Καλησπέρα Καλησπέρα Καλησπέρα.
Παρατηρώντας όλη αυτή την προσφορά των συναδέρφων ηθοποιών, σκηνοθετών παραγωγών, με τις On-Line παραστάσεις αυτές τις ημέρες, μου δίνεται η ευκαιρία να σας αφηγηθώ μια μικρή ιστορία.
Το θέατρο στην περίοδο της Τουρκοκρατίας.
Το βασικό είδος διασκέδασης των Ελλήνων λοιπόν στα δύσκολα εκείνα χρόνια ήταν κατά βάση ο Καραγκιόζης και το θέατρο σκιών. Οι παραστάσεις δίνονταν στην ελληνική γλώσσα, αλλά αποτελούσε θέαμα ακατάλληλο, χυδαίο ενώ τα βασικά του στοιχεία ήταν τούρκικα. Μάλιστα λέγεται ότι τον καιρό που ετοιμαζόταν η επανάσταση, το θέατρο αυτό χρησίμευε σαν τόπος συνάντησης των αρχηγών της, όπου κατέστρωναν εκεί τα σχέδιά τους δίχως να τους υποψιαστούν οι Τούρκοι.
Ο Καραγκιόζης δεν ήταν μόνο ένας λαϊκός τρόπος ψυχαγωγίας, ήταν ένα μέσο που μπορούσε να σατιρίσει ξεγελώντας την κάθε είδους λογοκρισία, γι’ αυτό και μπόρεσε να επιβιώσει σε εκείνη τη σκοτεινή περίοδο. Ένα σύμβολο του φτωχού καταπιεσμένου ατόμου που τα έβαζε με το “πασά” ή το “βεζύρη”, ακόμα και τον “Εβραίο” που συμβόλιζαν την κάθε μορφής εξουσία.
Οι πρώτοι Καραγκιοζοπαίχτες στα Ιωάννινα ήταν Αθίγγανοι και Εβραίοι. Το θεατρικό θέαμα διαδόθηκε και άρχισε έκτοτε να παίζεται στην ελληνική γλώσσα, διατηρώντας τα ίδια τεχνικά χαρακτηριστικά, διαμορφώνοντας όμως παράλληλα ξεχωριστό περιεχόμενο, αντλημένο από την ελληνική παράδοση. Στην Ελλάδα ο Καραγκιόζης, ως λαϊκός ήρωας, εκπροσωπεί το φτωχό, εξαθλιωμένο, πονηρό Έλληνα, στο περιβάλλον της Τουρκοκρατίας και έπειτα δημιούργησαν μια σειρά ηρώων που παρελαύναν και χρησιμοποιούνταν όλοι σχεδόν σε κάθε ιστορία. (σας θυμιζει κάτι; (Βλέπε Μιμίκο θέατρο, comedian del arte, είδη επιθεώρησης η ακόμη και τώρα στάνταρ ήρωες του Λάκη)
Το ελληνικό θέατρο στον πόλεμο και την κατοχή.
Το τελεσίγραφο των Ιταλών και η κήρυξη του πολέμου όπως ήταν φυσικό αιφνιδίασε όλο τον θεατρόκοσμο. Αρκετοί ηθοποιοί επιστρατεύτηκαν, οδηγώντας τους θιασάρχες σε ανακατατάξεις και βέβαια σε αναθεωρήσεις των ρεπερτορίων. Το ενδιαφέρον στράφηκε στα πολεμικά τεκταινόμενα και ο καλλιτεχνικό κόσμος επικεντρώθηκε στην εμψύχωση του στρατευμένου πληθυσμού, στην ενθάρρυνση των συγγενών αλλά και γενικότερα στην τόνωση του ελληνικού φρονήματος.
