Οι κλίκες του θεάτρου… Από τη «Στήλη Άλατος» του Ιάκωβου Μυλωνά.
.
Να ένα μεγάλο θέμα που απασχολεί οποιονδήποτε εργάζεται για το θέατρο απ’ την αρχαιότητα ως τώρα. Στην αρχαιότητα υπήρχαν χορηγοί που αναλάμβαναν κάποια απ’ τα έξοδα των παραστάσεων που δίνονταν στα πλαίσια μεγάλων γιορτών. Άλλες φορές το κράτος όριζε τους χορηγούς κι άλλες φορές θέλανε από μόνοι τους. Βέβαια ήταν μεγάλη τιμή να είσαι χορηγός σε θεατρική παράσταση, αύξανε κατά πολύ το πρεστίζ σου και την κοινωνική σου θέση. Αλλά κι εκεί υπήρχαν οι ευνοημένοι και οι αποκλεισμένοι. Κι εκεί υπήρχαν οι κλίκες που αποφάσιζαν ποιος θα πάρει μια δουλειά και ποιος όχι. Πάντα υπήρχε η δημοκρατία και η ψευδαίσθηση της δημοκρατίας, όπως και τώρα.
Για να μην μπερδευτούμε όμως με τα λάθη ή τα σωστά των προγόνων μας, ας ψάξουμε λίγο μήπως και καταλάβουμε πως λειτουργεί το δικό μας σύστημα. Δεν υπάρχει τέτοια περίπτωση αλλά ας κάνουμε μια προσπάθεια βρε αδελφέ. Κι αφού μιλάμε για την κεντρική εξουσία ας μιλήσουμε για το τι έγινε και γινόταν τα τελευταία τριάντα χρόνια για να έχουμε έναν μπούσουλα. Λοιπόν γινόταν το έλα να δεις. Κανείς ποτέ δεν καταλάβαινε πως δίνονταν τα χρήματα πάντα σε κάποιους συγκεκριμένους ανθρώπους ή θιάσους. Δηλαδή καταλάβαινε αλλά δεν ήθελε να καταλάβει. Ή απλώς ήλπιζε ότι κάποια στιγμή θα άνηκε κι αυτός στους συγκεκριμένους ανθρώπους ή θιάσους ή περίμενε πότε οι δικοί του θα έπαιρναν την εξουσία για να ανήκει δικαιωματικά σ’ αυτούς. Ένα σύστημα που μόνο σκοπό είχε και έχει την προώθηση των δικών μας ανθρώπων και δυστυχώς όχι των άξιων ανθρώπων.
Αυτό λοιπόν ήταν η μεγάλη κλίκα. Η κλίκα της κεντρικής εξουσίας και του δημοσίου χρήματος. Εκεί είναι και το θέμα για να ψυλλιαστούμε λίγο και την έννοια της κλίκας. Σημαίνει ότι κάποιοι ευνοούνται πολύ περισσότερο από κάποιους άλλους. Άρα μια κλίκα έχει κάποιους αγαπημένους, κάποιους που προωθεί και κάποιους που απορρίπτει, που αποκλείει. Αν είσαι αγαπημένος της κλίκας υπάρχεις, αν όχι έχετε γεια βρυσούλες, λόγγοι, βουνά, ραχούλες. Και βέβαια πολλές φορές μια κλίκα έχει κάνει κακό σε ανθρώπους που δεν ανήκαν σ’ αυτήν.
Δες και την ιστορία των κρατικών θεάτρων, εκεί κι αν δούλεψαν άτομα που ήταν πολύ μέτριοι σα ηθοποιοί, να μην πω απαράδεκτοι. Αλλά υπήρχαν κανονικά και μόνο λόγω βύσματος, λόγω του ότι ανήκαν σε μια κλίκα. Κανείς ποτέ στα κρατικά θέατρα εκτός από πολύ ελάχιστες εξαιρέσεις δεν έκανε ανοιχτές οντισιόν. Οι περισσότερες δουλειές κανονίζονταν στο παρασκήνιο.
Μετά ήταν και είναι η κλίκα κάποιων επιχειρηματιών, που είτε για οικονομικό κέρδος είτε για κάποιο προσωπικό όφελος, έπαιρναν ένα μεγάλο θέατρο ή πιο πολλά και δημιουργούσαν τα δικά τους μαγαζιά.
Ποιος όμως δουλεύει σ’ αυτά τα μαγαζιά, ποιος αποφασίζει ποιος θα δουλέψει σ’ αυτά τα μαγαζιά; Εκεί μπαίνουμε λίγο και στα σκαλοπάτια της ιδιωτικής κλίκας. Η κλίκα της ιδιωτικής πρωτοβουλίας για να γίνω λίγο πιο κατανοητός. Σ’ αυτή την κλίκα τον βασικό λόγο έχει αυτός που πληρώνει. Αυτός που βάζει τα φράγκα έχει τον πρώτο λόγο. Από κάτω απ’ αυτόν είναι κάποιος ή κάποιοι σκηνοθέτες και κάποιοι ηθοποιοί και όλοι οι άνθρωποι που συγκροτούν το θέατρο. Η ιεραρχία είναι απλή. Ο επιχειρηματίας, ο σκηνοθέτης, οι ηθοποιοί και οι άλλοι. Κλίκα λοιπόν. Είναι κάτι σαν τη μασονία ή σαν τις αδελφότητες που υποστηρίζουν μόνο όσους ανήκουν στις συγκεκριμένες ομάδες.
