Αν ισχύει το ότι «κάθε φορά που ανάβεις τσιγάρο από ένα κερί σκοτώνεις έναν ναύτη», τότε κάθε φορά που χρησιμοποιείς πρόσκληση για θεατρική παράσταση, παίρνεις μια μπουκιά φαγητό από το στόμα ενός ηθοποιού. Ή κόβεις ένα κομμάτι από την αξιοπρέπειά του. Και θα πεις τώρα, «Φιλαράκο, τα παραλές». Αλλά όχι. Δεν τα παραλέω κι ας ακούγομαι υπερβολικός. Και δεν το ρίχνω μόνο σ’ εσένα, αλλά και σε αυτούς που μεσολαβούν για να πάρεις την πρόσκληση και σε αυτούς που την δίνουν. Ένας-ένας…
Όταν πας στη δουλειά σου, δεν περιμένεις να εργαστείς με ποσό ανάλογο της προσέλευσης των πελατών, θέλεις και έχεις έναν μισθό. Εδώ που φτάσαμε προφανώς δείγμα του επιθυμητού, αλλά όπως και να έχει, έναν μισθό. Ένα ποσό που όσο μικρό και να είναι ξέρεις πως στο τέλος του μήνα θα το πάρεις. Ξέρεις πάνω-κάτω πού και πώς μπορείς να κινηθείς μέσα στον μήνα. Ξέρεις τα έσοδα και προσπαθείς να υπολογίσεις τα έξοδα. Εκτός κι αν είσαι ηθοποιός.
Επίσης, αν η δουλειά σου είναι δική σου, δε μοιράζεις την πραμάτεια σου -ό,τι είναι αυτό που πουλάς- αριστερά και δεξιά δωρεάν, ώστε να μαθευτεί το πόσο καλό είναι το προϊόν σου ώστε κάποια μέρα να κάνεις ταμείο μόνο από πωλήσεις και να βγάλεις ένα αξιοπρεπές μεροκάματο. Εκτός κι αν είσαι ηθοποιός.
Και σαφώς, όταν είσαι σε μία δουλειά, ακόμα και ως υπάλληλος σε εκπαίδευση χωρίς ανταμοιβή, αυτή την εκπαίδευση που κάνεις χωρίς χρήματα την κάνεις για πόσο καιρό; Τρεις μέρες; Μια βδομάδα; Δέκα μέρες; Εκεί… Όχι δύο μήνες. Εκτός κι αν είσαι ηθοποιός. Και ο ηθοποιός, κάθε φορά που βρίσκει μια καινούρια δουλειά -κι αυτό μπορεί να συμβεί και δύο και τρεις και τέσσερις φορές τον χρόνο, αν είναι «τυχερός»- αυτό συμβαίνει…
Εν ολίγοις λοιπόν, ο ηθοποιός πλέον, είναι ένας επαγγελματίας ο οποίος στη βασική δουλειά του, στο θέατρο, πρέπει να κάνει πρόβες ενάμιση με δύο μήνες (παραδοσιακά με ελάχιστες εξαιρέσεις) χωρίς απολαβές. Αυτό σαφώς σημαίνει πως πέραν του ότι δεν πληρώνεται πρέπει να καλύψει και τα έξοδά του μόνος του. Τα μεταφορικά του, βενζίνη ή εισιτήρια, έναν καφέ (αν είναι large και μερακλής, τρομάρα του…), ένα σάντουϊτς στο διάλειμμα της πεντάωρης πρόβας αν δεν έχει προνοήσει να πάρει μαζί καμιά μπανάνα και δεν θέλει να πέσει κάτω από την πείνα.
Σου ακούγονται περίεργα όλα αυτά; Κακώς. Συμβαίνουν. Δεν είναι παραμύθια, δεν είναι αστικοί μύθοι, δεν είναι ούτε στο ελάχιστο υπερβολικά. Κι έχει και συνέχεια…
Οι προσκλήσεις είναι αναγκαίο κακό. Πάντα υπήρχαν, πάντα θα υπάρχουν. Παλιά, ήταν ένας τρόπος να αποδείξεις το prestige σου. Ήξερες «κάποιον από μέσα». Ήταν ένα προνόμιο να έχεις πρόσκληση. Όταν έλεγες πως θα πας στο θέατρο με πρόσκληση, κορδωνώσουν και το έσκαγες στους φίλους σου μέσα στην περηφάνεια. Αυτό σε άλλα χρόνια. Με λιγότερα θέατρα, ίσως όχι τόσο προσιτά εισιτήρια. Τώρα τα πράγματα έχουν αλλάξει εντελώς. Τα θέατρα έχουν πολλαπλασιαστεί με ρυθμούς μπουγελωμένου γκρέμλιν. Τα εισιτήρια επίσης δεν έχουν καμία σχέση με το παρελθόν εκτός κι αν μιλάμε για πολύ συγκεκριμένα υπερθεάματα. Και εκτός του ότι έχουν πέσει πολύ οι τιμές, πάρα πολύ, υπάρχουν και πολλές εκπτώσεις πια. Φοιτητικά, ανέργων, υπέργηρων, πολυτέκνων, προσκλήσεις δύο με ένα από χίλιες δυό μεριές.