Οι επιθεωρήσεις το μόνο είδος επίκαιρο, που θα μπορέσει να προσαρμόσει τα κείμενα του σύμφωνα με τις απαιτήσεις και τα τεκταινόμενα της εποχής και μια Σοφία Βέμπο να ξεπηδάει και να εμψυχώνει από το θέατρο Μουντιάλ μέσα από την επιθεώρηση ΜΠΕΛΛΑ ΓΚΡΕΤΣΙΑ ( BELLA GRECIA = Η ωραία Ελλάδα στην ιταλική γλώσσα ) του Μίμησης Τραϊφόρου.
Το θέατρο στη Γερμανική Κατοχή
Λίγες ημέρες μετά τη γερμανική εισβολή, στις 12 Μαΐου 1941, επιβλήθηκαν οι πρώτες απαγορεύσεις της «Διευθύνσεως Λαϊκής Διαφωτίσεως» -η οποία λειτουργούσε ήδη από τη μεταξική δικτατορία- προς τους θιασάρχες. Την ώρα που η λογοκρισία επισκίαζε κάθε θεατρική δραστηριότητα, οι συγγραφείς κατάφερναν να ελίσσονται με υπαινικτικές αναφορές. Οι θιασάρχες ήταν υποχρεωμένοι απ’ τη μια να υποστηρίξουν τη γερμανική δραματουργία και απ’ την άλλη απαγορευόταν αυστηρά να παραστήσουν από σκηνής έργα συγγραφέων των συμμαχικών χωρών! Οι θίασοι κατέφευγαν σε τεχνάσματα μετονομάζοντας τους τίτλους έργων -αμερικανικών και σοβιετικών- και τα ονόματα των συγγραφέων. Σε περίπτωση αποκάλυψης των επινοημάτων των καλλιτεχνών οι κυρώσεις που επιβάλλονταν ήταν χρηματικά πρόστιμα, κλείσιμο θεάτρων και συλλήψεις.
Σε σημαντική προσωπικότητα του θεάτρου κατά την περίοδο της Κατοχής αναδείχθηκε ο Βασίλης Ρώτας. Το 1942 ίδρυσε το «Θεατρικό Σπουδαστήριο», ενώ παράλληλα με πρωτοβουλία του, δίνονται παραστάσεις σε σχολεία και σε θέατρα, είτε δωρεάν είτε συγκεντρώνοντας τις εισπράξεις υπέρ του αγώνα της αντίστασης και ο Αττίκ, ο οποίος λίγο πριν την απελευθέρωση αυτοκτόνησε μη μπορώντας να ανεχθεί τον εξευτελισμό της Κατοχής.
Το 1942 ιδρύθηκε και το Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν. Ο ίδιος ο σκηνοθέτης αναφέρεται στην παράτολμη πρωτοβουλία: «…Η εποχή της κατοχής ήταν μια συναισθηματικά πλούσια εποχή. Έπαιρνες και έδινες πολλά. Μας ζώνανε κίνδυνοι, στερήσεις, βία και τρομοκρατία. Γι’ αυτό σαν άνθρωποι αισθανόμασταν την ανάγκη πίστης, εμπιστοσύνης, συναδέλφωσης, έξαρσης και θυσίας».
Κορωναιός – Η δεύτερη παγκόσμια κρίση μετά τον Β Παγκόσμιο και το ελληνικό θέατρο .
Η παγκόσμια πανδημία δεν αστειεύεται ούτε και κάνει εξαιρέσεις . Μέσα σε λίγες μέρες ταξιδεύει σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. Όλα παραλύουν και σταματούν…. μόνο τα φαρμακεία τα σούπερ μάρκετ και τα νοσοκομεία βρίσκονται σε λειτουργία. Σαφώς λουκέτο και σε όλα τα θεάματα και τα θέατρα. Και εκεί που το ελληνικό θέατρο έδειχνε να κρατά…. περνώντας σταθερό την αρχική πρώτη μπόρα της οικονομικής κρίσης, δίχως οι αίθουσες να παραμείνουν άδειες, έρχεται τώρα ένας ιός δίχως γυναίκα, δίχως μάνα και χτυπάει ορφανός δίχως ενδοιασμούς την πόρτα του καθενός μας.
