Ο Ντον Σίγκελ δεν ήταν απλώς ένας μάστορας της σκηνοθεσίας, που συμπληρώνει έναν μακρύ κατάλογο σκηνοθετών αυτής της κατηγορίας, αλλά ένας άνθρωπος του κινηματογράφου που έφτιαξε μερικές εμβληματικές ταινίες, αν και ποτέ μια ταινία του δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αριστούργημα, ενώ αποτελεί και τον ένα άνθρωπο εκ των δύο -ο άλλος είναι ο μοναδικός Σέρτζιο Λεόνε- που επηρέασε βαθύτατα τον Κλιντ Ίστγουντ.
Είναι άγνωστο ποια θα ήταν η πορεία του Κλιντ Ίστγουντ, ενός από τους μεγαλύτερους σκηνοθέτες εν ζωή, αν δεν έβρισκε στα πρώτα του βήματα τους δυο σκηνοθέτες- και ειδικά τον Ντον Σίγκελ με τον οποίο γύρισε πέντε ταινίες, ήταν πιο κοντά στην προσωπικότητά του, ίσως και στην ιδεολογία του και τού έμαθε την “άλφα- βήτα” της σκηνοθεσίας, για να εξελιχθεί, με τα χρόνια, σε αυτό που ονομάζουμε “φαινόμενο Ίστγουντ”. Μάλιστα, όπως είχε πει, ο Σίγκελ ήταν εμπνευστής του και καθοδηγητής του, ενώ στην πρώτη του σκηνοθετική απόπειρα για το θρίλερ “Play Misty for Me” του ζήτησε να παίξει έναν πολύ μικρό ρόλο για να τον έχει δίπλα του «αν κάτι πάει στραβά».
Ποιος όμως είναι τελικά ο Ντον Σίγκελ, που έφυγε πριν 30 χρόνια (20 Απριλίου 1991) για τον κάτω κόσμο; Ο παράδεισος μάλλον δεν προσφέρεται για το κινηματογραφικό σύμπαν του δημιουργού τού “Προδότη” και του “Βρώμικου Χάρι”. Πώς οι ταινίες ενός άθεου, που χαρακτηρίστηκε σκηνοθέτης του περιθωρίου, βρήκαν τεράστια αποδοχή από το ευρύτερο κοινό;
Από το μοντάζ στη σκηνοθεσία
Ο Ντόναλντ Σίγκελ, γεννήθηκε στις 26 Οκτωβρίου του 1912 στο Σικάγο και σπούδασε στο Κέιμπριτζ, στη Βασιλική Ακαδημία Δραματικής Τέχνης του Λονδίνου. Έπειτα από μία σύντομη θητεία ως ηθοποιός, μπήκε στα στούντιο της Warner, αρχικά ως βοηθός βιβλιοθηκονόμος ταινιών και στη συνέχεια ως μοντέρ. Ανάμεσα στις ταινίες που μόνταρε και η θρυλική “Καζαμπλάνκα”, δίπλα στον σπουδαίο μάστορα Μάικλ Κέρτιζ. Ίσως γι’ αυτό και το μοντάζ ήταν στις ταινίες του ένα ατού. Όπως είχε πει και ο Κλιντ Ίστγουντ, ο Σίγκελ τον είχε συμβουλέψει να αποφεύγει το υπερβολικό μοντάζ, «μια μάστιγα των κινηματογραφιστών του Χόλιγουντ, να σκοτώνουν το υλικό τους προσπαθώντας να το βελτιώσουν».
Ως σκηνοθέτης την πρώτη του προσπάθεια την έκανε το 1946, με το φιλμ νουάρ “Η Ετυμηγορία” με πρωταγωνιστές το δίδυμο Πίτερ Λόρε και Σίντνεϊ Γκρίνστριτ, δηλαδή τους υπέροχους συμπρωταγωνιστές του Μπόγκαρντ στο “Γεράκι της Μάλτας”, ενώ το 1949 θα κάνει την πρώτη του σημαντική ταινία, με πρωταγωνιστή τον Ρόμπερτ Μίτσαμ και δίπλα του την Τζέιν Γκριρ. Πρόκειται για το φιλμ νουάρ “The Big Steal”, με το οποίο δίνει και τα πρώτα του διαπιστευτήρια και μία πρωτόγνωρη άνεση να ελαφρύνει το στόρι του και να φωτίσει περισσότερο από το σύνηθες τους ήρωές του, δεδομένου ότι η ιστορία εξελίσσεται στο Μεξικό.