Πόσα παιδιά όμως που τελειώνουν μια δραματική σχολή έχουν ιδέα τι συμβαίνει γύρω τους; Πόσα παιδιά καταλαβαίνουν την έννοια της κλίκας; Ελάχιστα. Τα περισσότερα πάνε σαν τα πρόβατα στη σφαγή. Θα παίξω κάπου, κάποιος θα με δει και μετά θα γίνω αστέρι. Μιλάμε για πολύ παιδική σκέψη για να μην τη χαρακτηρίσω αλλιώς.
Ας αναρωτηθούμε λίγο πως γίνεται κάποιος μέλος μιας κλίκας; Απ’ το ταλέντο, την σεξουαλική του προτίμηση, από ερωτική, συγγενική ή φιλική ιδιότητα; Όλοι θα θέλαμε να γίνονται τα πάντα αξιοκρατικά, όλοι θα θέλαμε να προκρίνονται οι καλύτεροι. Καλά μη συγκινηθούμε κιόλας. Αυτό είναι ουτοπικό. Στον αγώνα της επιβίωσης ο καθένας θα κοιτάξει την πάρτι του και στο τέλος δε θα τον νοιάξει αν υπάρχει δικαιοσύνη ή όχι. Θέλω να παίξω, πρέπει να παίξω, κάνω ότι μπορώ για να παίξω. Η σκέψη όμως, η γνώση για το τι πρέπει να κάνω εκτός θεάτρου, για να παίξω στο θέατρο, έρχεται μετά, αφού καταλαβαίνεις ότι κανείς δε νοιάζεται και τόσο πολύ για το ταλέντο σου. Και μέτριος να είσαι, είναι εντάξει. Αν ανήκεις στην κλίκα είναι εντάξει.
Οι θεατρικές κλίκες είναι ίδιες με τις τηλεοπτικές κλίκες; Πολλές φορές όχι. Άρα… κι άλλες κλίκες. Κι εσύ που απλά τελείωσες μια σχολή θέλεις να ανήκεις σε μια κλίκα ή όχι; Και τι πρέπει να κάνεις για να ανήκεις σ’ αυτή; Χρειάζεται μόνο να σε συμπαθήσει κάποιος που αποφασίζει εκεί μέσα ή χρειάζονται κι άλλα πράγματα;
Στην κλίκα δε τους ενδιαφέρει τόσο αν είσαι ο καλύτερος ηθοποιός όσο αν είσαι δικός τους ηθοποιός.
Βέβαια τα πάντα έχουν να κάνουν με τα χρήματα. Και είναι κρίμα, γιατί όπου μπαίνει το χρήμα, δεν υπάρχει αξιοκρατία, υπάρχει μόνο ο νόμος του χρήματος. Τι σχέση έχει η τέχνη με τα χρήματα με την εξουσία με το σεξ; Μόνο σα θέματα έργων μπορούν να υπάρξουν αυτά κι όχι να υπάρχουν για να χειραγωγούν την τέχνη. Και δυστυχώς κανείς δε τα πολεμάει γιατί απ’ τις κατραπακιές που τρώει ή δεν τον νοιάζει ή έχει τη λανθασμένη εντύπωση ότι κάποια στιγμή θα γυρίσει ο τροχός. Επιστημονική φαντασία.
Ας πούμε όμως ότι έχεις ταλέντο και ας πούμε ότι σε μια απ’ τις κλίκες σου δίνεται μια ευκαιρία να μπεις, αυτό δε σημαίνει ότι θα σε κρατήσουν για πολύ καιρό. Η κλίκα έχει κάποιες υποχρεώσεις, κάποια πράγματα που αν αρνηθείς να κάνεις, θα πρέπει να αποβληθείς.
Ας το δούμε πιο σφαιρικά το θέμα. Υπάρχει μια κεντρική κλίκα ή οποία χωρίζεται σε διάφορες μικρές. Είναι κάτι σαν την πυραμίδα της εξουσίας. Ξεκινάμε από τους παραγωγούς και φτάνουμε στους προαγωγούς. Μερικές φορές η διαφορά ανάμεσα τους είναι πολύ δυσδιάκριτη.
Εσύ όμως, εσύ τι πρέπει να κάνεις; Τι θέλεις να κάνεις; Ποιο είναι το σωστό για σένα; Δυστυχώς δεν μπορώ να σε βοηθήσω. Μόνο η δική σου ανατροφή, ο τρόπος που μεγάλωσες, η μόρφωσή σου και η παιδεία που πήρες απ’ τη σχολή που τελείωσες, θα σε οδηγήσουν στο δικό σου ταξίδι σ’ αυτόν τον μαγικό αλλά μερικές φορές τόσο περίπλοκο δρόμο του θεάτρου.
Θέλω να επιμένω, θέλω να πιστεύω, θέλω να υπάρχει αυτό, πως όσα περισσότερα προσόντα έχεις τόσες λιγότερες υποχωρήσεις θα κάνεις.
Πάντως στο τέλος όπως και σε όλα τα επαγγέλματα, δεν έχει σημασία αν έμεινες ηθοποιός αλλά αν δεν ξέχασες να είσαι άνθρωπος.
Φωτογραφικό υλικό