Και ναι, όλα αυτά είναι θεμιτά. Xωρίς κοινό δεν υπάρχει θέατρο. Το θέατρο είναι μία τέχνη που πρέπει να βρίσκει το κοινό της άμεσα. Οποιαδήποτε διευκόλυνση οικονομικής φύσης είναι θεμιτή ώστε να είναι προσιτό και εφικτό για όλους. Αλλά η προσέλευση πρέπει να μεταφράζεται κάπως και στο ταμείο, σε οικονομικό επίπεδο. Το να έχεις ένα θέατρο γεμάτο κάθε βράδυ είναι το όνειρο του κάθε συντελεστή μίας παράστασης (και μισογεμάτο επίσης…) Αλλά πρέπει όμως να υπάρχουν και εισιτήρια, όχι μόνο προσκλήσεις. Οι παραστάσεις έχουν έξοδα. Και υπάρχει κόσμος που περιμένει να έχει κέρδος από αυτές και κόσμος που περιμένει να ζήσει από τη δουλειά του σε αυτές. Κι αυτό το γράφω επειδή υπάρχουν παραστάσεις (ούτε και που θα πίστευες πόσες και ποιες) που γεμίζουν μεν, από κόσμο με προσκλήσεις μόνο δε… Όχι μια φορά. Πολλές. Συνέχεια… Μήπως το «γεμάτο» θέατρο ως εικόνα και τα απανωτά «sold out» γίνoυν πόλος έλξης για τον υπόλοιπο κόσμο.
Πώς γεμίζουν με προσκλήσεις; Όχι πάντως επειδή οι συντελεστές της παράστασεις καλούν όποιον ξέρουν και δεν ξέρουν. Συνήθως μάλιστα, πριν αρχίσουν οι παραστάσεις, οι ηθοποιοί ρωτάνε αν δικαιούνται να έχουν κάποιες προσκλήσεις κι εκεί τα πράγματα είναι φειδωλά και σφιχτά. Πέντε με δέκα τη σεζόν θα σου πουν συνήθως. Και υπάρχουν και παραγωγοί που θα σου βγάλουν το λάδι για να στις διαθέσουν. Κάθε που θα έρχεται κάποιος με πρόσκληση από εσένα θα μετράνε τα τεφτέρια τους να σου υπενθυμίσουν πόσες σου έμειναν. Και να σου πω και κάτι; Καλά κάνουν. Να καλέσεις την οικογένειά σου. Και τον κολλητό σου. Αλλά ως εκεί…
Αλλά αυτό να ισχύει για όλους. Αν σε έχει προσλάβει με μισθό ας κάνει ό,τι θέλει, ας γεμίζει το θέατρο με προσκλήσεις.Αν είσαι όμως με ποσοστά (το οποίο σημαίνει πως αφαιρούνται τα έξοδα παραγωγής και ο φόρος του εισιτηρίου κι αν μείνει κάτι να πάρεις στο τέλος, σταυροκοπήσου μέχρι τελικής πτώσης…) τότε πώς μοιράζει προσκλήσεις; Εσύ πώς θα έχεις κάποιο έσοδο; Και ναι, θιασάρχη-παραγωγέ (της κακιάς ώρας οι τίτλοι πια…). Το να δώσεις κάποιες προσκλήσεις είναι πλέον ένα μέσο για να διαφημίσεις την παράστασή σου. Να έρθει κόσμος, να δει την παράσταση, να μιλήσει γι’ αυτήν σε φίλους. Πόσες όμως; Σε θέατρο πενήντα θέσεων μπορείς να διαθέτεις δέκα προσκλήσεις ενώ κάποιοι πέντε-έξι ηθοποιοί περιμένουν από σένα να διαχειριστείς έξυπνα τα πιθανά εισητήρια που (ελπίζουν πως) θα έρθουν; Κι αν όντως, μπορείς να τις δίνεις (και δέκα και είκοσι και τριάντα προσκλήσεις…), για πόσες παραστάσεις; Κι όλα αυτά τα ερωτήματα επειδή σε έναν δρόμο οδηγούν. Για πόσον καιρό; Επειδή ακόμα και στις τελευταίες παραστάσεις, προσκλήσεις μοιράζονται. Για ποιον λόγο; Ποια υστεροφημία θα βοηθήσει το σχήμα οικονομικά;