Η χρυσή δεκαετία του ’50
Το 1954, θα κάνει το κλασικό δράμα φυλακής “Riot in Cell Block 11”, που υμνήθηκε από την κριτική και έσκισε στα ταμεία, ενώ το 1956 θα γυρίσει το αστυνομικό δράμα “Crime in the Streets”. Την ίδια χρονιά θα κάνει το πρώτο του θρίλερ επιστημονικής φαντασίας “Invasion of the Body Snatchers”, έχοντας ένα χαμηλού κόστους καστ, αλλά το μακάβριο θέμα, η διάχυση της παρανοϊκής υστερίας στο κατατρομαγμένο πλήθος και η δύναμη της σκηνοθεσίας του, θα κερδίσει την εκτίμηση των φίλων του είδους και όχι μόνο, αφού η ταινία θεωρείται πλέον καλτ. Κλασικό θεωρείται και το γκαγκστερικό φιλμ “Ο Γκάγκστερ με το Παιδικό Πρόσωπο”, έχοντας για πρωταγωνιστή τον Μίκι Ρούνεϊ. Το 1958 θα κάνει το φιλμ “The Lineup”, με τον Ιλάι Γουάλας, βασιζόμενος στη δική του ομώνυμη τηλεοπτική σειρά, μία από τις μεγαλύτερες επιτυχίες του. Μετά από μία περίοδο ενασχόλησής του με την τηλεόραση, θα γυρίσει το υποβλητικό και ιδιαιτέρως βίαιο για την εποχή του, “Οι Δολοφόνοι”, με τον Λι Μάρβιν, την Άντζι Ντίκινσον και τον Ρόναλντ Ρίγκαν στον τελευταίο ρόλο του.
Το δέσιμο με τον Κλιντ
Το 1968 θα συναντηθεί με τον Κλιντ Ίστγουντ, οποίος είχε ήδη κάνει το μπαμ με τα σπαγγέτι γουέστερν του Σέρτζιο Λεόνε, εγκαινιάζοντας μία ιδιαιτέρως πετυχημένη συνεργασία και μια δυνατή φιλία και αλληλοεκτίμηση. Αφορμή θα σταθεί “Το Δίκιο σου το Παίρνεις με Αίμα”, ένα γουέστερν θρίλερ, που προξένησε εντύπωση για τη βιαιότητά του. Το 1970, αντιθέτως, θα γυρίσουν μαζί το απολαυστικό διασκεδαστικό γουέστερν, “Οι Γύπες Πετούν Χαμηλά”, όπου ένας σκληρός τυχοδιώκτης αποφασίζει να βοηθήσει μία καλόγρια, η οποία στο τέλος αποκαλύπτεται ότι ήταν πόρνη και που δούλευε για τους επαναστάτες στο Μεξικό. Η αναπάντεχη συνύπαρξη του Ίστγουντ με την Σίρλεϊ Μακ Λέιν τελικά ήταν αρμονική, ισορροπώντας άψογα τη βιαιότητα με την ελαφράδα, την αγωνία με το κωμικό στοιχείο. Το 1971 θα έρθει η ώρα του “Προδότη”, ενός ιδιόμορφου γουέστερν, όπου το γκόθικ συναντά το ψυχολογικό δράμα. Ο Ίστγουντ παίζει τον τραυματισμένο στρατιώτη των Νότιων, που βρίσκει καταφύγιο σε ένα οικοτροφείο θηλέων! Ένα εξαιρετικό φιλμ χαρακτήρων και ψυχολογίας, που θα γράψει τη δική του ιστορία.
Το 1971, όμως, είναι και η χρονιά του “Βρώμικου Χάρι”, της καλτ ταινίας “Ο Επιθεωρητής Κάλαχαν”, που θα γίνει τεράστια επιτυχία, παρότι δέχθηκε σφοδρή κριτική για τη βιαιότητα του ήρωα και τις ακραίες μεθόδους που ακολουθούσε ο ήρωας. Η συνεργασία τους, αλλά όχι και η φιλία τους, θα λήξει το 1979 με την φημισμένη περιπέτεια φυλακής “Απόδραση από το Αλκατράζ”, ίσως την καλύτερη ταινία της συνεργασίας τους.
Πάντα με το χέρι στη σκανδάλη
Ο Σίγκελ θα γυρίσει και άλλες ταινίες μέχρι το 1982, όπου πλέον θα απομακρυνθεί από τα πλατό, με χαρακτηριστικότερη εκείνη με τον Τζον Γουέιν, που είναι η τελευταία ερμηνεία του θρυλικού καουμπόι του Χόλιγουντ, το μελαγχολικό δραματικό γουέστερν “Με το Χέρι στη Σκανδάλη”.
Ο Ντον Σίγκελ θα πεθάνει το 1991 από καρκίνο, χωρίς ποτέ να του αναγνωριστεί η προσφορά του στον κινηματογράφο, έχοντας απέναντί του σοβαροφανείς και “προοδευτικούς” και κυρίως όλους αυτούς που είναι έτοιμοι να κατασπαράξουν κάθε τι που δεν αρμόζει με την πολιτική ορθότητα, κάτι που απεχθανόταν ο αιρετικός σκηνοθέτης – ίσως περισσότερο και από τους παράγοντες του Χόλιγουντ…
* Φωτογραφία από την ταινία του 1979 “Απόδραση από το Αλκατράζ” με τον Κλιντ Ίστγουντ
Φωτογραφικό υλικό
