Από τη στήλη «Drama for Life» της Δέσποινας Καλαϊτζίδου για την Κουλτουρόσουπα.
«Υπάρχει μέσα μου ένας άλλος άνθρωπος, που είναι θυμωμένος μαζί μου»: Είναι παιδί, κλόουν ή τέρας;
Έχετε ποτέ σταθεί να ξαναδιαβάσετε μια φράση που βρήκατε τυχαία, ξανά και ξανά; Ποια είναι η δύναμη αυτής της πρότασης, και γιατί σας «μίλησε»; Για εμένα, αφορμή για το κείμενο αυτό στάθηκαν τα λόγια του Sir Thomas Browne, που, μιλώντας για τον εαυτό του τον 17ο αιώνα στο βιβλίο «Religio Medici», αναγνώρισε την «ύπαρξη» ενός άλλου «ανθρώπου» μέσα του, που είναι θυμωμένος μαζί του. Τι να εννοούσε άραγε ο Άγγλος συγγραφέας; Και γιατί στάθηκα εγώ σε αυτά τα λόγια; Φαντάζομαι οι περισσότεροι/ες που διαβάζουν αυτό το κείμενο στάθηκαν κι εκείνοι για λίγο. Γιατί σταματήσαμε; Τι ήταν αυτό που μας έκανε να σταθούμε; Δεν αποκλείεται να υπάρχει όντως αυτός ο «άνθρωπος» που βρίσκεται μέσα μας και είναι θυμωμένος μαζί μας, που βρήκε μια χαραμάδα, τρύπωσε στο συνειδητό μέρος του εγκεφάλου και είπε: «Στάσου!»
.
Πριν φτάσω στην «ανακάλυψη» αυτής της πρότασης, μελετούσα ένα άρθροτουRobertLandy, ομότιμουκαθηγητή Δραματοθεραπείας στο New York University. Στο άρθρο αυτό που προτείνει το «ρόλο» σαν μια γέφυρα ανάμεσα στη δραματική τέχνη και την ψυχοθεραπεία, έπεσα μπροστά σε μια έκφραση ήταν η αρχή της αναζήτησής μου: «existential clown”, ή αλλιώς, «υπαρξιακός κλόουν». Δύσκολο να καταλάβει ίσως κάποιος τι σημαίνει αυτή η φράση. Πέραν από τον Μπέκετ, ήθελα να δω πού αλλού είχε εφαρμογή. Με μία γρήγορη αναζήτηση έφτασα σε ένα άρθρο του περιοδικού Atlantic που αναφερόταν στον Jim Carrey. Να ‘τος ο κλόουν, σε ένα ατελείωτο κυνήγι του εαυτού του, σε ανόητες και τραγικές γκάφες, να προσπαθεί, τελικά, να βρει την ευτυχία. Κι εκεί έπεσα πάνω στην αυτό-διαπίστωση του Sir Thomas Browne,πως υπάρχει ένα όν μέσα του που είναι θυμωμένο μαζί του. Μάλλον, βέβαια, δεν υπάρχει μόνο μέσα σε εκείνον, αλλά κατοικοεδρεύει και στις ψυχές ή συνειδήσεις (πείτε το όπως θέλετε) πολλών από εμάς.
Σίγουρα στη ζωή μας έχουμε θυμώσει αρκετές φορές με τον εαυτό μας: γιατί είπα εκείνα τα απαίσια λόγια, γιατί δεν της είπα την αλήθεια, γιατί δεν μίλησα, γιατί έδωσα τα λεφτά μου για αυτή τη βλακεία; Πίσω από κάθε θυμό, υπάρχει μια «φωνή» που δίνει μια ενδεχομένως ορθή κατεύθυνση εξ’ αρχής, αλλά δεν είναι μόνο αυτή η φωνή μέσα μας. Είναι οι φωνές όλων των «ενδεχομένων», αλλά κι εκείνη η αρχέγονη, ενστικτώδης ηχώ που μας ωθεί στο να κάνουμε και να πούμε κάτι χωρίς πολύ σκέψη, χωρίς λογικούς υπολογισμούς.
