[Φωτογραφία Ἐπικεφαλίδας: «Το πρόβλημα εἶναι ἡ ἐπιλογὴ» Στιγμιότυπο ἀπὸ τὴν κινηματογραφικὴ ταινία “The matrix”, τῶν ἀδερφῶν Wachowski, παραγωγῆς ἀδερφῶν Warner.»]
Σ’αυτὴν τὴν καταραμένη ἐποχὴ μηχανοκίνητης στασιμότητας, ἔνα ρεῦμα ἀναβρασμοῦ κυλάει μυστικά, κάτω ἀπὸ τὴν ἐπιφάνεια, μιὰ αἰμάτινη ἔξαψη που ζητάει τὴν ἀλλαγὴ από τὸ παράδειγμα, σχολεῖο, σπουδή, 9-5 job, ἀναπαραγωγή, προαγωγή, κέρατο, διαζύγιο, σύνταξη, ξεμώραμα, χώμα.
Ἡ φαυλότητα τοῦ παραπάνω μοντέλου «ειρήνης», εἴναι ἀσφαλῶς πολὺ πιὸ ἐμφανεῖς στὴν περίοδο γενικευμένης οἰκονομοπολιτιστικῆς κρίσης που διανύουμε, ἀσφαλῶς ὄχι, σὲ ὄλους ὄσους συμμετέχουν σὲ αὔτὸ καὶ στὴν ἀγορὰ ζωῶν, ὄνείρων καὶ ψυχῶν του.
Παρὰ τὸ γεγονὸς του ὅτι ἡ λεγόμενη μεταμοντέρνα περίοδος, εὐνόησε τὴν διαμόρφωση ὀμάδῶν καὶ κοινοτήτων μὲ διαφορετικὸ περιεχόμενο ζῶσας καθημερινότητας, ἐντοῦτοις, ἡ κυριαρχία τῆς συμφεροντολογικῆς καὶ ἐργαλειακῆς λογικῆς τύπου: « τὸ (οἱκονομικὸ) κέρδος ὑπερ πάσης ἄλλης λογικῆς», μετέτρεψε τὶς νεόκοπες κοινότητες του μεταμοντερνισμοῦ σὲ ὀμάδες πίεσης συμφεροντολογικοῦ περιεχομένου, μπολιασμένες μὲ τὴν ἱκανοποίηση τῶν ἀναγκῶν τοῦ ἀνοίκειν (ὀμάδες ὄπως ἡ ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, οἱ ψευδοαναρχικὲς συλλογικότητες, οἱ New Age παρ-αίρέσεις, ὀλες οἱ «ἀντὶ-» ὀργανῶσεις., κ.α.)
Τὸ πρόβλημα, ἐντοπίζεται στὸ ὅτι τὸ ἀρχικὸ αἰτημα «περὶ μὴ ὑπαρξης ἐνὸς ἀνδιαμφισβήτητου μοντέλου «Ἀλήθειας»» στὸν μεταμοντερνισμὸ, διαστρεβλώθηκε μέσα στὰ πλαίσια ἐνὸς μεταβιομηχανικοῦ, ψηφιοποιημένου, νέοκαπιταλιστικοῦ κόσμου, μὲ τρόπο που κάθε πρόταση ζωῆς αὐτῶν τῶν μορφωματικῶν κοινοτήτων, νὰ δέχεται ὡς a priori ἀρχὴ τὴν ἀπόλυτη καὶ ἀνδιαμφισβήτητη ἀρχὴ τοῦ οἱκονομιστικοῦ παραδείγματος, μὲ ἄλλα λόγια, γίνεται δεκτὸ τὸ χρῆμα ὡς τὸ μέγιστο μέσο, ἡ ἀπόλυτη ἀξία καὶ ἐν τέλη ὁ ὑπέρτατος σκοπὸς. Θὰ ἔλεγε κανεῖς ὅτι τὸ τυπωμένο χαρτὶ -καὶ σήμερα τὸ ἡλεκτρονικὸ ψηφίο στὴν τραπεζικὴ μηχανὴ, εἶναι τὸ τρομαχτικὸ πρόσωπο του ξόανου εὶδώλου τῆς νέας ἐποχῆς που καλπάζει πρὸς τὸ ἀπόλυτο πνευματικὸ κατακρήμνισμα.
Σαὐτὴν τὴν ἀπέραντη χρυσαφένια ἔρημο, κάθε ἐναλλακτικὴ πρόταση ζωῆς, (ὅπως πχ. ἡ πνευματικὴ ζωῆ, ὁ ἀσκητικὸς βίος, ἡ διαμονὴ στὴν ὑπεθρο, ἡ μποέμικὴ ζωὴ, ὀ κοσμοκαλογερατισμὸς κ.α.) σκοντάφτει στὸ βασικὸ ἐπιχείρημα τῆς «Ἀνάγκης», τῆς διαρκοῦς ἐναγώνιας ἀναζήτησης τῆς ὕλης που ἀποτελεῖ τὰ φθαρτὰ σώματά μας γιὰ ὕλη ἔξω ἀπὸ αὐτὰ.
