Από τη στήλη «Drama for Life» της Δέσποινας Καλαϊτζίδου για την Κουλτουρόσουπα.
Η χρήση των μύθων και παραδοσιακών ιστοριών σαν θεραπευτικά εργαλεία, απλώνεται σε πολλές ψυχοθεραπευτικές σχολές. Οι θεραπευτικές τεχνικές που περιέχουν ιστορίες, ιδιαίτερα όταν συνδέονται με εκφραστικές τέχνες όπως θέατρο, δημιουργική γραφή, και ζωγραφική, αποτελούν ένα ιδιαίτερα αξιόλογο εργαλείο στα χέρια του ψυχοθεραπευτή. Αλλά, ας τα πάρουμε από την αρχή, αν αυτή υπάρχει κάπου. Ίσως αρχή να είναι η ίδια η εξέλιξη του ανθρώπου σε σκεπτόμενο ον, που θέλησε να ερμηνεύσει φυσικά φαινόμενα όπως η ανατολή, η βροχή, και ο θάνατος. Και δημιούργησε ιστορίες. Ίσως να ήθελε απλώς να καταγράψει το παρελθόν του, να γιορτάσει ένα γεγονός, να υμνήσει έναν πεσόντα. Οι ιστορίες είχαν πιθανώς σαν στόχο να ενώσουν τους ανθρώπους που σιγά σιγά έχτιζαν μια κοινωνία, και να τους δώσουν την αίσθηση του κοινού ιστορικού παρελθόντος, κάτι που, όπως γνωρίζουμε, ενώνει τους ανθρώπους. Κάποιες από τις ιστορίες αυτές ξεκινήσαμε με το να τις αφηγούμαστε ή να τις αναπαριστάνουμε, και κάποιες, αργότερα τις γράφαμε, τις αντιγράφαμε, και τις μοιραζόμασταν πιο εύκολα.
Ιδιαίτερα σημαντικό κομμάτι των ιστοριών αυτών, είναι οι ομοιότητες που έχουν, κι ας προέρχονται από διαφορετικά σημεία της γης. Αυτό μπορεί να εξηγηθεί και στην έννοια των αρχέτυπων, αρχέγονων πρότυπων που ακολουθούν την ανθρωπότητα. Η αθώα και παρθένα νεαρή κοπέλα ενάντια στο μοχθηρό αρσενικό είναι ένα πρότυπο που υπάρχει στη λογοτεχνία πιθανώς από τα σπάργανά της. Ακόμα, όπως αναφέρεται από τονJoseph Campbell, η κατάποση ηρώων από τέρατα (ή κακούς λύκους) είναι κοινή σε πολλές παραδόσεις, από τον Ιωνά μέχρι την Κοκκινοσκουφίτσα, τον Πινόκιο, αλλά και τον ίδιο τον Δία που τον κατάπιε ο πατέρας του, ο Κρόνος. Στην Κίνα της δυναστείας των Qing, η ιστορία είναι παρόμοια, αλλά ο Λύκος είναι Τίγρης, ενώ σε άλλες παραλλαγές ο «κακός» είναι Λυκάνθρωπος και συνδέεται με διώξεις και θανάτους ανθρώπων τον 16ο και 17ο αιώνα με την κατηγορία ότι ήταν οι ίδιοι λυκάνθρωποι, όπως γινόταν σε μεγαλύτερη κλίμακα με τις «μάγισσες».
Η ιστορία της Κοκκινοσκουφίτσας προτείνεται για χρήση σε θεραπευτικά πλαίσια, ιδιαίτερα για παιδιά, χωρίς να αποκλείουμε και τους ενήλικες, καθώς υπάρχουν διάφορες παραλλαγές της ιστορίας. Σε κάποιες η Κοκκινοσκουφίτσα έχει σαφείς εντολές να μην πάει από συγκεκριμένο μονοπάτι, ενώ σε άλλες δεν υπάρχει κυνηγός να τη σώσει, οπότε και ο Λύκος την τρώει κανονικά. Βέβαια η εκδοχή αυτή του Perrault δεν είναι η πιο διαδεδομένη, γιατί παραμύθι χωρίς ευτυχισμένο τέλος δύσκολα θα γίνει καλό bedtimestory.
Ερμηνείες για τα σύμβολα της Κοκκινοσκουφίτσας, πολλές. Μπορεί κάποιος να δει τα σύμβολα της γέννας, της αναγέννησης, της αποπλάνησης, της παιδικής αταξίας. Χαρακτηριστικό είναι και το κόκκινο χρώμα-σημαδούρα της μικρής κοπέλας, που είναι σαν να καλεί τον Λύκο, ο οποίος δεν είναι πάντα το σύμβολο του «κακού». Η ιστορία έχει ερμηνευθεί και σαν μια τελετή μύησης μιας κοπέλας στον κόσμο του έρωτα. Αλλά πιο συχνή είναι η χρήση του Λύκου σαν το Άλλο, το Άγνωστο, το Κακό.
