Ο Ηλίας Φραγκάκης σπούδασε κοινωνιολογία, πολιτικές επιστήμες, σινεμά και μουσική. Σκηνοθετεί για το θέατρο, το σινεμά, την τηλεόραση. Έχει γράψει δύο θεατρικά έργα. Έχει μεταφράσει αρχαίο δράμα, θεατρικά έργα του κλασσικού και σύγχρονου δραματολογίου, ποίηση και μελέτες για τον πολιτισμό. Γράφει σενάρια για ταινίες, ντοκιμαντέρ, τηλεταινίες, σειρές. Διετέλεσε διευθυντής του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Ρόδου και του ΔΗ.ΘΕ. Κερατσινίου. Ίδρυσε την Εταιρία Θεάτρου «Σχολείον της Νυκτός» και το Θέατρο «Χώρος».
Έχει συμμετάσχει σε θεατρικά και κινηματογραφικά φεστιβάλ στην Ελλάδα και το εξωτερικό και έχει βραβευθεί. Διδάσκει υποκριτική, σενάριο και σκηνοθεσία κινηματογράφου. Έργα του έχουν μεταφραστεί στα ισπανικά, αγγλικά, πορτογαλικά, καταλανικά, βουλγαρικά και αλβανικά. Έχει συμμετάσχει σε 6 συλλογικούς τόμους των εκδόσεων Καστανιώτη, Αγγελάκη, Όταν, Ανεμολόγιο, Υδροπλάνο, με ποιήματα και διηγήματα. Το διήγημά του «Εκατό Χριστούγεννα» δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Νέα Εστία, τεύχος Σεπτεμβρίου 2023.
Με αφορμή την έκδοση του νέου του βιβλίου «Τώρα», από τις Εκδόσεις «Όταν» ο συγγραφέας Ηλίας Φραγκάκης μιλά στην Κουλτουρόσουπα
- Σήμερα ο μέσος Έλληνας δοκιμάζεται ποικιλοτρόπως. Πιστεύετε ότι η Τέχνη και ειδικότερα η λογοτεχνία μπορεί να βοηθήσει;
Η τέχνη εξ ορισμού λειτουργεί παρηγορητικά, ψυχαγωγικά, στοχαστικά, ποιητικά, αφυπνιστικά.
- Ο συγγραφέας είναι ένας πνευματικός άνθρωπος της εποχής του. Ποιος θα έπρεπε να είναι ο ρόλος ενός συγγραφέα στα σημερινά χρόνια;
Να επιτελεί αυτού του είδους την τέχνη που προείπαμε συναίσθηση της ευθύνης. Γράφει αυτό που τον συνταράζει και τούτο λειτουργεί έτσι όπως περιέγραψα όταν βρει το κοινό του.
- Στην εποχή μας ένας συγγραφέας μπορεί να αποτελέσει πρότυπο για τους νέους; Αν ναι, πώς μπορεί να γίνει αυτό;
Όχι, προς Θεού. Το έργο πρέπει να μετράει και μόνο. Και αυτό είναι που θα μείνει – αν μείνει.
- Η λογοτεχνία λειτουργεί ως πομπός αντιλήψεων και ηθικών αξιών. Ποια είναι η άποψή σας;
Το είπα ήδη. Εκπέμπει θέλει δεν θέλει, αξίες. Όμως δεν είναι απαραίτητο να λειτουργεί διδακτικά. Δηλαδή δεν λειτουργεί μηχανιστικά η σχέση συγγραφέα – βιβλίου- αναγνώστη. Ούτε διδακτικά. Όλα συμβαίνουν στο κεφάλι του αναγνώστη. Αυτός εξάγει ή όχι ερωτήματα, αξίες, αντιλήψεις κλπ Όπως έλεγε ο Ρολάν Μπαρτ η λογοτεχνία είναι η ερώτηση μείον την απάντηση.
