.
Γράφει ο Στέφανος Γκιζλής
Ταινία: Η Πένθιμη Παρέλαση των Ρόδων (Bara no Soretsu / The Funeral Parade of Roses (1969)
Σκηνοθεσία:Toshio Matsumoto
«Δύστυχε! Είθε ποτέ, ποιος είσαι, να μη μάθεις». Η Ιοκάστη λίγο πριν την αποκάλυψη της τραγικής αλήθειας απευθύνεται στο γιο και άνδρα της, Οιδίποδα. Οι αρχαίοι τραγικοί Ελλάδας ως υπόμνηση του βαθύτερου ανθρώπινου φόβου. Το «γνώθι σ’ εαυτόν» και η γυμνή αλήθεια με το πρόσωπο χαρακωμένο από βαθιές ρυτίδες
Το μόνο πράγμα που δείχνει ωραίο νεκρό, είναι το τριαντάφυλλο (Killer of Sheep/Burnett)
Ένας διεμφυλικός Οιδίποδας πλανάται σε ένα σβησμένο Τόκυο. Μια Ιαπωνία υποταγμένη στρατιωτικά, βουτάει στα νερά της πολιτισμικής λήθης και των ψυχεδελικών ναρκωτικών με φόντο τα συντρίμμια μιας κάποιας παρελθοντικής στιγμής. Στa σκοτεινά Gay Bar συνυπάρχουν άνθρωποι, φαινομενικά αντίθετοι, που τους ενώνει μια κλωστή κοινού πάθους. Οι οργασμοί και η ζάλη των ψυχοτρόπων βαγόνια φυγής από την πραγματικότητα. Σουτιέν φουσκωμένα με υφάσματα και οι φούστες με φαντάσματα. Φαντάσματα ανδρισμού στην αναζήτηση μιας ταυτότητας και της στιγμιαίας αποδοχής.
.
.
Ο από μηχανής θεός, δεμένος, αιωρείται ανήμπορος να αντιδράσει στα γραμμένα. Η Έντι μια τραβεστί Οιδίποδας ζει και αναπνέει αγνοώντας ότι η μοίρα της είναι ήδη υφασμένη στον αργαλειό του κόσμου. Το Οιδιπόδειο και οι αμυντικοί μηχανισμοί της άρνησης. Μια άρνηση να επιτρέψει στον σκληρό εξωτερικό κόσμο να παρεισφρήσει στην εσωτερική φωλιά που έχει δημιουργήσει. Κάπου στις σκιές το περίγραμμα της μορφής του Φρόυντ με το πούρο στο στόμα να παρακολουθεί σκεπτικός…
Αυτό που μπορεί να γίνει άμεσα κατανοητό από έναν ηλίθιο, δεν αξίζει της προσοχής μου (William Blake)
Ο Τόσιο Ματσουμότο φωτογράφος και ντοκιμαντερίστας ήταν αυτός που γύρισε το πρώτο αβαν-γκάρντ φιλμ στην μεταπολεμική Ιαπωνία. Οπαδός της ελλειπτικής σκέψης του Κιγιοτέρου Χανάντα, ιδρυτή της «νυχτερινής κοινωνίας», ενός κλειστού κλαμπ διανοούμενων οπαδών της αβαν-γκαρντ. Ο Χανάντα μαζί με τον ζωγράφο και γλύπτη Οκαμότο Τάρο προσπάθησαν στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’40 και τις αρχές του ’50 να πλάσουν μια θεωρία που θα έβρισκε σημείο επαφής ανάμεσα στο κίνημα της αβαν-γκάρντ και την αριστερή πολιτική σκέψη. Οπαδός αυτού του χώρου, εκτός του Ματσουμότο και ένας ακόμη μεγάλος του Ιαπωνικού σινεμά, ο Χιρόσι Τεσιγκαχάρα (Το πρόσωπο ενός άλλου, Γυναίκα στους αμμόλοφους κ.α.). Ο Ματσουμότο ταγμένος στο κίνημα γύρισε αρκετές μικρού μήκους ταινίες και τέσσερις μεγάλου. Η πρώτη εξ αυτών ήταν «Η πένθιμη παρέλαση των Ρόδων». Ο Κιούμπρικ είχε εξομολογηθεί ότι δανείστηκε τεχνικές της ταινίας για το «Κουρδιστό Πορτοκάλι».
.
.