Οι πλειοψηφία των «παραγωγών» του σήμερα δεν ακολουθούν διαφημιστικούς δρόμους που είναι απόλυτα λογικοί επειδή υπάρχει κόστος. Βασίζουν τις ελπίδες τους στο word of mouth, το «από στόμα σε στόμα». Και δεν έχω κανέναν λόγο να αμφιβάλλω για την αποτελεσματικότητά του, το αντίθετο. Αλλά δεν μπορεί να είναι ο μόνος τρόπος διαφήμισης μιας παράστασης και σίγουρα δεν μπορεί να γίνεται αλόγιστα, αυτό ως συνδυασμός είναι εις βάρος αυτού που έτσι κι αλλιώς δεν έχει οικονομικές απολαβές. Ο ηθοποιός ζημιώνεται οικονομικά στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, από την ώρα της συμφωνίας ως και το τέλος της τελευταίας παράστασης.
Και σε αυτό το «αλόγιστα» μεγάλη ευθύνη έχουν και τα site που ασχολούνται με το θέατρο και τα θεάματα. Το ενδιαφέρον έχει περιοριστεί στο να κάνουν αντιγραφή το δελτίο τύπου που παραλαμβάνουν. Ούτε λόγος για άρθρα ή αφιερώματα όποιου τύπου. Μόνο πολλές, πολλές προσκλήσεις. Βέβαια είναι και η δημοσιογραφία τομέας καμμένος… Και είναι κι αυτό ένα μεγάλο θέμα για αυτόνομο άρθρο. Θα μείνω μόνο στο ό,τι είτε παρακαλάνε οι παραγωγοί να δίνουν προσκλήσεις συνεχώς, είτε τους ζητάνε από τα site ένα σκασμό προσκλήσεις για κάθε παράσταση. Σκέψου πως υπάρχουν και ιδιοκτήτες site τέτοιου περιεχομένου οι οποίοι φτιάχνουν τα site απλά και μόνο για να μπορούν να εξασφαλίζουν προσκήσεις. Όσο απίθανο κι αν ακούγεται…
Και στο τέλος, καλέ μου αναγνώστη, ένα μεγάλο μερίδιο ευθύνης έχεις κι εσύ. Το έξω ξαναγράψει. Αντιλαμβάνομαι πως οι καιροί είναι δύσκολοι. Αντιλαμβάνομαι πως ειδικά αν είσαι από αυτούς που γουστάρουν κι αγαπούν το θέατρο, η προσφορά είναι τόση που είναι αδύνατον να μπορείς να πηγαίνεις θέατρο κάθε βδομάδα δύο και τρεις και τέσσερις φορές και να πληρώνεις κανονικό εισιτήριο. Κι αφού υπάρχουν οι προσκλήσεις, εσύ δεν έχεις κανέναν λόγο να μην τις διεκδικήσεις. Αλλά κάθε πότε πληρώνεις εισιτήριο; Ή για να το κάνω παντελώς λιανό… Πότε πλήρωσες τελευταία φορά εισιτήριο;;; Θέλει λίγη σκέψη παραπάνω κι από μεριάς σου και ίσως και λίγο φιλότιμο -κι ας μην ξεκινάει από εσένα όλο αυτό- να σκεφτείς πως όλοι αυτοί που δουλεύουν στο θέατρο πρέπει να μπορούν να πληρώνονται από αυτό. Γιατί χωρίς κοινό δεν υπάρχει θέατρο. Αλλά και χωρίς θέατρο; Υπάρχει κάτι; Αν το θέατρο δεν ήταν πια τζάμπα, θα το αγαπούσες το ίδιο; Μια φορά στο τόσο, χεράκι στο τσεπάκι. Εισιτήριο είναι, δε δαγκάνει.
Το άρθρο γράφτηκε ακούγοντας: Μια φωνούλα (στο κεφάλι μου πάντα) να μου λέει, «Τέλειωνε, στείλ’ τα και ψάξε να βρεις πού έγινε ο σεισμός…»
Φωτογραφικό υλικό
