.
Μη κλαις για το καμένο δάσος, γιατί… χρειάζεται τη φωτιά!
Σαν να σε ακούω φίλε μου αναγνώστη: «την καημένη… είδες τί μπορείς να πάθεις από τα 40ρια του καιρού όταν δεν ακολουθείς τις οδηγίες και τις κράζεις; Άρπα την τώρα!» Λοιπόν, για να αποκαταστήσω την τάξη και να σου βγάλω την ανησυχία για την «καημένη», σε ενημερώνω φίλε μου ότι είμαι σκληρό καρύδι και τα 40αρια τα έχω «για πρωινό». Που σημαίνει ότι ουδόλως επηρέασαν «τας φρένας» μου κι αν κινδυνεύουν από κάτι, αυτό δεν είναι σίγουρα ο καύσωνας! Μάτσο οι άλλοι κίνδυνοι τριγύρω… Άσε που όταν διαταραχτούν (κοντά είμαι…) θα το καταλάβεις με τη μία και ο τίτλος θα είναι το λιγότερο!
Φλυαρώ όμως άσκοπα και το σημερινό μου θέμα έχει τεράστιο ενδιαφέρον, ενώ είναι άγνωστο στους πολλούς, γι αυτό και το κατανοητό σοκάρισμα. Είναι αλήθεια ότι το φετινό βροχερό καλοκαίρι δεν ευνόησε τις δασικές πυρκαγιές, που όμως αυτή την εποχή με την ξηρασία, τις υψηλές ακόμη θερμοκρασίες και κυρίως τα γνωστά μελτέμια, άρχισαν να… σκάνε μύτη και οι καταστροφολάγνες οθόνες πήραν πάλι φωτιά, ευτυχώς σε περιορισμένη κλίμακα. Και βέβαια από κοντά, χρόνια τώρα, τα πυρο-ρεπορτάζ με τις αγαπημένες θεωρίες «μυστηρίου» και «συνωμοσίας» περί μοχθηρών εμπρηστών, οικοπεδοφάγων, δάκτυλου των Τούρκων, Γκρίζων Λύκων και λοιπών δίποδων ζώων! Και κραυγές… και κλάμα, με δάκρυα κροκοδείλια ή μη… Τα οποία δάκρυα, χύνονται ποτάμια για ένα καμένο δάσος, αλλά όλως περιέργως… στερεύουν για ένα χαμένο από τσεκούρια, μπουλντόζες, τσιμέντο… Βλέπεις η πρώτη απώλεια είναι θεαματική και προβεβλημένη, ενώ η δεύτερη μουλωχτή κι επιθυμητή!
Για να μη παριστάνω όμως την υπεράνω, οφείλω να πω ότι μέχρι πριν λίγα χρόνια ανήκα κι εγώ στην κατηγορία όσων «έκλαιγαν» αυθεντικά στη θέα ενός καμένου δάσους. Το θλιβερό μαύρο στη θέση του ζωντανού πράσινου δεν μπορεί να μη σου σφίξει την ψυχή. Παρόλο που οι υστερίες των ΜΜΕ και ο χειρισμός των πάντων ως φτηνά προϊόντα προς πώληση θα με εξοργίζει πάντα. Παρόλο που οι γνώσεις μου ως γεωπόνου με ωθούσαν σε πιο ορθολογική αντίδραση, αν εξαιρούσα το συναίσθημα. Όμως το σφίξιμο – σφίξιμο. Μέχρι που πριν καμιά 10αριά χρόνια, συνάντησα στο δρόμο μου μέσα από περιβαλλοντική ομάδα, έναν εξαίρετο επιστήμονα, ερευνητή του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών στο ΕΘΙΑΓΕ Θεσ/νίκης, τον Δρ Παύλο Κωνσταντινίδη, με τις «αιρετικές» και φυσικά δημοσιευμένες απόψεις του. Τις οποίες στην πορεία διασταύρωσα, συνεπικουρούμενη και από την ειδικότητά μου και επιθυμώ να μοιραστώ, γιατί πρόκειται για σπουδαίες αλήθειες εξοβελισμένες από τα Μέσα, καθώς… ξεβολεύουν γενικώς και αξίζει να διαδοθούν με κάθε τρόπο.
