Το βιογραφικό της «ζαλίζει» με τις πολλαπλές ιδιότητες και καλλιτεχνικές ενασχολήσεις, που περιλαμβάνουν υποκριτική, σκηνοθεσία, συγγραφή, παραγωγή ραδιοφωνικών εκπομπών, κινηματογράφο, ταινίες μικρού μήκους, διδασκαλία, σεμινάρια κλπ. κι όλα τούτα κι άλλα τόσα, έχοντας ξεκινήσει με σπουδές στο… Πολυτεχνείο ως πολιτικός μηχανικός, αλλά προφανώς την κέρδισε ολοκληρωτικά η τέχνη. Πριν ακόμη τελειώσει τη Δραματική Σχολή συμμετείχε σε επιλεγμένες παραστάσεις και κινηματογραφικές ταινίες, ξεκινώντας παράλληλα τη συγγραφή σεναρίων, την καριέρα στο κρατικό ραδιόφωνο, τη σκηνοθεσία ομάδων, πάντα με ιδιαίτερα προσεγμένες, ποιοτικές επιλογές και βασικό κριτήριο τον ενθουσιασμό της ίδιας και των συνεργατών, ομολογώντας πως «κάθε φορά το στοίχημα είναι να κερδίσεις καινούργιο κοινό», χωρίς να παραλείψει να σχολιάσει τη σύγχρονη θεατρική «μόδα»…
Έχει γράψει ποικίλα κείμενα και μελέτες για περιοδικά και εφημερίδες, έχει διδάξει ειδικά σεμινάρια υποκριτικής και δημιουργικής γραφής, έχει συνεργαστεί από επίσημους φορείς μέχρι φοιτητικά ερασιτεχνικά σχήματα, ενώ ταυτόχρονα υπηρέτησε στο Εθνικό Θέατρο ως καθηγήτρια και αναπληρώτρια Διευθύντρια Σπουδών…
Με αφορμή την παράσταση «Τηλεφώνησε ο γιος σου» που ανεβαίνει τον Μάιο στην Θεσσαλονίκη, η πολυσχιδής δημιουργός Μαριτίνα Πάσσαρη, αποκαλύπτεται στην Κουλτουρόσουπα με λόγο ευθύ και καίριο εφ’ όλης της ύλης…
- Πιάνοντας το νήμα από την αρχή, πώς συνδυάζονται οι θετικές σπουδές στο Πολυτεχνείο παράλληλα με τις καλλιτεχνικές και ποιο έναυσμα πυροδότησε τις δεύτερες;
Ήθελα πάντα να γίνω ηθοποιός, αλλά φοβόμουν να το ομολογήσω γιατί ήμουν πολύ καλή στα μαθηματικά. Βρέθηκα να κάνω παρέα με ηθοποιούς και σκηνοθέτες και έδωσα εξετάσεις.
- Ξεκινώντας στον καλλιτεχνικό χώρο υπήρχε συγκεκριμένο όραμα και στόχος ή απλά η γοητεία της αναζήτησης στο άγνωστο;
‘Ήταν ήδη πολύ τολμηρό να ομολογήσω στον εαυτό μου και στους άλλους ότι θέλω να γίνω ηθοποιός. Δήλωνα λοιπόν ότι τελικά θα γίνω σκηνοθέτης… Όταν έδωσα εξετάσεις η Μάγια Λυμπεροπούλου επέμεινε ότι πρέπει να ξεκινήσω τις σπουδές από ηθοποιός.
- Διαθέτοντας πολλαπλές ιδιότητες, νιώσατε ποτέ να «διασπώνται» οι δυνάμεις σας κι αν ήταν προτιμότερο να εστιάσουν εξειδικευμένα κάπου;
Οι διαφορετικές ιδιότητες προέκυψαν μέσα από φιλικές και επαγγελματικές σχέσεις και τη συνεχή αναζήτηση εργασίας. Την ανάγκη να βρίσκομαι σε δημιουργική διαδικασία και να κερδίζω χρήματα. Αν υπήρχε λοιπόν η πιθανότητα να βρω δουλειά στο ραδιόφωνο το δοκίμαζα, αν ήταν πιο εύκολο να εργαστώ ως βοηθός σκηνοθέτη το τολμούσα, αν μου πρότειναν να συνεργαστώ σε κάποιο σενάριο δεν δείλιαζα.
