Η παγωνιά και ο θαυμαστός φυτικός κόσμος! Από την «ΟΙΚΟνική πραγματικότητα» της Π. Στασινοπούλου
Αν ένα λουλούδι στο χιόνι δεν συμβολίζει Ελπίδα και Δύναμη… ποιος μπορεί να το κάνει;
.
Όλες τούτες τις αλαφιασμένες μέρες του παγετού, προσπαθώ να πείσω τον σάρκινο εαυτό μου ότι δεν είναι χιονάνθρωπος… ότι το αίμα δεν έχει παγώσει στις φλέβες σαν νερό σε σωλήνες… ότι τα άκρα δεν κρυσταλλώθηκαν σε σταλακτίτες και σταλαγμίτες… Ως είδος επέζησα – έστω με απώλειες- σε μια Ελλάδα «ontherocks» που σπανιότατα μας λαχαίνει σε τούτη τη μεριά της Μεσογείου και κάπου αλαφιαζόμαστε… και κρεμόμαστε από το ανεπαίσθητο «και» των ιερών προφητών/ μετεωρολόγων, που δόξα τω Θεώ, μέχρι στιγμής ΔΕΝ άκουσα κάτι περί «κλιματικής αλλαγής», ως σταθερό συνοδευτικό παντός είδους καιρικών φαινομένων. Λογικό μάλλον, καθώς ο παγετός δεν… βολεύει το σενάριο της υπερθέρμανσης, αν και ο «μπαλαντέρ» κολλάει γενικώς παντού…
Ας μη ξεφεύγω όμως, καθότι θέμα μου δεν είναι οι καιρο- κλιματο-λάγνοι, απλά ως υπενθύμιση… είθισται μεταξύ των 4 εποχών, η αποκαλούμενη «χειμώνας», να συνοδεύεται από τσουχτερό κρύο, χιόνι, παγετό και λοιπά κρυουλιάρικα, που μπορεί να «ξεβολεύουν» το ανθρώπινο είδος, ωστόσο για άλλο κρισιμότατο της φύσης, ο ρόλος τους μπορεί να είναι καθοριστικός! Και αναφέρομαι στη χλωρίδα, τη βάση για την επιβίωση όλων των υπολοίπων ειδών, τον αρχικό κρίκο της τροφικής αλυσίδας. Και για τον φυτικό κόσμο, το χειμωνιάτικο τσουχτερό κρύο κάτω του μηδενός, είναι ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ ως κρίσιμος παράγοντας ανάπτυξης και κυριολεκτώ! Για να το πω απλά, αν τα «μάτια» π.χ. του καρποφόρου δένδρου δεν δεχθούν για ορισμένο διάστημα συγκεκριμένες για κάθε είδος χαμηλές θερμοκρασίες, δεν θα μπορέσουν να διαφοροποιηθούν από βλαστοφόρα σε ανθοφόρα και επομένως καρποφόρα, με συνέπεια τη μειωμένη παραγωγή. Αυτή που παρατηρείται όταν ο χειμώνας είναι μαλακός και την άνοιξη έχουμε ένα δένδρο με πλούσια βλάστηση αλλά φτωχή ανθοφορία και ακόμα πιο φτωχή καρποφορία, με επιπλέον οικονομική συνέπεια την κατακόρυφη αύξηση της τιμής λόγω ελάχιστης προσφοράς.