Κι από το κυνήγι «λυκανθρώπων», η Κοκκινοσκουφίτσα έφτασε τον 20ό αιώνα να αξιοποιείται σε μία συνεδρία με ένα 8χρονο κορίτσι, την Τάνια, που δεν μπορούσε να δεθεί με τη μητέρα του. Με την καθοδήγηση της θεραπεύτριάς της, επέλεξε να δουλέψει με την ιστορία της Κοκκινοσκουφίτσας, και των Χάνσελ και Γκρέτελ. Επέλεξε σκηνές που έδειχναν το πόσο καταπιεσμένη αισθανόταν από τη μητέρα της, αλλά και σκηνές όπου τα παιδιά παράκουγαν τη μητέρα. Πράγματι, το κορίτσι «έμπλεκε» με παρέες από και προς το σχολείο. Ενδιαφέρον είχε ότι επέλεξε να παίξει το ρόλο της μητέρας της Κοκκινοσκουφίτσας, και με αυτόν τον τρόπο μπήκε στο ρόλο και της δικής της μητέρας. (Cattanah et al. 143). Ανακάλυψε λοιπόν το κορίτσι αυτό, μέσα από το παιχνίδι ρόλων, τη θέση της μητέρας, το πόσο πάλευε για να την προστατέψει, και απόκτησε, έτσι, μια σύνδεση που δε θα μπορούσε μάλλον να πετύχει με διαφορετικό τρόπο.
Σε μία άλλη περίπτωση, μια γυναίκα, θύμα κακοποίησης από τον σύζυγό της, έκανε θεραπεία μαζί με τα δύο της παιδιά. Η θεραπεύτρια χρησιμοποίησε την ιστορία της Κοκκινοσκουφίτσας δίνοντας και στα τρία άτομα από έναν ρόλο. Η 9χρονηκόρηπήρετονρόλοτηςΓιαγιάς, ενώ ο 5χρονος γιος έγινε ο Κυνηγός, αντικατοπρίζοντας και την πραγματικότητα, καθώς το μικρό αυτό αγόρι, όταν έβλεπε τον πατέρα του να κακοποιεί τη μητέρα του, έπαιρνε ένα ψεύτικο σπαθί και προσπαθούσε να την υπερασπιστεί. Μέσα από τους ρόλους αυτούς, σταδιακά η οικογένεια έδωσε ένα νέο τέλος στην ιστορία όπου και οι τρεις τους αναγεννήθηκαν και ήταν πλέον ασφαλείς από τον κακό το «Λύκο» (Malchiodiand Miller 465).
Βλέπουμε, λοιπόν, το πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί η ιστορία της Κοκκινοσκουφίτσας για να βοηθήσει τα παιδιά να εκφράσουν με έμμεσο τρόπο τον πόνο και το φόβο τους, με τη συμβολική αναπαράστασή του. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί με ενήλικες που έχουν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση όταν ήταν παιδιά, καθώς ο κακός ο Λύκος δύσκολα παύει να είναι «κακός», αν δεν τον «ξορκίσουμε». Όσο πιο μεγάλη φαντασία έχουμε, τόσο πιο πολύ μπορούμε να αξιοποιήσουμε τις λαϊκές και δημοφιλείς αυτές ιστορίες προς όφελος του θεραπευόμενου. Αυτό το κείμενο δίνει μια γεύση μόνο από τον πλούτο της ιστορίας. Σε επόμενα άρθρα θα δούμε και άλλα γνωστά παραμύθια, κάποιες ερμηνείες για το συμβολισμό τους, αλλά και την εφαρμογή τους σε θεραπευτικά πλαίσια.
.
Malchiodi, C., (2012). Handbook of art therapy. New York: Guilford Press. Cattanach, A., Chesner, A., Jennings, S., Meldrum, B., & Mitchell, S. (1993). The Handbook of Drama therapy. London: Routledge.
–
ΚΑΛΑΙΤΖΙΔΟΥ ΔΕΣΠΟΙΝΑ: 1 στήλη.
Facebook – Instagram
(2η χρονιά παρουσίας στην «K»)
-Τίτλος: «Drama for Life» (2η σεζόν).
Είδος: Προσωπική.
Κατηγορία: Θεατρομανία.
Συχνότητα: Κάθε 5 και 25 του μηνός.