Κι ας αρχίσουμε από τα βασικά και αυτονόητα, αν και ο τελευταίος όρος, πρέπει μάλλον να ξαναοριστεί! «Εν αρχή ήν η φύσις» λοιπόν και κομμάτι της το δάσος. Και μαζί της, τί άλλο; Τα φυσικά φαινόμενα βεβαίως- βεβαίως! Βροχές, χιόνι, αστραπές, βροντές, κεραυνοί και… ω του θαύματος ΦΩΤΙΑ! Θυμάσαι τον Ήφαιστο της μυθολογίας; Θυμάσαι την πρώτη τυχαία ανακάλυψη του πρωτόγονου ανθρώπου με το τρίψιμο της πέτρας; Και πρόσεξε: δεν την ΕΦΗΥΡΕ ως κάτι καινούργιο, την ΑΝΑΚΑΛΥΨΕ ως κάτι υπαρκτό! Που σημαίνει ότι πριν ακόμη εμφανιστεί ο άνθρωπος, η φωτιά ως φυσικό φαινόμενο και η πυρκαγιά ως αποτέλεσμα, υπήρχαν ήδη. Απλά ο άνθρωπος πρόσθεσε κι άλλες μετατρέποντας το φαινόμενο σε πρόβλημα. Που σημαίνει επίσης ότι από καταβολής φύσης, τα δάση ανέκαθεν καίγονταν (βάσει στατιστικών περίπου ανά 100 χρόνια), είτε με τυχαίες αυταναφλέξεις, είτε με τη δράση των κεραυνών ή της λάβας των ηφαιστείων παλιότερα, γιατί έχουν πάντα συγκεντρωμένες τεράστιες ποσότητες καύσιμης οργανικής ύλης.
Και ποια δάση είναι πιο εύφλεκτα; Μα αυτά που ανήκουν στην Μεσογειακή Βλάστηση λόγω κλίματος, με ένα καλοκαίρι θερμό και ξηρό. Που η θεά φύση τα προσαρμόζει στις δύσκολες συνθήκες του μεσογειακού καλοκαιριού, με απίστευτους μηχανισμούς, όπως την αειφυλλία: το φυτό κρατά τα φύλλα του, ώστε να μη ξοδέψει νερό για την παραγωγή νέων, την σκληροφυλλία: δημιουργεί στρώμα κεριού ώστε να μη χάνει την πολύτιμη υγρασία από την διαπνοή π.χ. το πουρνάρι, την αναστολή της θερινής ανάπτυξης: το φυτό δεν «πετάει» το καλοκαίρι ούτε ένα φύλλο ώστε να μη ξοδέψει νερό, και τέλος την αλληλοπάθεια: προκειμένου να μη βλαστήσουν κοντά του ξένα φυτά και αρχίσει ο ανταγωνισμός για το ελάχιστο πολύτιμο νερό, ως αυτοπροστασία εκλύει στο έδαφος… δηλητήριο (!) που δεν επιτρέπει σε κανένα ανεπιθύμητο επισκέπτη να βλαστήσει! Επιπλέον η μεσογειακή βλάστηση χαρακτηρίζεται από μεγάλη πυκνότητα θάμνων στο έδαφος, ώστε με τη σκίαση να προστατεύεται η υγρασία από την εξάτμιση. Έχεις να πεις κάτι περί σοφίας; Και πού να δεις παρακάτω…
Μια ωραία, καλοκαιρινή μέρα λοιπόν, που «σκάει ο τζίτζικας», ένα σπασμένο κομμάτι μπουκαλιού ας πούμε, ξεχασμένο εδώ και χρόνια στο δάσος, που μέχρι τώρα καλυπτόταν από φύλλα και κλαδιά, ξαφνικά μένει ακάλυπτο και οι ακτίνες του ήλιου το κάνουν… μπουρλότο! Ή πάλι μια ξαφνική καταιγίδα, ένα καλοκαιρινό μπουρίνι, αμολάει τον… απρόσεκτο κεραυνό στο δάσος! Η πυρκαγιά είναι γεγονός, όπως και η παρουσία της κάμερας με τα μοιρολόγια των ρεπόρτερ και το παιχνίδι του παπά «εδώ εμπρηστής, εκεί εμπρηστής, πού είναι ο εμπρηστής;;;» Γιατί το πιθανότερο σενάριο περί αμέλειας ή φυσικών αιτίων, χωρίς το αστυνομικό σασπένς μυστήριου, είναι… ξενέρωτο, δεν πουλάει! Ενώ το πιθανότατο του διεστραμμένου εμπρηστή σε ρόλο αγριοκάτσικου, τσακαλιού ή… Γκρίζου Λύκου που σκαρφαλώνει σε απάτητες κορφές ή πυρομανή σε ρόλο ορειβάτη Νέρωνα, όπως και να το κάνεις, είναι πιο αβανταδόρικο!