Αὐτὸ τὸ ζήτημα τῶν Ἀναγκῶν, διὰ μἐσου τῆς ὑλιστικῆς προσέγγισης ὄλων τῶν μεγάλων οἱκονομικῶν θεωριῶν, μετατώπισε το κέντρο βάρους τοῦ ἀνθρῶπινου πολιτισμοῦ καὶ ἀκόμη χειρότερα, τῆς φαντασιακῆς οὐσίας τῆς ἀνθρῶπινης ὕπαρξης, στὴν κτήση καὶ κατακράτηση ὑλικῶν ἀγαθῶν καὶ πλοῦτου.
Παρὰ τὸ γεγονὸς τοῦ ὄτι ἡ δυνατότητα μαζικῆς παραγωγῆς θὰ ἔλυνε τὰ προβλήματα τῶν ἀνισοτήτων στὴν κατανομὴ πλοῦτου, μὲ τὸν ἐκδημοκρατισμὸ τῆς ὑλικῆς ἱδιοκτησίας, στὴν πραγματικότητα καὶ σὲ βάθος χρόνου, ἐπέτεινε τὸ φαινόμενο ἀφοῦ 1) παγίδευσε ἀνθρῶπινες ψυχὲς σὲ ἐπαναλαμβανόμενα μηχανικὰ μοτίβα καὶ βιορυθμοῦς, 2) προσφέρει μόνο ὑλικὰ ἀνταλάγματα γιὰ τὀν κάματο τῶν ἀνρῶπων που παγιδεύονται στὸν φαῦλο αὐτὸν κύκλο. Τὸ ἀποτέλεσμα αὐτὸ ἦταν λογικὸ ἔπόμενο ἀπὸ τὴν στιγμὴ που ἡ φιλοσοφικὴ – ἱδεολογικὴ βάση ὁλου του πολιτισμικοῦ μοντὲλου ἀνάπτυξης ἀπὸ τὸν 17ο αἰῶνα καὶ ἐπειτα ἦταν ἀκραιφνῶς ὑλιστικὸ.
Ἀντὶ ὄμως νὰ συνεχίσουμε τὴν κριτικὴ ἀνάλυση τοῦ φαινομένου, ἁς προτείνουμε καὶ ἀς ἐξετάσουμε ἔναν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο μπορεῖ κανεῖς νὰ ἀνταποκριθεῖ καὶ νὰ ἀντισταθεῖ στὶς ἱσοπεδοτικὲς ἐπιδράσεις καὶ ἐπελάσεις αὺτοῦ του παραδείγματὸς, ἔναν τρόπο που ἀφορὰ τὸ Θέατρο.
Τὸ Θέατρο ὡς διεπιστημονικὸς, ἐρευνητικὸς καὶ διδακτικὸς κοινωνικὸς τόπος (ἀποψη, ὅχι τόσο ξένη γιὰ τὴν χῶρα ὁπου ἡ τραγωδία διδάσκονταν ἀντὶ νὰ «παίζεται»), ὁφείλει καὶ μπορεῖ νὰ εἶναι ἠ διερευνητικὴ στέγη προτάσεων ζωῆς που δὲν ἀποδέχονται τὸ κυρίαρχο stutus quo τῆς ὐλιστικῆς ἐπιτυχίας ἀλλὰ προτάσουν ἄλλα ἱδανικὰ. Προτάσεων ζωῆς που στὴν καθημερινότητα τῆς κοινωνίας, παραγκωνίζονται λόγω ταχύτητας καὶ προκατάληψης μὲ ἀποτέλεσμα νὰ καταλήγουν στὸ περιθώριο, στὸν δρόμο, στὴν γραφικότητα, στὰ ναρκωτικὰ, στὸ τρελοκομεῖο, στὴν φυλακὴ, στὸ μοναστήρι κλπ.
Αποτελεῖ βαθιὰ ἐπαναστατικὴ καὶ ἐπιστημονικὴ πράξη, ἡ τίμια διερεύνηση τῶν ἀξιῶν τῶν προτάσεων αὺτῶν στὴν οὑσία τους καὶ ὅχι, στὴν κατάντια που τις φέρνει τὸ κυρίαρχο μοντέλο ζωῆς.
Οἱ καλλιτέχνες καὶ ἱδιαίτερα οἱ καλλιτέχνες τοῦ Θεάτρου, ὁφεῖλουν νὰ ἐξερευνοῦν αὐτοῦς τους τρόπους ζωῆς, νὰ τους προσομοιῶνουν καὶ ἀναπαράγουν αὐθεντικὰ, γιὰ νὰ παρουσιαστοῦν καθαροὶ καὶ σὲ ὅλη τους τὴν αἴγλη, στὸ κοινὸ, που λόγω κεκτημένης ταχύτητας δὲν προλαβαίνει νὰ εξερευνήσει καὶ να δοκιμάσει ἄλλους τρόπους ὑπαρξης, παρὰ μόνον φτηνὲς ἐπὶ πληρωμή απομιμήσεις.
