σπίτι τους η Τέχνη είναι μέρος της καθημερινής τους παιδείας. Στη μεσαία και πάνω τάξη οι γονείς παρακινούν τα παιδιά να επισκεφτούν τα μουσεία. Κάτι που δε γίνεται στην Ελλάδα. Κι εγώ όταν έφυγα είχε πιο πολλές θεωρητικές γνώσεις μέσα από τα βιβλία παρά μέσα από την επαφή μου με μουσεία.
·Πώς βλέπετε την κατάσταση του Πολιτισμού στην Ελλάδα και τη σύγχρονη δημιουργία και Τέχνη;
Υπάρχουν πολλοί νέοι καλλιτέχνες οι οποίοι προσπαθούν, αλλά θα επιστρέψω στην αρχική μου θέση, οι περισσότεροι απ’ αυτούς εκφράζονται εικαστικά μ’ έναν φιλολογικό τρόπο. Δε φτάνει να έχω αισθήματα κι ανησυχίες για να εκφραστώ, πρέπει αυτά να μπορέσω να τα βάλω και σ’ ένα ιστορικό πλαίσιο. Αυτό το ιστορικό πλαίσιο δεν το κατακτώ μόνο μέσα από τα βιβλία, χρειάζεται να υπάρχει και μια βιωματική σχέση με την ευρωπαϊκή πορεία. Στην Ελληνική Σύγχρονη Τέχνη υπάρχει η διάθεση να γίνουν πράγματα αλλά δεν ολοκληρώνονται γιατί λείπει αυτό το στοιχείο της βιωματικής παιδείας.
Υπάρχουν πολλοί νέοι καλλιτέχνες οι οποίοι προσπαθούν, αλλά θα επιστρέψω στην αρχική μου θέση, οι περισσότεροι απ’ αυτούς εκφράζονται εικαστικά μ’ έναν φιλολογικό τρόπο. Δε φτάνει να έχω αισθήματα κι ανησυχίες για να εκφραστώ, πρέπει αυτά να μπορέσω να τα βάλω και σ’ ένα ιστορικό πλαίσιο. Αυτό το ιστορικό πλαίσιο δεν το κατακτώ μόνο μέσα από τα βιβλία, χρειάζεται να υπάρχει και μια βιωματική σχέση με την ευρωπαϊκή πορεία. Στην Ελληνική Σύγχρονη Τέχνη υπάρχει η διάθεση να γίνουν πράγματα αλλά δεν ολοκληρώνονται γιατί λείπει αυτό το στοιχείο της βιωματικής παιδείας.
·Ποια η κατάσταση της Σύγχρονης Τέχνης σε παγκόσμιο επίπεδο;
Μεγάλη δημιουργικότητα αυτή τη στιγμή, είναι πολύ καλή στιγμή. Μπαίνουν νέα πρόσωπα, νέοι παράγοντες, Κινέζοι, Αφρικανοί, Ασιάτες καλλιτέχνες που διεκδικούν επί ίσοις όροις, Έλληνες όμως όχι. Αν δεν μπούμε ανταγωνιστικά στην παγκοσμιοποιημένη αγορά της Τέχνης δεν υπάρχει περίπτωση να προχωρήσουμε. Για να γίνει αυτό πρέπει το μυαλό μας να σκεφτεί διαφορετικά. Χρειάζεται να αποκτήσουμε έναν ουσιαστικό κοσμοπολιτισμό.
Μεγάλη δημιουργικότητα αυτή τη στιγμή, είναι πολύ καλή στιγμή. Μπαίνουν νέα πρόσωπα, νέοι παράγοντες, Κινέζοι, Αφρικανοί, Ασιάτες καλλιτέχνες που διεκδικούν επί ίσοις όροις, Έλληνες όμως όχι. Αν δεν μπούμε ανταγωνιστικά στην παγκοσμιοποιημένη αγορά της Τέχνης δεν υπάρχει περίπτωση να προχωρήσουμε. Για να γίνει αυτό πρέπει το μυαλό μας να σκεφτεί διαφορετικά. Χρειάζεται να αποκτήσουμε έναν ουσιαστικό κοσμοπολιτισμό.
·Πώς η Τέχνη μπορεί να επηρεάσει την καθημερινότητά μας και το παγκόσμιο γίγνεσθαι;
Απόλυτα. Αν ζεις με έναν τρόπο που η Τέχνη σου βάζει τότε μπορείς να επηρεάσεις και τις ανθρώπινες σχέσεις. Διαβάζοντας λογοτεχνία, αποκτώντας μια βιωματική επαφή με την Τέχνη αποκτάς μια παιδεία που αργότερα θα επηρεάσει τα πάντα. Για παράδειγμα αν πάει κάποιος σε μια έκθεση του YvesSaintLaurent για μόδα, με τον Άντυ Γουόρχολ, αν δει πώς ο YvesSaintLaurent πήρε έργα του Γουόρχολ, του Πικάσο και τα έκανε ρούχα, αυτόματα μπορεί να έχει πάρα πολλές ιδέες. Γενικά με αυτόν τον τρόπο η καθημερινότητά σου μπορεί να έχει κατοικηθεί από την Τέχνη. Αλλάζοντας η Τέχνη την καθημερινότητά σου, αλλάζει και τη σκέψη σου.