- Στην μακριά διαδρομή σας υπήρξαν σταθμοί ή συνεργασίες με ειδικό βάρος που σε κάποιο βαθμό καθόρισαν την εξέλιξή σας;
Φυσικά, κι εξακολουθούν να υπάρχουν. Πιστεύω πολύ ότι η πορεία μας εξαρτάται από συναντήσεις με δασκάλους, μέντορες, φίλους, μαθητές, συνεργάτες. Αυτή είναι η ιστορία μας.
- Έχετε δοκιμαστεί σε όλα τα πεδία έκφρασης: θέατρο, σινεμά, τηλεόραση, ραδιόφωνο… ποιο εξ αυτών σας γοητεύει ιδιαίτερα και ποιο ίσως σας δυσκολεύει;
Η τηλεόραση είναι ένας χώρος που δεν έχω εξερευνήσει αρκετά. Ίσως δεν το κυνήγησα ή δεν βρέθηκε η κατάλληλη ευκαιρία. Στο ραδιόφωνο όσο εργάστηκα έκανα με κέφι ένα χόμπι που έγινε επάγγελμα, αλλά ποτέ δεν το είδα σαν μόνιμη απασχόληση. Ο κινηματογράφος και το θέατρο εναλλάξ ή και συγχρόνως με απασχόλησαν, άλλοτε κερδίζοντας και άλλοτε χάνοντας χρήματα. Όλα τα αγαπώ.
- Μεταξύ συγγραφής- σκηνοθεσίας- υποκριτικής, σε ποιον τομέα νιώθετε πιο οικεία ή ποιος εκφράζει εντονότερα τη δημιουργικότητά σας;
Γράφω όπως οι ηθοποιοί και σκηνοθετώ όπως οι συγγραφείς. Δηλαδή γράφω ενώ σκέφτομαι τα πρόσωπα, και δεν μπορώ να σκηνοθετήσω αν δεν φτιάξω ένα γραπτό που είναι οδηγός σκηνοθεσίας.
- Στις προσεκτικές και ιδιαίτερες επιλογές σας, ποια κριτήρια κυριαρχούν και σε τί είδους στόχους επενδύετε;
Χρειάζομαι κάτι που να με ενθουσιάζει για να μπορώ να αφοσιωθώ, συνεργάτες που εκτιμώ και χαίρομαι να μοιράζομαι μαζί τους το χρόνο της δουλειάς. Οι αντικειμενικές συνθήκες υπαγορεύουν σε μεγάλο βαθμό τις επιλογές μου. Η παραγωγή, το ύψος του προϋπολογισμού, ο χώρος, η διαθεσιμότητα των συνεργατών κλπ.
- Σας απασχολεί η «εμπορικότητα» με την έννοια της ευρείας απήχησης αλλά και οικονομικής επιτυχίας παράλληλα με την καλλιτεχνική ή απευθύνεστε σε συγκεκριμένο κοινό;
Ξεκινάμε από αυτό που αρέσει σε μας και από τις δυνατότητές μας. Κάθε σχέδιο έχει διαφορετικές απαιτήσεις και όρια. Αρχικά ελπίζουμε να αρέσει σε όσους γνωρίζουν τη δουλειά μας και μετά να ανοίξει σε ευρύτερο κοινό. Κάθε φορά το στοίχημα είναι να κερδίσεις καινούριο κοινό. Όμως αυτό δεν εξαρτάται μόνο από μας και τις προθέσεις μας, παίζει ρόλο το ύψος της παραγωγής, η διαφήμιση, και η συγκυρία… Το μόνο που εμείς μπορούμε να ελέγξουμε είναι να προσπαθούμε να κάνουμε όσο καλύτερη δουλειά γίνεται. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει την επιτυχία. Κάθε σχέδιο έχει την τύχη του.
