Από την Ντόρα Παπάζη
Η πραγματικά ανεξάντλητη θεματική του έρωτα, της αγάπης και γενικότερα των σχέσεων μεταξύ των φύλων παρέδωσε στην ελληνική λογοτεχνία, αλλά και στη μουσική –με τη μορφή της στιχουργίας- έναν θησαυρό από ποιητικά έργα, άλλα γνωστότερα και αναγνωρισμένα και άλλα που ακόμη βρίσκονται στο συρτάρι κάποιου εν δυνάμει καλλιτέχνη. Η ποιητική έκφραση γάργαρη και αδάμαστη συνυφαίνεται με τον ερωτικό πόθο ανθρώπων λογίων, του περιθωρίου, της διπλανής πόρτας και έτσι ακριβώς οι στίχοι γίνονται καθρέφτης κάποιας πτυχής του έρωτα. Διάλεξα για σήμερα, λοιπόν, Τρίτη και 13, έξι ποιήματα, διαμαντάκια της νεώτερης ελληνικής ποίησης που αποτυπώνουν τέλεια διαφορετικές ερωτικές καταστάσεις και μπορούν να ερεθίσουν εκτός από το συναίσθημα και τις αναγνωστικές μας προτιμήσεις.
Δεν μπορούσα να μην αφιερώσω την πρώτη παράγραφο στον Καβάφη και να αναφέρω εδώ στην «Παράξενη Ζωή» δυο ποιήματά του που τότε παρεξηγήθηκαν, ενώ σήμερα δεν παύουν να διαβάζονται και να συγκινούν. Ήταν παράξενος, καταδικαστέος ο ανορθόδοξος ερωτισμός του αλεξανδρινού ποιητή, όμως χάρις σ’ αυτόν «γεννήθηκαν» τα σπουδαία ηδονικά ποιήματα –όπως φιλολογικά χαρακτηρίζονται- στα οποία εκφράζει με τον πιο αξιοπρεπή τρόπο τους πόθους του. Όταν διαβάζεις Καβάφη, δε νιώθεις το κοκκίνισμα της σεμνοτυφίας να φτάνει ως τις ρίζες των μαλλιών σου, αν σταθείς μπροστά στον καθρέφτη μετά την ανάγνωση των ποιημάτων του θα δεις μόνον έναν μειδίαμα στο πρόσωπό σου και τα μάτια να λάμπουν, γιατί θα έχεις εκπλαγεί από το πόσο όμορφα, λεπτά αποδίδει ακόμη και τους πιο μύχιες σκέψεις του. Στο «Θυμήσου, Σώμα» γράφει και ανασύρει στην επιφάνεια τις μνήμες του, αλλά και τη θεματική της σωματικής απόλαυσης του έρωτα. «Σώμα, θυμήσου όχι μόνο το πόσο αγαπήθηκες, όχι μονάχα τα κρεββάτια όπου πλάγιασες, αλλά κ’ εκείνες τες επιθυμίες που για σένα γυάλιζαν μες στα μάτια φανερά, κ’ ετρέμανε μες στη φωνή – και κάποιο τυχαίον εμπόδιο τες ματαίωσε». Στο, προσωπικά αγαπημένο μου, «Ρωτούσε για την ποιότητα» φωλιάζει η ιδέα αυτού που εύκολα χαρακτηρίζουμε «έρωτα κεραυνοβόλο», αφού ο στιγμιαία έλξη για κάποιον πωλητή ωθεί το ποιητικό υποκείμενο να μπει στο μαγαζί, όπου εργάζεται ο πρώτος, χωρίς δεύτερη σκέψη απλώς και μόνο για να τον νιώσει πιο κοντά. «Όλο και κάτι έλεγαν για την πραγμάτεια — αλλά μόνος σκοπός: τα χέρια των ν’ αγγίζουν επάνω απ’ τα μαντήλια· να πλησιάζουν τα πρόσωπα, τα χείλη σαν τυχαίως· μια στιγμιαία στα μέλη επαφή».
.
Από αυτό το άρθρο, βεβαίως, δε θα μπορούσε να λείπει η Μαρία Πολυδούρη. «Η ψυχή μου και η αγάπη μου γεννήθηκαν την ίδια μέρα», μια 1η Απριλίου και αυτή η αγάπη της –για τον Κώστα Καρυωτάκη- τη σημάδεψε, ώστε να χαρακτηριστεί ποιήτρια του έρωτα και του θανάτου. Το «Δεν τραγουδώ παρά γιατί μ’ αγάπησες» αποτυπώνει ακριβώς τον ψυχισμό της ερωτευμένης γυναίκας, που ο λόγος ύπαρξης και δράσης της βρίσκεται μόνον στην ερωτική ανταπόκριση του άντρα που επιθυμεί. Μια γυναίκα ευάλωτη, μελαγχολική μα απόλυτα δοσμένη στα αγνά της συναισθήματα. «Μόνο γιατί με κράτησες στα χέρια σου μια νύχτα και με φίλησες στο στόμα, μόνο γι’ αυτό είμαι σαν κρίνο ολάνοιχτο κι έχω ένα ρίγος στην ψυχή μου ακόμα, μόνο γιατί με κράτησες στα χέρια σου». Το ποίημα, μάλιστα, έχει μελοποιηθεί από τον Δημήτρη Παπαδημητρίου και ερμηνεύτηκε από την εξαίσια Ελευθερία Αρβανιτάκη.
Ο τολμηρός, πολλές φορές και ωμός στη γραφή του Ντίνος Χριστιανόπουλος επιλέγει τον έρωτα για μεγάλο μέρος των συνθέσεών του. Το ποιητικό υποκείμενό του θα συνδιαλεχθεί με την ίδια την καρδιά. Αυτή ατίθαση μα ακόμη τρυφερή θα τα βάλει μαζί του, που έπαψε πια να πιστεύει στον έρωτα, που έγινε «εύκολος» και αρνείται το σκίρτημά της και αντιμετωπίζει την έλξη ως κάτι ρηχό και παροδικό, όχι ως γνήσιο συναίσθημα. «Δεν ξέρω τι της έκανες αυτής της καρδιάς και ξημεροβραδιάζεται με τ’ όνομά σου όμως εγώ είμαι αδύνατος άνθρωπος, η σάρκα μου πονάει, θέλει να φάει, το αίμα μου κρυώνει, θέλει να ζεσταθεί… Να φύγεις απ’ την μνήμη μου και την καρδιά μου». Στην «Επέτειο» θα αρνηθεί το συναίσθημα, θα τον πονέσει, θα το ξεριζώσει από μέσα του.
Το οικείο ποίημα, ο «Πληθυντικός αριθμός» της Κικής Δημουλά θα αναφερθεί μοιραία στην αλληλουχία έρωτας, μνήμη, μοναξιά. Ερωτεύεται, φοβάται, θυμάται και πάλι μοιραία βυθίζεται στη μοναξιά της νύχτας. Και οι νύχτες από εδώ και πέρα θα είναι πολλές και δύσκολες. «Ὁ ἔρωτας, ὄνομα οὐσιαστικόν, πολύ οὐσιαστικόν, ἑνικοῦ ἀριθμοῦ, γένους οὔτε θηλυκοῦ οὔτε ἀρσενικοῦ, γένους ἀνυπεράσπιστου. Πληθυντικός ἀριθμός οἱ ἀνυπεράσπιστοι ἔρωτες»…
.
Φωτογραφικό υλικό