Για να σοβαρευτούμε όμως, ας δούμε τη συμπεριφορά ενός κατεξοχήν μεσογειακού (και εύφλεκτου) φυτού όπως το πεύκο σε συνθήκες φωτιάς. Το οποίο έχει μια φοβερή ιδιαιτερότητα: ενώ στα περισσότερα δένδρα όταν οι καρποί τους παραωριμάσουν, σαπίζουν και πέφτουν στο έδαφος, το πεύκο συγκρατεί για 10-15 χρόνια (!) ένα σταθερό 30% των καρπών- κουκουναριών του με τους σπόρους μέσα, ως απόθεμα για περίπτωση… πυρκαγιάς!!! Που σημαίνει σε νούμερα, ότι ένα παλιό μεγάλο πεύκο κρατά πάνω του περίπου 300 κουκουνάρια και το καθένα έχει μέσα του περίπου 70 σπόρους που μεταφερόμενοι με τον άνεμο θα δώσουν σε μια έκταση περί τα 4 στρέμματα, γύρω στα… 20.000 νεαρά φυτά από ένα και μόνο μητρικό φυτό!!! Και εδώ πρέπει να καταρριφθεί ο γνωστός μύθος ότι «το κουκουνάρι σκάει και μεταδίδει τη φωτιά», γιατί απλά το κουκουνάρι, όπως και η ρίζα του φυτού είναι ΑΚΑΥΣΤΑ και το μόνο που κάνει είναι… θόρυβο από το «σκάσιμο».Η φωτιά μεταδίδεται με φλεγόμενα κλαδάκια. Τι κάνει όμως το αξιοθαύμαστο κουκουνάρι; ΠΕΡΙΜΕΝΕΙ – αν έχεις το Θεό σου! – 48 ΩΡΕΣ μετά το τέλος της πυρκαγιάς ώστε να κρυώσει το έδαφος και μετά ανοίγει κι ελευθερώνει τους σπόρους του!!! (Μπορείς να κλείσεις… το στόμα!) Και μαζί με τα υπόγεια μάτια της προστατευμένης ρίζας που θα βλαστήσουν κι αυτά, μετά από λίγους μήνες στη θέση της καμένης γης θα δεις να απλώνεται μια καταπράσινη φρέσκια βλάστηση σαν χλόη και μετά από λίγα χρόνια στη θέση του παλιού γερασμένου δάσους, ένα νέο, πολύ πιο όμορφο και εύρωστο από το προηγούμενο! Το θαύμα της φυσικής αναγέννησης. Όπως διαπιστώνεις φίλε μου, τελικά η φωτιά δεν είναι μόνο αναπόφευκτη αλλά και χρειαζούμενη σε ένα τέτοιο δάσος για να ελευθερώσει το έδαφος και να βλαστήσουν οι αποθηκευμένοι σπόροι ώστε να ανανεωθούν τα γέρικα δένδρα που έκλεισαν τον κύκλο τους…
Όσο σοκαριστικό λοιπόν κι αν είναι το θέαμα ενός καιόμενου δάσους … μη κλαις! Η φύση έχει εντάξει τη φωτιά στο πρόγραμμά της και δεν τη θεωρεί κίνδυνο. Κίνδυνος είναι ο «συνήθης ύποπτος» – άνθρωπος: ο βοσκός που θα βάλει το κοπάδι μέσα στα φρέσκα, νεοφυτρωμένα φυντάνια, ο εργολάβος με τη μπουλντόζα της «ανάπτυξης», ο ασυνείδητος υλοτόμοςή ο «ευαίσθητος» οικολόγος – αναδασωτής! Που αγνοεί προκλητικά τους φυσικούς μηχανισμούς αναπαραγωγής του φυτού, λες κι αν δεν φύτευαν οι άνθρωποι δένδρα, η διαιώνιση του είδους θα είχε εκλείψει! Και την ώρα που οι βλαστημένοι σπόροι ετοιμάζονται να ξεμυτίσουν τα φυντάνια τους, έρχεται η ποδάρα του οικολόγου και η τσάπα του, τα ρημάζει και φυτεύει γεμάτος χαμόγελα και… κάμερες, ό,τι να ‘ναι κυριολεκτικά! Ή μάλλον ό,τι έχει ο φυτωριούχος να σπρώξει, γιατί μιλάμε για μεγάλη κονόμα! Χωρίς καμιά μελέτη, ανακατεύοντας ετερόκλητα και ασύμβατα με το κλίμα ή μεταξύ τους είδη, σαν να πρόκειται για την αποκατάσταση ενός μηχανικού έργου… μιας γέφυρας που γκρεμίστηκε!
Πόσο μικροί, ασήμαντοι και ΑΝΟΕΣ ΑΛΑΖΟΝΕΣ πάντα…
Και πόσο έξω από μια φυσική νομοτέλεια, στην οποία θέλουμε – δεν θέλουμε, ΑΝΗΚΟΥΜΕ! Ακούς «οικολόγε»;
Φωτογραφικό υλικό
