Γράφει ο Στέφανος Γκιζλής
Καλοκαίρι 1969. Το ραντεβού της γενιάς των λουλουδιών και της σεξουαλικής επανάστασης έχει ήδη κλειστεί για τον Αύγουστο, σε μια γαλακτοκομική φάρμα στο Μπέθελ. Οι διαδηλώσεις για το Βιετνάμ συνεχίζονται πιο δυναμικά από ποτέ. Φοιτητές σκοτώνονται στο δρόμο υπερασπιζόμενοι τα ανθρώπινα δικαιώματα. Είχε προηγηθεί η εκλογή του Νίξον στην προεδρία του Λευκού Οίκου. Θα ακολουθούσαν τα επόμενα χρόνια τα Watergate και τα υπόλοιπα. Όλα αυτά εν έτει 1969, πενήντα χρόνια πριν από σήμερα.
«With a little help from my friends»
Εκείνη τη χρονιά, στις αρχές του καλοκαιριού θα έβγαινε στις αίθουσες μια ταινία. Μια νιχιλιστική μπαλάντα, σε μορφή γουέστερν η αν θέλεις, ένα αντί-γουέστερν τέλους εποχής. Ο βίαιος Σαμ, επιτέλους, θα τιμούσε το όνομα του. Η φωνή του Τζο Κόκερ που τραγουδούσε για τους φίλους του κάτω από το στεγνό ουρανό του Γούντστοκ αντηχούσε στις Η.Π.Α. των τελών τις δεκαετίας του ’60. Επανάσταση με λουλούδια. Ο Πέκινπα δεν ήταν για λουλούδια αλλά σίγουρα τα πήγαινε καλά με τις επαναστάσεις. Η «Άγρια Συμμορία» με το δικό της παράξενο τρόπο παρακολούθησε τη «δύση» της άγριας δύσης. Τότε που οι Η.Π.Α. όπως και ο υπόλοιπος κόσμος άρχισαν να μεταμορφώνονται σε κάτι πιο κοντινό με αυτό που ζούμε σήμερα. Μια βιομηχανική επανάσταση και συγκρούσεις συμφερόντων που θα οδηγούσαν στο αιματοκύλισμα του Α’ΠΠ. Ας κάνουμε όμως πάλι ένα χρονικό άλμα . Ήταν Ιούνης του 1969 και στο Φρίπόρτ στις Μπαχάμες παίχθηκε για πρώτη φορά μπροστά σε κοινό η «Άγρια Συμμορία» του Σαμ Πέκινπα, εκείνου του αλκοολικού δημιουργού με το προσωνύμιο «Bloody Sam». Ένα φιλμ γουέστερν ως ύστατο χαίρε σε μια εποχή που θα έφευγε ανεπιστρεπτί.

.
Ο γραφιάς των γουέστερν
Ο κόσμος των τελών της δεκαετίας του 1960 ήταν μια εποχή αλλαγής όπως και αυτός των αρχών του 20ου αιώνα, αν και όχι τόσοι έντονης. Ο ακραίος συντηρητισμός της προηγούμενης δεκαετίας θα έδινε τη θέση του σε μια πιο ελευθεριάζουσα κοινωνία η οποία προσπαθούσε να μορφοποιηθεί. Ο Γαλλικός Μάης, η άνοιξη της Πράγας, οι διαδηλώσεις για το Βιετνάμ και μια σειρά γεγονότα που έδειχναν ότι το παλιό άφηνε τη θέση του για κάτι νέο και ίσως πιο ελπιδοφόρο. Μέσα σε αυτό το κλίμα ο Πέκινπα, γνωστός γραφιάς ταινιών και σειρών γουέστερν, θα έφτιαχνε ένα φιλμ που θα μιλούσε για αυτή την αλλαγή σκυτάλης αναφερόμενος όμως στη δική του αγαπημένη εποχή που χάθηκε τότε που ο κόσμος του 19ου αιώνα θα έδινε τη θέση του σε μια κατάσταση εντελώς διαφορετική. Βρισκόμαστε στο σωτήριο έτος 1913…

.
Η περιφρόνηση του θανάτου
Μια συμμορία μετά από μια ληστεία που δεν έχει αίσιο τέλος
προσπαθεί να ξεφύγει από μια ομάδα κυνηγών επικηρυγμένων στους οποίους συμμετέχει και ένα παλιό μέλος της. Στην περιπλάνηση τους στο Μεξικό των αναταραχών του εμφυλίου, μετά τα γεγονότα των εκλογών του 1910, οι άνδρες της συμμορίας αναγκάζονται να συμμαχήσουν με τους αντεπαναστάτες. Έτσι μπλέκονται σε έναν πόλεμο που δεν είναι δικός τους αν και όσο ξετυλίγεται το κουβάρι καθίσταται σαφές από τον Πέκινπα ότι δεν θα μπορούσαν να υπάρξουν σε οποιαδήποτε άλλη κατάσταση πέραν της δράσης και του πολέμου. Αυτή είναι μέσες άκρες η σύνοψη του σεναρίου της Άγριας συμμορίας.