- Από την πλούσια εμπειρία σας με εναλλακτικούς χώρους, ομάδες, σχήματα, φεστιβάλ, διδασκαλία κλπ. τί εικόνα έχετε αποκομίσει για το σύγχρονο καλλιτεχνικό δυναμικό;
Είναι μια πολύ καλή στιγμή για το ελληνικό θέατρο. Έχουν συγκεντρωθεί εδώ καλλιτέχνες σε όλες τις ειδικότητες εξαιρετικά μορφωμένοι κι εκλεπτυσμένοι, με ιδέες και τόλμη. Ίσως υπάρχει ένα έλλειμμα οργάνωσης. Ίσως κάποιες εξαιρετικές προσπάθειες χάνονται μέσα στην πληθώρα των παραστάσεων στην Αθήνα. Ίσως κάποιοι είναι περισσότερο ευνοημένοι, ίσως όχι αδίκως. Ίσως πρέπει να κοιτάξουμε με μεγαλύτερη σοβαρότητα το θέμα της προβολής. Ίσως θα πρέπει να υπάρξουν εναλλακτικοί τρόποι χρηματοδότησης, εκτός από τις τακτικές επιχορηγήσεις και αυτό το πρόγραμμα “Όλη η Ελλάδα ένας πολιτισμός”, ίσως θα πρέπει να αποκτήσει πιο εμφανή όρια και να υπηρετήσει τους καλλιτέχνες και το καλλιτεχνικό έργο, όχι τους αρχαιολογικούς χώρους. Πολλά ίσως… Γιατί φταίμε. Παρόλη την τόσο θαυμαστή εξέλιξή μας ως καλλιτέχνες, δεν έχουμε προσπαθήσει να συμφωνήσουμε σε βασικές διεκδικήσεις.
- Ως δημιουργός που υπηρετεί την τέχνη, πιστεύετε στην απόλυτη ελευθερία έκφρασης όπου η έννοια των ορίων θεωρείται ασύμβατη ή μορφή λογοκρισίας;
Ποτέ δεν είμαστε τελείως ελεύθεροι. Οι ίδιοι βάζουμε όρια στον εαυτό μας. Η λογοκρισία δεν θέτει όρια, αλλά απαγορεύσεις. Είμαι εντελώς αντίθετη.
- Στο παρόν κοινωνικό πλαίσιο, που ενίοτε μοιάζει δυστοπικό, ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα ένας καλλιτέχνης με όραμα;
Δεν μπορώ να μιλήσω γενικά. Για μένα προσωπικά το ζήτημα είναι να μπορέσω να συνεχίσω. Να έχω δηλαδή τις δυνάμεις και την όρεξη. Να έχουμε ωραίες ιδέες, καλούς συνεργάτες, να εμπλουτίζουμε την ομάδα μας την BLOOM, να βρίσκω συμπαραγωγούς όπως το Θέατρο του Νέου Κόσμου πέρυσι και φέτος το Θέατρο Μικρός Κεραμεικος. Δεν έχει τύχει να πάρουμε καμία οικονομική βοήθεια από το Κράτος (επιχορήγηση ή κάτι παρόμοιο), τα τελευταία χρόνια. Οπότε συνεχίζουμε κι ελπίζουμε να κάνουμε μεγαλύτερες και καλύτερες παραγωγές.
- Αν έπρεπε να αντιμετωπίσετε τα διλήμματα: α) σκηνοθεσία ή υποκριτική, β) θέατρο ή κινηματογράφος, γ) διδασκαλία ή συγγραφή, ποιες θα ήταν οι επιλογές σας και γιατί;
Απαντώ για τις συγκεκριμένες συνθήκες με βάση πιο πολύ τα οικονομικά δεδομένα παρά την προσωπική επιλογή. α Υποκριτική ,όταν δεν έχει το άγχος της παραγωγής β θέατρο, γιατί χρειάζεται λιγότερα χρήματα, γ συγγραφή, γιατί μπορώ να το κάνω μόνη μου. Έχω τόσο πολλούς αγαπημένους μαθητές. Θα ήθελα να δώσω περισσότερο χρόνο στον εαυτό μου.
- Πώς ερμηνεύετε την ολοένα μεγαλύτερη προσέλευση κόσμου στις θεατρικές αίθουσες και πώς θα κρίνατε το επίπεδο του θεατρόφιλου κοινού σήμερα;
Πολλοί έχουν προσπαθήσει να ερμηνεύσουν το φαινόμενο κι έχουν γράψει μεγάλες αναλύσεις. Νομίζω ότι το βασικό είναι η ανάγκη του κοινού για “ζωντανή ανθρώπινη επαφή”. Επίσης οι τόσο πολλές παραστάσεις στην Αθήνα από τη μια προσφέρουν κάτι για όλα τα γούστα, από την άλλη έχουν ωθήσει τις τιμές προς τα κάτω. Το θέατρο πια είναι φτηνότερο από τον κινηματογράφο, ενώ ο κινηματογράφος έχει μεγαλύτερους εχθρούς, τις πλατφόρμες, την τηλεόραση και όλα τα άλλα που γνωρίζουμε. Το κοινό λοιπόν, μπορεί πιο εύκολα να δοκιμάζει, να ψάχνει. Και να ψάχνεται.
