Η ΠΑΙΔΟΚΤΟΝΙΑ ΣΤΟ ΜΥΘΟ. Από την «Πάνδημο Μούσα» της Αριάδνης Καναβάκη.
Παιδοκτονία. Είναι τόσο ειδεχθές το θέμα αλλά και τόσο ρεαλιστικό, σκεπτόμενοι και την πρόσφατη επικαιρότητα, που ίσως μόνο η μυθολογία ή η καταγωγή των μύθων θα μπορούσε να το “αγγίξει” με αποστάσεις ασφαλείας. Και οι αποστάσεις δεν χρειάζονται για λόγους δειλίας, εθελοτυφλίας, αδιαφορίας κτλ αλλά περισσότερο για τη διαχείριση ενός θυμού και του «αμέτρητου παραλόγου» που αδυνατούμε να σφυγμομετρήσουμε, όσο και όσα κι αν γνωρίζουμε. Βλέπετε (και νιώθετε) πως η αθωότητα που βλάπτεται σε τούτα τα εγκλήματα βρίσκεται σε απόλυτα μεγέθη (βρέφος/ παιδί), μη συν -υπολογίζοντας την καθημερινή ασυνείδητη και υπόγεια ψυχική παιδοκτονία χιλιάδων παιδιών και σε οικογενειακό και σε εθνικό περιβάλλον.
Μπορούν άραγε οι γονείς να βλάψουν τα τέκνα τους μέχρι θανάτου ,φυσικού ή ψυχικού; Ναι μπορούν και είναι περισσότερο συνηθισμένο από ότι εμείς στη σφαιρική καθημερινότητα παρατηρούμε ή αγνοούμε. Ναι δύναται να είναι κακοποιητικοί, στρεσογόνοι-αγχογόνοι, επιθετικοί και κανιβαλικοί σε κάθε επίπεδο, με στόχο την εγκληματική πρόθεση και δράση απέναντι στα παιδία τους. Και μπορεί οι παραδόσεις μας να υποστηρίζουν τα αντίθετα, ωστόσο πλήθος μύθων μαρτυρούν ξεκάθαρα και απεικονίζουν, το απάνθρωπο, το εγκληματικό και το νοσηρό γονεϊκό πρότυπο, αναφορικά και με τους δύο γεννήτορες.
Η ελληνική σκέψη ξεκίνησε τη σύλληψη/γέννηση του κόσμου με βιαιότητα και διάχυτη επιθετικότητα, προς τα βρέφη και τα παιδιά. Και από τη Θεογονία του Ησίοδου (1000 – 700 π.Χ.) αρχίζει μια ασύλληπτη αλληλουχία βίας. Κατά τον Ησίοδο, ο Ουρανός (& Γαία) δεν ήθελε τα παιδιά του και χρειάστηκε να ευνουχιστεί από τον Κρόνο (& Ρέα), ο οποίος επίσης δεν αγαπούσε τα τέκνα του και αποφάσισε να τα καταπιεί (Εστία, Δήμητρα, Άδης, Ποσειδώνας) με μόνο επιζών τον Δία, που και αυτός με τη σειρά του αποφάσισε να καταπιεί την πρώτη του σύζυγο Μήτιδα πριν γεννήσει… Δεν είναι όμως μόνο το άγχος της εκθρόνισης, του ευνουχισμού και της εγκαθίδρυσης της εξουσίας. Είναι το συνολικότερο όφελος που αποφασίζουν να διατηρήσουν οι θεοί-γονείς, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την Ήρα, που αποφασίζει να ρίξει από τον Όλυμπο, τον θεό Ήφαιστο επειδή γεννήθηκε δύσμορφος (Όμηρος) ή να στείλει στη βρεφική κούνια του Ηρακλή (ημίθεος) τα γνωστά φίδια. Και ο Διόνυσος (ο πρώτος ) κομματιάζεται και βράζεται από τους Τιτάνες για λόγους ζήλιας, ενώ αμίμητη παραμένει η εγκληματική πράξη του Απόλλωνα να σκοτώσει τα δώδεκα παιδία της Νιόβης, επειδή η ίδια υπερηφανεύτηκε ότι γέννησε περισσότερα από τη Λητώ.
Είναι όμως μόνο οι θεοί που εκφράζουν τις αντιζηλίες τους και τους φόβους της εξουσίας τους και της συνέχειας τους με τη βία απέναντι στα παιδιά τους; Όχι είναι και οι μυθικοί θνητοί, με πρωτοκλασάτη την Μήδεια που αποφασίζει να σκοτώσει τα παιδιά της για να εκδικηθεί τον Ιάσονα, ο Ηρακλής που παραλογίζεται και δολοφονεί τα παιδιά του, καθώς και η Αγαύη που ξεσκίζει το γιό της Πενθέα επειδή πλανάται από το Διόνυσο. Κατάλογος αμέτρητος, με τα άνωθεν να αποτελούν ένα μόνο τμήμα μιας ολόκληρης σειράς μύθων αναφορικά με την παιδοκτονία και τη θέση των παιδιών, στις σκέψεις και τις πράξεις των ενηλίκων και ειδικότερα των γεννητόρων τους.