.
Σκοτώνουν λοιπόν τα άλογα όταν γεράσουν. Τους ανθρώπους όμως όχι. Η αξιοπρέπεια και η προσωπικά ξεχωριστή φύση του καθενός δεν θα έπρεπε να έχει μικρότερο βάρος από την ίδια τη ζωή. Η ζωή νοείται ως το υπέρτατο δώρο ωστόσο δεν λέει τίποτα από μόνη της. Ο Πέκινπα αγαπά τους ήρωες της ταινίας του επειδή ακριβώς δε νοιάζονται για το θάνατο. Γνωρίζουν ότι μπορούν να υπάρξουν μονάχα στις παρυφές της ζωής φλερτάροντας με το τέλος τους. Δεν είναι συνηθισμένοι άνθρωποι πνιγμένοι στην αδράνεια. Ο Σαμ σε αυτό το φιλμ ουρλιάζει για να ακουστεί και να γίνει σαφές από όλους. Μονάχα η δράση δημιουργεί κίνηση σε αντιδιαστολή με την αδράνεια που μετατρέπει τη λίμνη σε βάλτο και σκοτώνει την ομορφιά. Δεν είναι λοιπόν η αγάπη για τη ζωή συνυφασμένη με την περιφρόνηση του θανάτου; Για τον Πέκινπα και τους χαρακτήρες του είναι και ας μην είναι αυτή, η βασική πτυχή του χαρακτήρα τους, μέρος του συνειδητού εαυτού τους.

.
Η απώλεια της ασυνειδησίας και ο Πεσσόα
Η βιομηχανική εποχή. Το τρένο και ο ατμός. Τα αυτοκίνητα. Η άγρια δύση του Πέκινπα συμβολίζει το μεταίχμιο. Το νέο έρχεται. Το παλιό στέκεται σαν σκονισμένο βάζο δίπλα από το παράθυρο, αόρατο και ξεπερασμένο. Ο Λεόνε ύμνησε τον ηρωισμό. Είχε μια λυρικότητα. Όπως εκείνη η σκληρή μορφή του Ίστγουντ με το τσιγάρο στο στόμα. Το γουέστερν του Πέκινπα υμνεί την παρακμή. Τι είναι όμως παρακμή; Ο Μπερνάρντο Σουάρες, εκείνος ο βοηθός λογιστή στη Λισσαβώνα, μια από τις πολλές συγγραφικές περσόνες του Φερνάρντο Πεσσόα θα έδινε μια ενδιαφέρουσα απάντηση στο ημερολόγιο του στα τέλη Μαρτίου του 1930 «Έτσι μη ξέροντας πώς να πιστέψω στο θεό, και μη μπορώντας να πιστέψω σε μια συνάθροιση ζώων (εννοεί τους ανθρώπους) έμεινα, σαν και αυτούς που κοντοστέκονται στην άκρη του πλήθους, σ’ αυτή την απόσταση από τα πάντα, που κοινώς ονομάζεται παρακμή. Παρακμή είναι η πλήρης απώλεια της ασυνειδησίας, γιατί η ασυνειδησία είναι το θεμέλιο της ζωής. Αν η καρδιά μπορούσε να σκεφτεί, θα σταματούσε». Έτσι λοιπόν οι ήρωες της Άγριας συμμορίας είναι απογυμνωμένοι από τις αυταπάτες. Γνωρίζουν ότι δεν υπάρχει στόχος και σκοπός παρά μόνο δράση. Βρίσκονται πέρα από το καλό και το κακό. Έχουν απολέσει την ασυνειδησία που σε ντύνει με αυτή την ελαφρότητα και σε οπλίζει με ιδανικά. Επιλέγουν να συνεχίσουν να πολεμούν όχι γιατί αυτό είναι δίκαιο, αλλά γιατί δεν έχουν άλλη επιλογή από το να κάνουν αυτό για το οποίο είναι προορισμένοι. Αν λοιπόν, οι ιστορίες του Σέρτζιο Λεόνε έχουν μια ποιητικότητα και είναι ντυμένες με προτάσεις παρμένες από ιπποτικά μυθιστορήματα, αυτές του Πέκινπα αντλούν τον όποιο λυρισμό τους από τον ρομαντικό πεσιμισμό.