Η θεατρική “μόδα” είναι σχετικά πρόσφατη. Οπότε το κοινό δεν είναι εκπαιδευμένο, δεν υπάρχει το θέατρο στην εκπαίδευση. Το κοινό όταν αρχίζει να βλέπει συστηματικά θέατρο, παρασύρεται από τις τηλεοπτικές “περσόνες”, τις “σοβαρές” κριτικές και τις “πρόχειρες” γνώμες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Άλλες φορές απογοητεύεται και κλείνεται, άλλες φορές αμφισβητεί το γούστο του και ανοίγεται. Μέσα από μια δαιδαλώδη διαδρομή βρίσκει -ίσως- καλλιτέχνες και είδη ή μεμονωμένες παραστάσεις που το ενθουσιάζουν.
- Από την θεσμική σας θέση ως Διευθύντρια Σπουδών στο Εθνικό Θέατρο, θεωρείτε ότι οι (δύο) κρατικές σκηνές της χώρας επιτελούν επαρκώς τον πολιτιστικό τους ρόλο;
Δεν έχω καμία θεσμική θέση. Υπήρξα για λίγο αναπληρώτρια στη Δραματική Σχολή του Εθνικού θεάτρου και ήταν μια πολύ δημιουργική περίοδος που με τον Β. Αρδίττη υπηρετήσαμε ένα όραμα ανοιχτής αλλά και συστηματικής καλλιτεχνικής εκπαίδευσης. Άλλαξαν πολλά τότε στη Σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Πιστεύω ότι αυτό είναι πολύ σημαντικό. Η εκπαίδευση δηλαδή, που προσφέρεται από τα μεγάλα Θέατρα της χώρας, που θέτει τις βάσεις για το πολιτιστικό μέλλον γενικότερα, να είναι υψηλής αξίας.
- Η παράσταση «Τηλεφώνησε ο γιος σου» που ανεβάζετε τον Μάιο στη Θεσσαλονίκη, πραγματεύεται ένα πολύ ευαίσθητο, ανθρώπινο θέμα και θα θέλαμε να μας μιλήσετε γι αυτό με τον τρόπο που το νιώθετε…
Όταν ετοιμάζαμε με την Μαριλένα Μακρή και τους άλλους συνεργάτες την παράσταση δεν γνωρίζαμε τον αντίκτυπο που θα έχει. Ίσως δεν θέλαμε ή δεν ήθελα να το αναλογιστώ. Από τη στιγμή που αρχίσαμε να παίζουμε για τον κόσμο και ακούγαμε γέλια και ρουφήγματα μύτης ή και λυγμούς, η συγκίνηση, το γέλιο και το κλάμα του κοινού, που είναι διαφορετικά σε κάθε παράσταση, μεγάλωσε τη δική μας ευθύνη. Τώρα, κάθε φορά αισθανόμαστε ότι λέγοντας με απλό θεατρικό τρόπο μια ιστορία για μια σχέση στο τέλος της ζωής, ενσαρκώνοντας δυο γυναίκες χωρίς σχηματικές απλοποιήσεις, που συνδυάζουν την τρυφερότητα με την πονηριά, ακόμα και με την επιθετικότητα ή την κακία, μιλάμε για κάτι πολύ σημαντικό, για την ομορφιά και τη λαχτάρα για αγάπη που ποτέ δεν τελειώνει. Το γέλιο πρέπει να βγαίνει μέσα από το κλάμα, το χιούμορ μέσα από το πένθος. Κάθε φορά προσπαθούμε. Κάθε φορά μας δυσκολεύει. Αλλά αγαπάμε το έργο και την παράσταση και ξέρουμε ότι το κοινό θα αποφασίσει πώς θα διαχειριστεί τα θέματα που αμέσως ή εμμέσως θίγονται. Και είναι πολλά.
SUREAL
«Τηλεφώνησε ο γιος σου» των Ιγνάθιο δελ Μοράλ και Μαργαρίτα Σάντσεθ.
Πρεμιέρα: Παρασκευή 02/05, 21:00
Και οι δυο είναι μόνες. Και οι δύο έχουν γιους. Η μία φροντίζει την άλλη. Η μία μιλάει πολύ, η άλλη σχεδόν καθόλου.
Σκηνοθεσία: Μαριτίνα Πάσσαρη. Ερμηνεύουν: Μαρία Ελένη Μακρή, Μαριτίνα Πάσσαρη.
Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Παρασκευή 09, Σάββατο 10 και Κυριακή 11 Μαίου στις 21:00
-Αναλυτικές πληροφορίες για τη παράσταση θα βρείτε εδώ