Λογικά όμως θα ρωτήσει κάποιος «δηλαδή τα καρποφόρα δένδρα που ενδιαφέρουν εν προκειμένω ως πηγή τροφής, δεν παθαίνουν ζημιές από παγετό;» Φυσικά και παθαίνουν, αλλά υπό συγκεκριμένες συνθήκες και συγκεκριμένα είδη. Και πάντως η συντριπτική πλειοψηφία τους, όχι στους -5ο ή -10ο, όπως ίσως υποθέτουμε οι άνθρωποι όταν νιώθουμε να ξεπαγιάζουμε… Κι αυτό διότι, αν εξαιρέσουμε τα τροπικά ή υποτροπικά είδη ( πχ. μπανάνα, μάνγκο κλπ), τα ευαίσθητα εσπεριδοειδή που δύσκολα αντέχουν κάτω του μηδενός για πολλές μέρες ή είδη σαν την καρυδιά ή τη ροδιά που στους -15ο κινδυνεύουν, όλα σχεδόν τα φυλλοβόλα οπωροφόρα μπορούν να επιβιώσουν σε θερμοκρασίες από -25ο έως -35ο χωρίς καμιά βλάβη! Πώς το καταφέρνουν; Με μία ακόμα από τις άπειρες, μαγική διαδικασία της φύσης, που αποκαλούμε ως ορολογία «σκληραγώγηση» και περιλαμβάνει τρία στάδια. Άξια να αναφερθούν, έτσι για να θαυμάσουμε το μεγαλείο της σοφίας, που ίσως προσπερνάμε αδιάφορα… Βλέπουμε τη γυμνή κερασιά, βερυκοκιά, αμυγδαλιά στην αυλή και ούτε μας περνά από το μυαλό ο ασύλληπτης ευφυίας «προγραμματισμός» μέσα σε ξύλο κατάξερο που μοιάζει «κουφάρι»…
Το αρχικό λοιπόν στάδιο σκληραγώγησης ξεκινά τέλη Σεπτέμβρη και το σήμα δίνουν οι πρώτες ψύχρες, πού όσο δυναμώνουν οδηγούν το δένδρο στο στάδιο του ληθάργου. Ένα καθοριστικό στάδιο προκειμένου να αντιπαρέλθει τις αντίξοες συνθήκες με πλήρη καταστολή όλων των ζωτικών λειτουργιών, μέχρι να έλθει το σήμα διακοπής με την ανοιξιάτικη άνοδο της θερμοκρασίας. Στο πρώτο αυτό στάδιο αρχίζει η φυλλόπτωση και πριν την είσοδο στον λήθαργο, το δένδρο αποθηκεύει υδατάνθρακες/ πρωτεΐνες και δημιουργεί υδρόφιλες, κολλοειδείς ουσίες στα κατάλληλα κύτταρα – μεριστωματικά των οφθαλμών και παρεγχυματικά των αγγείων τροφοδοσίας- που εμποδίζουν την κρυστάλλωση του νερού, επιτυγχάνοντας σε πρώτη φάση γύρω στον Οκτώβρη, αντοχή μέχρι τους -8ο περίπου. Βέβαια αν το δένδρο για οποιονδήποτε λόγο «εξαναγκαστεί» σε νέα βλάστηση π.χ. λόγω κλαδέματος, όψιμης λίπανσης, άρδευσης κλπ, το εν λόγω στάδιο καθυστερεί. Καθώς το κρύο εντείνεται τον Νοέμβρη, στέλνει σήμα για περαιτέρω σταδιακή σκληραγώγηση των κρίσιμων κυττάρων, που σε δεύτερο στάδιο αντέχουν πλέον μέχρι τους -21ο. Το τρίτο στάδιο είναι ταχύτατο και αρκούν 1-2 μέρες για προσαρμογή σε ακόμη χαμηλότερες θερμοκρασίες ή μόνιμο παγετό και επίσης χάνεται ταχύτατα σε 1-2 μέρες, μόλις η θερμοκρασία ξεπεράσει το μηδέν.
Στο μεταξύ, όταν συμπληρωθούν για κάθε είδος οι απαιτούμενες ώρες χαμηλών θερμοκρασιών για τη διαφοροποίηση των ανθοφόρων ματιών κι όσο η θερμοκρασία ανεβαίνει, ο λήθαργος διακόπτεται, τα μάτια «ξυπνούν» και ξεμυτίζουν και φυσικά χάνεται η σκληραγώγηση. Αν σε αυτή την ευαίσθητη φάση της «ρόδινης κορυφής», προκύψει όψιμος παγετός, τότε ΝΑΙ, η ζημιά θα είναι μεγάλη και καθολική για την παραγωγή καρπού, αλλά όχι για το δένδρο. Απλά θα παγώσουν τα μη σκληραγωγημένα πλέον μάτια και θα χαθεί η σοδειά. Σαφώς οι μεγαλύτερες ζημιές παρόμοιου τύπου έχουν προκύψει όχι από χειμερινούς, αλλά από ανοιξιάτικους παγετούς – ο φόβος και ο τρόμος των καλλιεργητών! Φυσικά για οπωροφόρα που κρατούν το φύλλωμά τους σαν την ελιά ή τα εσπεριδοειδή, τα πράγματα είναι δυσκολότερα με τους παγετούς και η αντοχή τους μικρότερη, παρότι και αυτά το χειμώνα, μπορεί να μη βυθίζονται σε λήθαργο αλλά υπολειτουργούν. Οπότε ανάλογα με τις τοπικές συνθήκες, η προστασία κυρίως των εσπεριδοειδών είναι επιβεβλημένη, καθώς αντέχουν βέβαια κάτω από το μηδέν, αλλά όχι για μεγάλη διάρκεια και κυρίως όταν δεν είναι μπολιασμένα πάνω σε ανθεκτικό στα κρύα υποκείμενο.