- Στην εποχή της τεχνολογίας, που όλοι χρησιμοποιούν τους υπολογιστές και ειδικά οι νέοι έχουν απομακρυνθεί από το βιβλίο, πώς θα μπορούσε η λογοτεχνία να ξανακερδίσει το χαμένο έδαφος;
Είναι πολυπαραγοντικό το πρόβλημα και έτσι θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με παράλληλες δράσεις διαρκείας. Είναι θέμα παιδείας, καλλιέργειας της φιλαναγνωσίας. Ξέρετε κάποιον από τα ιερατεία να ενδιαφέρεται να «καλλιεργήσει» τέτοιους ανθρώπους, τέτοια μυαλά; Δεν είμαι αισιόδοξος. Από την άλλη όμως ξέρω πως το διάβασμα είναι εθιστικό. Εάν βάλεις έναν νέο άνθρωπο στο «τριπάκι» δεν ξεκολλάει.
- Η τέχνη ξεκινάει από το εξώφυλλο ενός βιβλίου ή από το εσωτερικό του;
Όλο το βιβλίο στο σύνολό του, σαν υλικό προϊόν αλλά και το περιεχόμενο του σαν πνευματικό προϊόν είναι τέχνη. Δεν υπάρχουν εξαιρέσεις. Όλα μέσα και έξω πρέπει να είναι καλαίσθητα σε αρμονία με το περιεχόμενο. Ειδικά το εξώφυλλο είναι η «βιτρίνα».
.jpg)
- Πως απαντάτε σε όσους κατατάσσουν τα βιβλία σε κατηγορίες όπως «ελαφριά» ή «γυναικεία» λογοτεχνία;
Η «ελαφριά» και η «γυναικεία» είναι δύο τελείως διαφορετικά πράγματα. Η μεν γυναικεία γραφή μπορεί να πρέπει να διαχωριστεί όταν υπάρχει πραγματικός λόγος, όχι δηλαδή σχηματικά – γράφει γυναίκα, άρα γυναικεία λογοτεχνία. Δεν πάει έτσι. Έχω διαβάσει γυναίκες συγγραφείς που η γραφή τους δεν έχει τίποτα το θηλυκό ή το αρσενικό. Ούτε το χειραφετημένο. Όπως και άντρες αντιστοίχως. Οπότε το πρώτο ερώτημα είναι εάν πρόκειται για καλή λογοτεχνία. Τώρα σε ότι αφορά στην λεγόμενη ελαφριά λογοτεχνία είναι μια πραγματικότητα. Παλαιότερα τα Νόρα, τα Άρλεκιν και άλλες εκδοχές έχουν δημιουργήσει σχολή. Υπάρχει κοινό, υπάρχουν συγγραφείς, υπάρχει χρήμα. Οφείλουμε να το πάρουμε υπ’ όψη, μας αρέσει δεν μας αρέσει.
- Κάθε μήνα εκδίδονται καινούργια μυθιστορήματα. Πώς θα ξεχωρίσει ο αναγνώστης το λογοτεχνικά άρτιο έργο;
Αυτό πρέπει να το ρωτήσετε στους εκδότες. Πως να ξεχωρίσει ένα βιβλίο μέσα στον πληθωρισμό των εκδόσεων. Ο συστηματικός αναγνώστης που έχει τα κριτήριά του δυσκολεύεται όσο αυξάνει ο όγκος της βιβλιοπαραγωγής. Δεν μπορεί να έχει εποπτεία του συνόλου, οπότε χάνει πράγματα που είναι ίσως σημαντικά. Απ’ την άλλη ο μη συστηματικός αναγνώστης παρασύρεται από την διαφήμιση και τέλος πάντων από μη λογοτεχνικά κριτήρια.
- Ισχύει και σε σας πως προτιμάτε να διαβάζεται ξένους παρά έλληνες συγγραφείς;
Όχι, διαβάζω πράγματα που εκτός από την απόλαυση, θα με κάνουν καλύτερο.
- Ποιο βιβλίο θεωρείτε πως σας άλλαξε τη ζωή/τον τρόπο που σκέφτεστε;
Σε βιβλία οφείλω την αλλαγή του τρόπου που βλέπω την ποίηση και την πεζογραφία. Τον τρόπο που σκέφτομαι τον οφείλω σε άλλες κοινωνικές, πολιτικές και συμμετοχικές διαδικασίες.