Τα θέατρα κλείνουν αλλά… το θέατρο δεν φιμώνεται. Με τη χρήση των τεχνολογικών μέσων και του κοινωνικού Διαδικτύου για ακόμα μια φορά προσφέρει απλόχερα και αφιλοκερδώς παραστάσεις για να συντροφεύσουν τον καθένα από όποιο σημείου του κόσμου και αν βρίσκεται σπίτι. Τα περισσότερα θέατρα (Εθνικό, μεγάλες αλλά και μικρότερες σκηνές) με τον τρόπο αυτό, επιλέγουν να διασκεδάσουν και να ψυχαγωγήσουν δίχως να σκεφτούν οι καλλιτέχνες (σκηνοθέτες, ηθοποιοί, μουσικοί, χορευτές), τεχνικοί και παραγωγοί τα χρήματα, προσφέροντας τον κόπο μηνών δωρεάν.
Γνωρίζοντας ότι το θέατρο είναι θέατρο και όχι τηλεόραση ή κινηματογράφος το πραγματώνουμε. Γνωρίζοντας πως το θέατρο είναι η μαγεία της στιγμής, της ατμόσφαιρας, του διαφορετικού κόσμου που αποτελεί κάθε φορά και ένα άλλο κοινό , η πυκνότητα, η ψυχολογία, το τώρα…, θυσιάζουμε παραστάσεις προς τέρψη και ενίσχυση της ψυχολογίας.
Όλοι γνωρίζουμε πως αυτό που μπορεί να εκλάβει κάποιος από μια βιντεοσκοπημένη παράσταση είναι μόλις το 5% από τη συνολική άρτια απόδοση που μπορεί κάποιος να εισπράξει παρακολουθώντας την σε κανονικές συνθήκες στο χώρο για τον οποίο έχει δημιουργηθεί.
Αναλογιστείτε όλα αυτά τα χρόνια πόσες θυσίες έγιναν, αν κάποιος άλλος επαγγελματίας μοίρασε απλόχερα ψυχή, κουράγιο, δημιουργικότητα , συντροφιά, ελπίδα, δωρεάν… και αν σκέφτηκε το κράτος μέσω του υπουργείου πολιτισμού τις ημέρες αυτές να βγάλουν κάποια οικονομικά μέτρα ενίσχυσης για τους καλλιτέχνες που εργάζονται σε θέατρα κινηματογράφο και τηλεόραση;
Απαιτώ μια απάντηση ή έστω μια δικαιολογία…
Το να με παροτρύνει η κυρία Μενδώνη για μια τέτοια κίνηση δωρεάν (On Line) παραστάσεων δε μου λέει και κάτι. Και μόνοι μας το κάναμε έτσι και αλλιώς. Πως μας στηρίζει, με τί θράσος μας το ζητάει; Ψυχή είχαμε και έχουμε όπως και ιδέες.
Ενίσχυση οικονομική χρειαζόμαστε όπως και κάθε τίμιος επαγγελματίας, όπου διακόπηκε έτσι βίαια λόγω συνθηκών η δουλειά μας.
Κατά τη ίδια λογική θα την παρακαλούσα ή καλύτερα θα τη συμβούλευα και εγώ κρατώντας τον τρόπο και τα λόγια με τα οποία μας απευθύνθηκε: Η εξεύρεση τρόπων πρόσβασης των καλλιτεχνών στη βιώσιμη πραγματικότητα είναι σήμερα απολύτως αναγκαία, δεδομένων των έκτακτων μέτρων προφύλαξης, που έχουν επιβληθεί…. γι αυτό θα σας παρακαλούσα, όσο διάστημα θα χρειαστεί να περάσουμε όλοι μαζί αυτή την μπόρα, να εργαστείτε όλοι στο υπουργείο σας δωρεάν και τα χρήματα να δοθούν στο Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών.
Φωτογραφικό υλικό