Like a rolling stone…
Μπορεί ένας ποιητής να είναι κυνικός; Η απάντηση θα δοθεί μόνο αν ορίσουμε τι είναι ποίηση και δεν είναι ώρα για τέτοιες αναλύσεις. Ο Πέκινπα ήταν ένας από εκείνους τους τυπάδες με την καρδιά στο στόμα. Τον σκότωνε ο κόσμος αλλά ο ίδιος συνέχιζε να κυλά όπως εκείνη η πέτρα στο τραγούδι του Ντύλαν… προς τον γκρεμό. Με γνώση της κατάληξης. Η σανίδα σωτηρίας που προτείνει είναι φτιαγμένη από σκουριασμένο σίδερο και σε παίρνει μαζί της στον πάτο. Αν η λίμνη έχει πάτο.
.
Ο ίδιος στα μέσα της δεκαετίας του ’70 προσπάθησε να κόψει το αλκοόλ με την κοκαΐνη. Στο τέλος εθίστηκε και στα δύο. Αλλά είπαμε ο «Bloody Sam» είχε μεγάλες ομοιότητες με τους χαρακτήρες που έπλαθε. Κάποια χρόνια αργότερα από την Άγρια συμμορία θα φτιάξει μια ακόμη ταινία στην οποία θα μπορούσε άνετα να είναι ο βασικός πρωταγωνιστής. Ο τίτλος αυτής «Φέρτε μου το κεφάλι του Αλφρέντο Γκαρσία». Ένα αμάξι και τα όνειρα που εξατμίζονται κάτω από τον Μεξικάνικο ήλιο. Αυτό ήταν το φιλμ που θα μπορούσε να είναι ένα απόσπασμα της ζωής του Πέκινπα. Road Movie στη Μεξικανική επαρχία με ένα παλιό αμάξι και το κομμένο κεφάλι του Αλφρέντο σε μια σακούλα στο πίσω κάθισμα με τον πάγο να λιώνει στη ζέστη με την ταχύτητα που καίγεται το φιτίλι της ζωής του βασικού χαρακτήρα. Ο ήρωας του Σαμ ξεκινάει σκληρός για να καταλήξει να φτύσει την εντιμότητα του μαζί με πηχτό αίμα σε ένα φινάλε ημι-κάθαρσης.
Το χελιδόνι
Στο τέλος της ζωής του ο σκηνοθέτης της Άγριας Συμμορίας απελπισμένος για λεφτά θα γύριζε δύο βιντεο-κλιπ για τον γιο του Τζον Λένον. Συνέχιζε να πίνει κοκαΐνη και αλκοόλ για να τον σκοτώσει ένας θρόμβος στον πνεύμονα τη δύση του 1984.
.
Ίσως και να είχε ακούσει, εκεί στα τελευταία του, για μια ακόμη φορά εκείνο το παλιό και ξεχασμένο μεξικάνικο τραγούδι που είχε γίνει ύμνος για τους μεξικάνους μετανάστες των τελών του 19ου και αρχών του 20ου αιώνα και είχε και ο ίδιος χρησιμοποιήσει σε μια από τις ομορφότερες σκηνές της ταινίας του. Ο τίτλος του «La Golodrina». Και οι τελευταίοι στίχοι του έλεγαν…
Dearest bird
beloved pilgrim,
my heart
nigh to yours;
remember
tender swallow,
remember
my homeland and cry.
.
.
,
Δείτε & αυτά:
–Τι παίζουν τα θέατρα στη Θεσσαλονίκη τώρα, κλικ εδώ.
–Τι παίζουν οι κινηματογράφοι στη Θεσσαλονίκη, κλικ εδώ.
–Θέατρο: Είδαμε & Σχολιάζουμε, κλικ εδώ.
–Συναυλίες: Είδαμε & Σχολιάζουμε, κλικ εδώ.
–Σινεμά: Είδαμε & Σχολιάζουμε, κλικ εδώ.
–Βιβλίο: Διαβάσαμε & Σχολιάζουμε, κλικ εδώ.
–Κερδίστε προσκλήσεις – Βιβλία, κλικ εδώ.
–Θέατρο Δάσους & Θέατρο Γης 2019: πρόγραμμα εκδηλώσεων, κλικ εδώ.
–Όλες οι θεατρικές παραστάσεις του καλοκαιριού 2019 – Πρόγραμμα παραστάσεων – Περιοδείες, κλικ εδώ.
-Τι παίζουν τα θερινά σινεμά της Θεσσαλονίκης τώρα, κλικ εδώ.
Φωτογραφικό υλικό