Απόλυτα. Αν ζεις με έναν τρόπο που η Τέχνη σου βάζει τότε μπορείς να επηρεάσεις και τις ανθρώπινες σχέσεις. Διαβάζοντας λογοτεχνία, αποκτώντας μια βιωματική επαφή με την Τέχνη αποκτάς μια παιδεία που αργότερα θα επηρεάσει τα πάντα. Για παράδειγμα αν πάει κάποιος σε μια έκθεση του YvesSaintLaurent για μόδα, με τον Άντυ Γουόρχολ, αν δει πώς ο YvesSaintLaurent πήρε έργα του Γουόρχολ, του Πικάσο και τα έκανε ρούχα, αυτόματα μπορεί να έχει πάρα πολλές ιδέες. Γενικά με αυτόν τον τρόπο η καθημερινότητά σου μπορεί να έχει κατοικηθεί από την Τέχνη. Αλλάζοντας η Τέχνη την καθημερινότητά σου, αλλάζει και τη σκέψη σου.
·Αλλάζει τις πολιτικές;
Θα μπορούσε να τις αλλάξει. Ο Γιόζεφ Μπόις προσπάθησε πάρα πολύ και γενικότερα ξέρουμε ότι πάρα πολλοί καλλιτέχνες έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην πολιτική ζύμωση των ιδεών. Μόνο που στη σημερινή εποχή οι πολιτικές δεν είναι πολιτική , είναι χρηματοπιστωτικές εκτελέσεις των μεγάλων ολιγαρχών. Σήμερα δεν υπάρχει και δεν ασκείται πολιτική. Η πολιτική υπάρχει όταν αυτός που διοικεί έχει σχέση με τον κόσμο. Σήμερα αυτός δεν έχει καμία σχέση με τον κόσμο, αδιαφορεί γι’ αυτόν και το μόνο που κάνει είναι να υπακούει στις εντολές των εντολοδόχων του. Εντολοδόχοι είναι αυτοί οι δεκαπέντε ,είκοσι που διοικούν τον κόσμο με τα απίθανα δισεκατομμύριά τους. Υπάρχουν υπουργοί που καταλαμβάνουν τη θέση τους επειδή τους θέλει εκεί κάποιος βιομήχανος ή επιχειρηματίας. Στη σημερινή εποχή υπάρχει διάρρηξη μεταξύ της Τέχνης, της πολιτικής και του λαού.
Θα μπορούσε να τις αλλάξει. Ο Γιόζεφ Μπόις προσπάθησε πάρα πολύ και γενικότερα ξέρουμε ότι πάρα πολλοί καλλιτέχνες έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην πολιτική ζύμωση των ιδεών. Μόνο που στη σημερινή εποχή οι πολιτικές δεν είναι πολιτική , είναι χρηματοπιστωτικές εκτελέσεις των μεγάλων ολιγαρχών. Σήμερα δεν υπάρχει και δεν ασκείται πολιτική. Η πολιτική υπάρχει όταν αυτός που διοικεί έχει σχέση με τον κόσμο. Σήμερα αυτός δεν έχει καμία σχέση με τον κόσμο, αδιαφορεί γι’ αυτόν και το μόνο που κάνει είναι να υπακούει στις εντολές των εντολοδόχων του. Εντολοδόχοι είναι αυτοί οι δεκαπέντε ,είκοσι που διοικούν τον κόσμο με τα απίθανα δισεκατομμύριά τους. Υπάρχουν υπουργοί που καταλαμβάνουν τη θέση τους επειδή τους θέλει εκεί κάποιος βιομήχανος ή επιχειρηματίας. Στη σημερινή εποχή υπάρχει διάρρηξη μεταξύ της Τέχνης, της πολιτικής και του λαού.
·Θα σας πάω τώρα σιγά σιγά στην έκθεση που παρουσιάζεται στη Chalkos Gallery με τίτλο «Πανδημία Αγάπης». Ένας τίτλος που μας ξυπνά κάτι όμορφο αλλά και μια τρομακτική εμπειρία. Γιατί την ονομάσατε έτσι;
Γιατί τα έργα αυτά όπως και μια σειρά από ποιήματα γεννήθηκαν στην περίοδο της πανδημίας. Μια πολύ δύσκολη περίοδος για εμένα καθώς έχασα μέσα σε έξι μήνες και τη μητέρα μου και την αδερφή μου. Επίσης ως ένας εξωστρεφής άνθρωπος υποχρεώθηκα να κλειστώ σ’ ένα σπίτι και να επικοινωνώ μέσα από τον υπολογιστή. Μου έκοψε την ορμή και με έριξε σε μια εσωστρέφεια, σε μια φυλακή για κάποια χρόνια που τώρα σιγά σιγά ξεπερνώ. Όλο αυτό παρήγαγε κάποιες αντιδράσεις, εικαστικές, ποιητικές και συγγραφικές. Αυτήν την περίοδο την ονομάζω αγάπη γιατί μπορεί να την έζησα με θλίψη αλλά μέσα από τα έργα δείχνω την αγάπη μουστον κόσμο μέσα από τη δουλειά μου.
