To «Σολάρις», είναι ταινία μεταφυσικής αλληγορίας. Πολύ λιγότερο επιστημονικής φαντασίας. Χαρακτηρίστηκε χωρίς ιδιαίτερη αναζήτηση των θεμάτων της ως «επιστημονική φαντασία», εξαιτίας του θέματός του. Περιέχει ήδη τις βασικές και κύριες φιλοσοφικές ιδέες που θα βρούμε και στον «Καθρέφτη», αυτές που προβλημάτιζαν τον Αντρέι Ταρκόφσκι. Υπάρχει κυρίως η έννοια του «κυκλικού χρόνου» και, κατά συνέπεια, η κατάργηση της έννοιας της ιστορικότητας. Τα πάντα εδώ έχουν ακινητοποιηθεί μέσα στον αέναο κύκλο μιας συνεχώς ανακυκλούμενης Ιστορίας, που δεν είναι παρά η ίδια η αιωνιότητα στην πιο «προσιτή» για την ανθρώπινη διάνοια εκδοχή της. Ο χρόνος είναι άχρονος, μια αρχή που δεν άρχισε ποτέ και ένα τέλος που δεν έχει τελειωμό. Σε αυτό το σημείο δείχνει ότι ακουμπά τα βασικά θεολογικά ζητήματα, αλλά και αυτό είναι μια εσφαλμένη ανάγνωση της ταινίας.

Το σενάριο της στηρίζεται στο ομότιτλο μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας του Πολωνού ΣτάνισλαβΛέμ. Ο μυστηριώδης πλανήτης Σολάρις παρακολουθείται, από πάρα πολλά χρόνια, από έναν ακινητοποιημένο διαστημικό σταθμό που έχει σχεδόν σκουριάσει και αραχνιάσει. Στους δύο ευρισκόμενους στο σταθμό επιστήμονες προστίθεται και ένας ψυχολόγος που έρχεται από τη γη για να αποφανθεί για τη σκοπιμότητα της συνέχισης της παρακολούθησης του Σολάρις, ο ωκεανός του οποίου δημιουργεί στην κυριολεξία τερατώδη ψυχολογικά και ηθικά προβλήματα στους επιστήμονες του σταθμού, που οδηγούνται μέχρι την αυτοκτονία: Μέσα από το μάγμα του αναβράζοντος ωκεανού του Σολάρις, ξεπετιούνται γήινα όντα, αλλά με τρόπο καθορισμένο από το ασυνείδητο των ενοίκων του σταθμού.

Αυτά τα θέματα που υπάρχουν σε αυτή την ταινία μπορούμε να τα βρούμε από την πρώτη κιόλας προπτυχιακή ταινία του Αντρέι Ταρκόφσκι, «Οι δολοφόνοι», βασισμένη στο μυθιστόρημα του ΈρνεστΧεμινγουέι, και στην πτυχιακή του «Το βιολί και ο οδοστρωτήρας». Το «Σολάρις» είναι η τρίτη μεγάλου μήκους ταινίας του σκηνοθέτη, μετά τα «Παιδικά χρόνια του Ιβάν» και τον «ΑντρέιΡουμπλιόφ». Σε όλο το έργο του Αντρέι Ταρκόφσκι βρίσκουμε αυτά τα στοιχεία που μας οδηγούν στην αναζήτηση των υπαρξιακών προβλημάτων του ανθρώπου, μας δίνουν ερεθίσματα για να ερευνήσουμε το δικό μας ψυχικό κόσμο και να δούμε πιο προσεχτικά το ενδεχόμενο τραύμα μας.

Η κατασκευή της καμπάνας, στον «Αντρέι Ρουμπλιόφ», η φιλία ενός πιτσιρικά με ένα εργάτη, στο «Το βιολί και ο οδοστρωτήρας», το παράλογο του πολέμου, στα «Παιδικά χρόνια του Ιβάν», το ασυνείδητό μας, στον «Καθρέφτη», το δωμάτιο-ασυνείδητο, στο «Στάλκερ», η δύναμη που αντλούμε από το μητρώο χώρο, στην «Νοσταλγία», το κτέρισμα αφιερωμένο σε μια υπέρτατη ιδέα, στην «Θυσία», όλα αυτά είναι μία ταινία που είναι η ίδια η βασανισμένη ζωή του Αντρέι Ταρκόφσκι και οι αναζητήσεις του, σε καμιά περίπτωση ο ιδεαλισμός και το μεταφυσικό που λανθασμένα διάβαζαν οι Σοβιετικοί λογοκριτές του και οι δυτικοί θεολόγοι. Θα πρέπει να κοινωνήσουμε προσεχτικά το βαθύτερο μήνυμα του ταρκοφσκικού έργου και να μην το βλέπουμε επιφανειακά αν θέλουμε να λάβουμε το αντίδωρο του έργου του.

Προβολή από την Κινηματογραφική Λέσχη Solaris Τετάρτη 29 Φεβρουαρίου 2025, στις 9.00 μμ, Κινηματοθέατρο Αθήναιον. Βασ. Όλγας 35, Θεσσαλονίκη (στάση ΟΑΣΘ Φάληρο ή σταθμός Ευκλείδης του μετρό)