Ωστόσο υπάρχουν παράγοντες που μειώνουν την ανθεκτικότητα των οπωροφόρων στον παγετό, όπως η όψιμη αζωτούχα λίπανση και άρδευση, η υπερβολική καρποφορία και καθυστερημένη συγκομιδή, το πρώιμο κλάδεμα, η αποφύλλωση λόγω αρρώστιας ή η «περίφραξη» του οπωρώνα με δένδρα- ανεμοφράκτες που εγκλωβίζουν τις ψυχρές μάζες και δημιουργούν «θύλακα» παγετού. Όσο για την προστασία σε παρόμοιες συνθήκες, λίγα μπορούν να γίνουν και το πιο εύκολο και ανέξοδο για ευπαθή είδη είναι η τεχνητή βροχή με μπεκ, όπου ο πάγος που θα δημιουργηθεί ως «μόνωση»στα κλαδιά και κορμό του δένδρου, θα διατηρήσει τη θερμοκρασία στο μηδέν, ανεξάρτητα από τη θερμοκρασία του αέρα. Όσο για τα ευπαθή είδη στον κήπο ή το μπαλκόνι μας, είναι αυτονόητο ότι πρέπει να καλυφθούν με διαφανές τρυπημένο πλαστικό ή το ύφασμα- αράχνη που επιτρέπει να περνά ο ήλιος και να αναπνέει το φυτό, να μεταφερθούν σε απάνεμα σημεία το ένα κοντά στο άλλο και να καλυφθεί το χώμα της γλάστρας με «μονωτικό» υλικό για την προστασία της ρίζας πχ. άχυρο, πριονίδι, φλούδες πεύκου, κοπριά ή πολλές τσαλακωμένες εφημερίδες. Και εννοείται φυσικά ότι το χιόνι είναι το καλύτερο μονωτικό και ΔΕΝ το πειράζουμε επουδενί, απλά το τινάζουμε αν από το βάρος κινδυνεύουν να σπάσουν κλαδιά. Και προσοχή στο αλάτι των δρόμων, όταν τα ακριανά φυτά μας συνορεύουν με αυτόν και κινδυνεύουν να γίνουν… παστά! Άμεση απομάκρυνση και μπόλικο ξέπλυμα μόλις μαλακώσει ο καιρός…
Κατόπιν αυτών είναι φανερό ότι το τσουχτερό κρύο, παρά τα προβλήματα… δουλεύει μακροπρόθεσμα υπέρ ημών. Που σημαίνει μια άνοιξη και καλοκαίρι απαλλαγμένα από αρρώστιες (φυτικές ή ανθρώπινες) και λογής μικρόβια που τώρα… ξεπαστρεύονται και επίσης μια πλούσια (και φυσικά φθηνότερη) σοδειά. Ούτε λίγα τα λες, ούτε ασήμαντα! Άρα ΨΥΧΡΑΙΜΙΑ, ουδέν κακόν αμιγές καλού, καθότι «τα πάντα εν σοφία εποίησε»… Καρατσεκαρισμένο αυτό!
#Κουλτουρόσουπα #kulturosupa #ΠλανήτηςΓη #ΟικονικήΠραγματικότητα #ΠίτσαΣτασινοπούλου #ΠαγετοςΚαιΦυτά #ΟπωροφόραΤοΧειμώνα #ΕπιδράσειςΠαγετούΣτηΦύση
Φωτογραφικό υλικό