Γιατί τα έργα αυτά όπως και μια σειρά από ποιήματα γεννήθηκαν στην περίοδο της πανδημίας. Μια πολύ δύσκολη περίοδος για εμένα καθώς έχασα μέσα σε έξι μήνες και τη μητέρα μου και την αδερφή μου. Επίσης ως ένας εξωστρεφής άνθρωπος υποχρεώθηκα να κλειστώ σ’ ένα σπίτι και να επικοινωνώ μέσα από τον υπολογιστή. Μου έκοψε την ορμή και με έριξε σε μια εσωστρέφεια, σε μια φυλακή για κάποια χρόνια που τώρα σιγά σιγά ξεπερνώ. Όλο αυτό παρήγαγε κάποιες αντιδράσεις, εικαστικές, ποιητικές και συγγραφικές. Αυτήν την περίοδο την ονομάζω αγάπη γιατί μπορεί να την έζησα με θλίψη αλλά μέσα από τα έργα δείχνω την αγάπη μουστον κόσμο μέσα από τη δουλειά μου.
·Τι θέματα θα δούμε στην έκθεση;
Θα δούμε τις καρδιές που προαναφέραμε ως καθοριστικό στοιχείο, θα δούμε θέματα ιστορικά που με απασχολούν πολύ, μορφές οι οποίες γεννιούνται από τις στάχτες, αφηρημένες μορφές που δεν ξέρουμε ακριβώς τι είναι αλλά θα δούμε και καθαρά χρώματα. Χρησιμοποιώ λίγα χρώματα αλλά με εσωτερικές διαβαθμίσεις για να εκφράσω πολλές συναισθηματικές κλίμακες.
Θα δούμε τις καρδιές που προαναφέραμε ως καθοριστικό στοιχείο, θα δούμε θέματα ιστορικά που με απασχολούν πολύ, μορφές οι οποίες γεννιούνται από τις στάχτες, αφηρημένες μορφές που δεν ξέρουμε ακριβώς τι είναι αλλά θα δούμε και καθαρά χρώματα. Χρησιμοποιώ λίγα χρώματα αλλά με εσωτερικές διαβαθμίσεις για να εκφράσω πολλές συναισθηματικές κλίμακες.
·Κάτι ξεχωριστό στα έργα σας είναι ότι σε πολλά συνδυάζεται το λόγο και τη ζωγραφική. Αυτό πώς αποφασίσατε να το κάνετε;
Θυμηθείτε το λόγο του Συμωνίδη που είπαμε ότι η Ποίηση είναι μια Ζωγραφική που μιλάει και η Ζωγραφική μια σιωπηλή Ποίηση. Είναι κάτι που έκανα από μικρό παιδί. Ο λόγος ο γραπτός είναι μέρος μια εικόνας και η εικόνα μέρος του λόγου, δεν διαχωρίζονται είναι ένα σώμα.
Θυμηθείτε το λόγο του Συμωνίδη που είπαμε ότι η Ποίηση είναι μια Ζωγραφική που μιλάει και η Ζωγραφική μια σιωπηλή Ποίηση. Είναι κάτι που έκανα από μικρό παιδί. Ο λόγος ο γραπτός είναι μέρος μια εικόνας και η εικόνα μέρος του λόγου, δεν διαχωρίζονται είναι ένα σώμα.
·Και τώρα στις 4/5 θα παρουσιάσετε στη Δημοτική Βιβλιοθήκη το νέο σας βιβλίο. Μιλήστε μας λίγο γι’ αυτό.
Στα πλαίσια της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης θα παρουσιαστεί ένα από τα νέα μου βιβλία «Οι δύο ζωές ενός συγγραφέα» από τις εκδόσεις Νίκας. Δείχνει τη μάχη του ανθρώπου με μια ομάδα, καθώς η ομάδα πάει να ενσωματώσει ένα άτομο και πάει να το κάνει ακόμα και με τη βία. Το βιβλίο δείχνει τη διαμάχη και τους κραδασμούς προσωπικούς, κοινωνικούς, δημιουργικούς που υπήρξαν ανάμεσα σε αυτή τη συγκρουσιακή σχέση μεταξύ του ατόμου και της ομάδας.
Στα πλαίσια της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης θα παρουσιαστεί ένα από τα νέα μου βιβλία «Οι δύο ζωές ενός συγγραφέα» από τις εκδόσεις Νίκας. Δείχνει τη μάχη του ανθρώπου με μια ομάδα, καθώς η ομάδα πάει να ενσωματώσει ένα άτομο και πάει να το κάνει ακόμα και με τη βία. Το βιβλίο δείχνει τη διαμάχη και τους κραδασμούς προσωπικούς, κοινωνικούς, δημιουργικούς που υπήρξαν ανάμεσα σε αυτή τη συγκρουσιακή σχέση μεταξύ του ατόμου και της ομάδας.
Ευχαριστώ!
Φωτογραφικό υλικό