Και όσο κι αν οι μύθοι δεν αποτελούν στην πλειονότητά τους το καθρέφτισμα μιας ιστόρησης αληθινών γεγονότων, χρησιμοποιήθηκαν κυρίως για τη διδαχή και την ενσωμάτωση των τριών ενστίκτων που αφαιρούν το πολιτισμό και είναι ο φόνος, η αιμομιξία και ο κανιβαλισμός. Κάθε ευνομούμενη- συνειδητά θεσμοθετημένη κοινωνία, οφείλει να επαναλαμβάνει την «τραγωδία στο σανίδι», «το καθαρτήριο» δηλαδή (Αριστοτέλης), με στόχο και όφελος την κάθαρση και τη “μετάφραση” των πλέον αντικοινωνικών και βίαιων ενστίκτων και πράξεών μας*.
Τα ίδια ζοφερά ισχύουν και αναπαράγονται και στα λαϊκά παραμύθια του τόπου μας, με τους μελετητές να εντοπίζουν την παιδοκτονία είτε καλυμμένα, είτε απροκάλυπτα. Πχ «Τι νόστιμο κριάς είναι το ανθρώπινο, γυναίκα! Ξέρεις τι να κάνουμε; Να σφάξουμε τα παιδιά μας να τα φάμε» και τούτη η φράση του λαϊκού παραμυθιού «αποτελεί μοναδικό δείγμα έκφρασης ορισμένων επιθυμιών που σπάνια δρασκελίζουν το κατώφλι του ασυνείδητου σπάζοντας το φράγμα των αμυντικών μηχανισμών και της λογοκρισίας»*
Κυρίως όμως αυτό που εξοργίζει σε αυτά τα εγκλήματα εκτός από την αφαίρεση του αγαθού της ζωής , είναι η διαπίστωση μιας φοβερής ιδιοτέλειας από την πλευρά του θύτη προς το θύμα, το οποίο στην προκειμένη και εξ ορισμού είναι αθώο. Ιδιοτέλεια που όπως και αν ερμηνευτεί (ψυχικά/κοινωνικά/συμβολικά) τα ελαφρυντικά της είναι αραιά νεφελώματα, εξαιτίας της εξουσιαστικής και μόνο θέσεως των γονέων που γενετικά διαθέτουν. Μονολεκτικά παιδοκτονία μια πράξη μιαρή και ανοίκεια.
ΗΣΙΟΔΟΣ-ΘΕΟΓΟΝΙΑ
απόσπασμα
“Η Ρέα εξαναγκασμένη από τον Κρόνο, του γέννησε τέκνα δοξασμένα, την Εστία, τη Δήμητρα, την Ήρα με τα χρυσά πέδιλα, τον δυνατό Άδη που κατοικεί στο παλάτι του κάτω απ’ τη γη κι έχει ανελέητη καρδιά, τον βροντερό Γαιοσείστη και τον σοφό Δία, πατέρα θεών και ανθρώπων που τραντάζει την πλατειά γη με την βροντή του. Κι αυτούς τους κατάπινε ο μέγας Κρόνος μόλις ο καθένας κατέβαινε απ’ την ιερή κοιλιά της μάνας του στα γόνατα της. Φοβόταν μήπως κάποιος απ’ τους δοξασμένους Ουρανίωνες του έπαιρνε το βασιλικό αξίωμα μέσα στους αθάνατους. Γιατί είχε μάθει απ’ την Γαία και τον γεμάτο αστέρια Ουρανό ότι ήταν γραφτό να ηττηθεί κάποτε απ’ το παιδί του, παρ’ όλο που ο ίδιος ήταν ισχυρός –απ’ το θέλημα του μεγάλου Δία. Έτσι παραφύλαγε με άγρυπνα μάτια και κατάπινε τα παιδιά του. Τη Ρέα όμως την κατείχε αβάσταχτος πόνος. Αλλ’ όταν ήταν για να γεννήσει τον Δία, τον πατέρα θεών και ανθρώπων, τότε παρακαλούσε τους αγαπημένους της γονείς, τη Γαία και τον γεμάτο αστέρια Ουρανό, να σκεφτούν ένα τρόπο για να γεννήσει κρυφά τον αγαπημένο της γυιό, για να πάρει εκδίκηση για τον πατέρα του και τα παιδιά του, που τα κατάπινε ο δόλιος Κρόνος”.
[http://www.uni-leipzig.de/~organik/giannis/Philosophie/Gedicht%206.pdf]
Tο παρόν κείμενο είναι μια αναφορά σχετικά με την παιδοκτονία στους μύθους και όχι μια μελέτη από-συμβολοποίησης αυτών (του συμβολικού πλουραλισμού τους ) προς πάσα κατεύθυνση και απέχει έτη φωτός από τη σχετιζόμενη κατανόηση/ανάλυση μιας αρχαϊκής ψυχικής επιθετικότητας του μέρους των θυτών.
ΥΓ2: *παραμύθι «Αστερνός και Πούλιω», από τα παραμύθια του Λαού μας. ΜΑΡΙΑ ΣΑΚΑΛΑΚΗ “TO ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΟ ΣΤΟΥΣ ΔΕΣΜΟΥΣ ΣΥΓΓΕΝΕΙΑΣ” εκδ. Κέδρος.
Φωτογραφικό υλικό