Το Θέατρο εἶναι παραδοσιακὰ μιὰ στέγη γιὰ χαμένες ψυχὲς. Γιατὶ; Ἐξαἰτὶας τῆς ἀνοχῆς που προσφέρει στῖς διάφορες ἱδιοσυγκρασίες καὶ στὶς ὁπτικὲς ζωῆς, προκειμένου τὴν παρουσίασὴ τους ὡς ἐπιλογὲς σὲ ὄσους δὲν εἴχαν τὴν εὐκαιρὶα νὰ τὶς γνωρίσουν.
Ἀσφαλῶς, θὰ πρέπει οἱ καλλιτέχνες, νὰ εἶναι οὑσιωδῶς ἔτοιμοι νὰ προσομοιάσουν, νὰ ἀναπαράγουν, νὰ ἱδιοποιηθοῦν καὶ νὰ δωθοῦν στὶς προτάσεις ζωῆς που ἐξερευνοῦν, διαφορέτικὰ μισεῦουν τὸ περιεχόμενὸ τους, τὸ διεστρευλώνουν καὶ τὸ ἐκμαυλίζουν. Πρόκειται στὴν οὑσία γιὰ ἔνα εἶδος κοινωνικοῦ πειραματισμοῦ. Γιαὐτὸ, μιλήσαμε στὴν στήλη αὐτὴ, σὲ προηγούμενο ἄρθρο, περί Θεάτρου ὡς θυσιαστήριον, γιατὶ πρέπει κανεῖς νὰ εἶναι ἔτοιμος νὰ ἀφήσει αὐτὸ που ἦταν γιὰ νὰ κοινωνήσει (καὶ νὰ ἐπικοινωνήσει) κάτι που «θὰ ἦταν ἄν…».
Ἀλλιως δὲν κάνει γιὰ αὐτὴν τὴν τέχνη.
Βεβαίως, δὲν εἶναι ὄλες οἱ προτάσεις ζωῆς που ἐξερευνόνται ἀκρέες, ὅμως ἡ διείσδυση του ἐμπορικοῦ καὶ ἐργαλειακοῦ προτύπου στὸν θεατρικὸ χῶρο, ἀπὸ πλευρὰς παραγωγῶν που ἐπιθυμοῦν τὴν κερδοσκοπία σὲ βάρος τῆς ἐρευνητικῆς θεατρικῆς διαδικασίας μόνο καὶ μόνο βασιζόμενοι στὴν ἐπικοινωνιακὴ δυναμικὴ τοῦ φαινομένου, ἀλλὰ καὶ ἡ φαῦλη ἐπιθυμία του star system καὶ τὸ αἴτημα μιὰς «καλῆς συμβατικῆς ζωῆς» ἀπὸ πλευρὰς πολλῶν καλλιτεχνῶν, καταστρέφει, στρεβλώνει καὶ βιάζει τὴν παραδοσιακὴ καὶ ἱδεατὴ λειτουργία του θεσμοῦ.
Ἀν στὴν ἱστορία τοῦ σύγχρονου νεοελληνικοῦ κρατισίου, τὸ θέατρο ἦταν ἔνα ἐργαλεῖο τύπου «Ἀρτὸς καὶ Θεάματα» γιὰ τὸν λαουτζίκο, κάτι που ἀντῖ νὰ ἀλλάξει, ἐντάθηκε τὴν περασμένη ἐποχὴ τῶν «παχιῶν ἀγελάδων» τῆς μεταπολίτευσης, μὲ τρόπο ἀντίστοιχο μὲ ἐκείνον που τὸ ρωμαϊκὸ Θέατρο ἔγινε ἔνα διασκεδαστικὸ κακέκτυπο τοῦ ἀρχαιοελληνικοῦ Θεάτρου – διδασκαλεῖου. Σήμερα, μὲσα ἀπὸ τὴν καταστροφὴ, τὴν σῆψη καὶ τὰ θραύσματα τοῦ πολιτισμοῦ που ἀφησε στὴν πλειονότητά της, ἡ ἀθάνατὴ (δυστηχῶς) γενιὰ τοῦ διευθαρμένου ἡθικὰ Πολυτεχνεῖου, ξεπηδὰ θαρραλέα μιὰ ἀδέκαστὴ γενιὰ πολιτῶν καὶ καλλιτεχνῶν, που τολμοῦν νὰ κάνουν πράξη τὴν προσομοίωση προτάσεων ζωῆς, χρησιμοποιῶντας ἐπιτέλους ὁρθὰ τὸν δοκιμαστικὸ σωλῆνα του Θεάτρου, γιὰ νὰ ἀποκτήσουν φῶς οἱ δεσμότες τῆς τοῦ ὑλιστικοῦ προτύπου καὶ γιὰ πρῶτη φορὰ οὐσία ἡ κάθε ἐπιλογὴ.
27/2/2018
Μέχρι τὸ ἐπόμενο δεκαήμερο
Dημήτριος Χατζηθεοδοσίου
Φωτογραφικό υλικό