- Ποιον συγγραφέα θαυμάζετε και ποιο βιβλίο του θα θέλατε να είχατε γράψει ο ίδιος;
Μου έρχονται στο μυαλό διάφορα έργα του Μάρκες, του Κορτάσαρ, του Λιόσα, του Ντοστογιέφσκι και του Φώκνερ. Όπως επίσης το Κιβώτιο του Αλεξάνδρου, έργα του Τσίρκα, του Παπαδιαμάντη. Δεν θα ήθελα να έχω γράψει όμως κάποιο από αυτά. Πάντοτε τα έβλεπα ως κίνητρο και παιδεία για μένα ώστε να γράψω τα δικά μου πράγματα.
- Είναι αλήθεια ότι σε κάθε βιβλίο συναντούμε βιώματα και μηνύματα του συγγραφέα του;
Τουλάχιστον στα δικά μου αυτό ισχύει. Δανείζω στους ήρωες μου βιώματα μου.
.jpg)
- Μια φράση που σας αντιπροσώπευε κατά το παρελθόν και πλέον δε σας αντιπροσωπεύει.
Έχω αναθεωρήσει πολλές από τις «φράσεις» που πίστευα. Κυρίως όμως τον τρόπο σκέψης που οδηγούσε σε αυτές. Δοξάσθαι ή επίστασθαι που λέει ο Πλάτων. Επιλέγω το δεύτερο.
- Πιστεύετε στα happyend; Τα συναντούμε στα βιβλία σας;
Πιστεύω στο ανοικτό τέλος που καλεί τον θεατή να συνεχίσει το βιβλίο σε άλλο επίπεδο.Προσωπικό. Στα βιβλία μου δεν υπάρχει τελική κάθαρση μπορεί όμως να υπάρχει λύτρωση για κάποιον ήρωα.
- Πως νιώσατε όταν εκδόθηκε το πρώτο σας βιβλίο;
Όπως όταν είδα το πρώτο μου παιδί.
- Όταν γράφετε έχετε στο μυαλό σας τους αναγνώστες;
Καθόλου. Οι καταστάσεις, η πλοκή και οι χαρακτήρες δεν αφήνουν περιθώρια για άλλες σκέψεις. Ο καθένας από το πόστο του και στη δουλειά του. Άσε που είναι και επικίνδυνο να γράφεις προσπαθώντας να κολακέψεις ή να προσελκύσεις κοινό. Παύεις να είσαι εσύ, παύει να είναι το έργο. Να ένα στοιχείο της «ελαφριάς» λογοτεχνίας που λέγαμε παραπάνω. Το ένα μάτι είναι στραμμένο στα κλισέ, στις συνταγές και στο ταμείο.
- Τι σκέπτεστε όταν σας ασκούν κριτική για κάποιο έργο σας με την οποία δεν συμφωνείτε;
Τίποτα. Κανείς δεν μου έδωσε άδεια να γράψω κάποιο έργο, ήθελα και το κανα. Οπότε και των άλλων δικαίωμα είναι να κάνουν ακόμη και άδικη κριτική. Ένα πράγμα είναι ανεπίτρεπτο. Να κάνουν προκατειλημμένη, υποβολιμαία, στημένη κριτική. Αλλά και αυτό μέρος του παιχνιδιού είναι. Κατά τα άλλα κοιτάζω προσεκτικά τις παρατηρήσεις και προσπαθώ να δω εάν έχουν κάποια βάση, εάν έχω να μάθω κάτι από αυτά που διαβάζω στην κριτική. Όχι απαραίτητα αυτά που γράφει αλλά μια καινούρια σκέψη που προκύπτει από το φιλτράρισμα και την σύνθεση.
- Πως γεννήθηκε η ιδέα για το παρόν βιβλίο σας;
Την ιδέα την έφερε ο ήρωας. Αυτός το έγραψε. Εγώ ήμουνα απλώς ο γραμματικός του.
- Τι ελπίζετε να αποκομίσει ο αναγνώστης διαβάζοντας το βιβλίο σας;
Εκτός από την αναγνωστική απόλαυση που είναι ζητούμενη, στη συνέχεια προβληματισμούς και ερωτήματα. Όπως σας είπα το «Τώρα» είναι ένα ανοικτό κείμενο. Εγώ τραβήχτηκα στο παρασκήνιο. Άφησα τα πράγματα να πάρουν το δρόμο τους με μια αυτόματη γραφή μια συνειρμική γραφή.