Κάνω μια εικασία και λέω ότι ο άνθρωπος που βρισκόταν μέσα στον Τόμας Μπράουν- αλλά και που βρίσκεται και μέσα μας – είναι εκείνος που δημιουργήθηκε από όλες τις φωνές που δεν ακούσαμε, που πνίξαμε, που κοροϊδέψαμε, που φοβηθήκαμε. Δεν είναι τυχαίο πως ο Καρλ Γιούνγκ έχει αναφερθεί στον Άγγλο συγγραφέα στα συγγράμματά του. Ο άνθρωπος αυτός που κατοικεί μέσα μας, ίσως είναι η Σκιά που αναφέρει ο Γιούνγκ, όλες οι καταπιεσμένες ορμές, οι ανεκπλήρωτες επιθυμίες, οι χαρές που δεν μπόρεσαν να εκφραστούν, οι θλίψεις που καταπνίγηκαν. Με τα χρόνια, όλα αυτά αποκτούν μια υπόσταση μέσα στον άνθρωπο που πιθανώς να έχει το μανδύα του θυμού απέναντι στον εαυτό μας, κάτι που θα εκφράζεται ευκολότερα ως θυμός απέναντι σε όλους.
Η έρευνα για τον «υπαρξιακό κλόουν» με έφερε όμως και μπροστά στον Δανό φιλόσοφο Søren Kierkegaard και σε μια ιστορία/παραβολή του, που είναι γνωστή ως η Παραβολή του τσίρκου, κι έχει διάφορες εκδοχές. Σας γράφω τη δική μου:
Μια φορά κι έναν καιρό, ένας θίασος τσίρκου έφτασε σε ένα μακρινό χωριό και είχε μεγάλη επιτυχία. Σε αυτό το τσίρκο, υπήρχε ένας διάσημος κλόουν που έκανε τους πάντες να γελούν.
Μια μέρα, το τσίρκο άρχισε να παίρνει φωτιά. Τότε ο κλόουν βγήκε στο κέντρο του τσίρκου για να προειδοποιήσει το κοινό.
«Φωτιά! Τρέξτε!» – φώναξε ο κλόουν απελπισμένος.
Όλοι γέλασαν με τον κλόουν, γιατί πίστεψαν πως ήταν μέρος της παράστασης. Κανείς δεν πίστεψε πως στ’ αλήθεια υπήρχε φωτιά.
«Τρέξτε να σωθείτε!» ξαναφώναξε ο κλόουν, όμως όλοι νόμιζαν ότι υποκρινόταν.
Οι φλόγες κατάπιαν γρήγορα όλο το τσίρκο, και σχεδόν κανείς δε σώθηκε, καθώς κανείς δεν είχε πιστέψει τον κλόουν, και μόνο γελούσαν και χειροκροτούσαν με τις γκριμάτσες και χειρονομίες απόγνωσης και αγανάκτησής του.
Αυτός ο απεγνωσμένος κλόουν ίσως να είναι κι ένα κομμάτι της Σκιάς μας, που μας φωνάζει με αγανάκτηση να κάνουμε κάτι για να «σωθούμε», αλλά ποιος τον πιστεύει; Είναι μασκαρεμένος, είναι γελοιοποιημένος, είναι «για παιδιά». Η απελπισία κι ο θυμός του μικρού ανθρώπου που βρίσκεται μέσα μας, είναι η προειδοποίηση ότι κάτι δεν πηγαίνει σωστά. Κάπου, κάτι χρειάζεται την προσοχή μας, και πρέπει να ακούσουμε τον ταλαίπωρο κλόουν που χτυπιέται και φωνάζει, και θυμώνει μαζί μας που δεν τον ακούμε.
Τι πιστεύετε ότι θα έλεγε ο δικός σας εσωτερικός άνθρωπος; Είναι ένας απεγνωσμένος κλόουν, ένα θυμωμένο παιδί, ή ένα εσωτερικό «τέρας» που σαν Φρανκενστάιν έχετε δημιουργήσει από τα «νεκρωμένα» κομμάτια του Εαυτού σας; Να, λοιπόν μια εξαιρετική άσκηση ψυχοθεραπείας μέσω της Δραματικής τέχνης: να ανιχνεύσουμε τον άνθρωπο αυτό που κρύβεται μέσα μας και μας είναι θυμωμένος, να πάρουμε το ρόλο του, να δούμε τη φάτσα του, να ακούσουμε τα λόγια του. Και ίσως δεν καούμε από τη φωτιά που έχουμε αφήσει να σιγοκαίει μέσα μας.
«Drama for Life»
Κάθε 5 και 25 του μηνός.
Ακολουθήστε το Kulturosupa.gr στα social media
..