Fitter, healthier and more productive, a pig in a cage on antibiotics (Radiohead)
Το αβαν-γκαρντ σύμπαν του Ματσουμότο δανείζεται μορφές και σχήματα, ευθυγραμμίζεται και λοξοδρομεί, θυμάται και ξεχνάει αλλά σε μια ημι-γραμμική αφήγηση με ξαφνικά Φλας Μπακ και τρεμάμενες εικόνες απωθημένων της Έντι οδηγεί σε μια οδύνη δίχως τέλος. Τα απόνερα της Νουβέλ Βαγκ λιμνάζουν και αυτά κάπου κοντά. Τα Γκονταρικά Jump Cuts, το σινεμά βεριτέ, η Ποπ αρτ και ο Γουόρχολ, ο Μπουνιουέλ, το διανοητικό μοντάζ του Κουλεσόφ και τα οράματα του ανθρώπου με την κινηματογραφική μηχανή του Βερτοφ. Η αφίσα του Oedipus Rex του Παζολίνι ως στοιχείο μιας προδιαγεγραμμένης αυτοκτονίας. Μια διαφορετική εκδοχή της έννοιας της τραγωδίας με την Αριστοτελική «μίμηση πράξεως» να φιλτράρεται από τον Πλατωνικό ιδεαλισμό, όπου η μίμηση των ηθοποιών, έχει ως βάση μια ιδέα της πραγματικότητας και όχι την πραγματικότητα αυτή καθ’ εαυτή. Η μέθεξη προσεγγίζεται μονάχα σε εφιάλτες.
.
Το μοντάζ του Ματσουμότο εισχωρεί στο μυαλό της Έντι. Μια βουτιά στο ασυνείδητο με ξαφνικές αποτυπώσεις παρελθοντικών εικόνων σε φλεγόμενες μπάλες είκοσι τεσσάρων καρέ. Εγκεφαλική αποσυμπιέση της ηρωίδας με καρφιά στο υποσυνείδητο του θεατή. Ως την τελική τύφλωση…
Κι ερημιά παντού υπήρχε, ζωντανό πράγμα δεν φαινόταν ολόγυρα (Δημοσθένης Βουτυράς)
Σε δεύτερο επίπεδο, στις σκοτεινή πλευρά του Οιδιπόδειου μύθου, οι μάσκες. Το προφανές της μεταμφίεσης αρσενικών σε θηλυκά χρησιμεύει ως μεταφορά για τον τεμαχισμό του πυρήνα των κοινωνικών σχέσεων και την ανάλυση της λεγόμενης «περσόνας», της κατά Γιουνγκ εγκαθιδρυμένης ιδανικής εικόνας του εαυτού. Έτσι δεν είναι ο μικρόκοσμος των διεμφυλικών του Τόκιο η εξαίρεση από την επικρατούσα κοινωνική νόρμα αλλά ο κανόνας. Όλο αυτό αναφορικά με τις μάσκες. Κάθε άνθρωπος αναπνέει και συγχρωτίζεται φορώντας μια μάσκα. Άλλες είναι εμφανείς και κακοφτιαγμένες και άλλες καλαίσθητες. Το ιδανικό δεν υφίσταται και αυτό διότι οι ανθρώπινες επιθυμίες για προσέγγιση του απόλυτου σκοντάφτουν στον βράχο του ρεαλισμού. Τα πάθη, η θνητότητα, η φθορά η τέλος πάντων, όσα περίκλειε κι εκείνη η έννοια του «κιτς» του Κούντερα. Ανθρώπινα όντα που θεωρούν εαυτούς μοναδικούς, πνίγονται σε μια θάλασσα κοινών τόπων και επαναλήψεων. Οι κοινωνικές προσωπίδες δεν μπορεί παρά να ξεσκιστούν από τα νυστέρια του χρόνου. Το ψέμα και η αλήθεια είναι σχετικές έννοιες και μάλιστα φορτισμένες με συναισθήματα και υποκειμενισμούς.
.
Ελευθερία είναι να έχεις μια κάποια απόσταση από τους άλλους (Friedrich Nietzsche)
Η φωνή ακούγεται από ένα μαγνητόφωνο στο πάτωμα «Κάποιοι φορούν την ίδια μάσκα σε όλη τους τη ζωή. Άλλοι χρησιμοποιούν μια ποικιλία από μάσκες. Οι άνθρωποι πάντα φορούν μάσκες. Όταν στέκονται ο ένας απέναντι στον άλλο βλέπουν μόνο μάσκες. Ακόμη και στην περίπτωση που τις αφαιρέσουν, τα πρόσωπα τους σπάνια εκτίθενται κι αυτό διότι μπορεί να υπάρχουν δεύτερες, η ακόμη και τρίτες, μάσκες κρυμμένες από κάτω. Ως εκ τούτου οι άνθρωποι συχνά εκλαμβάνουν τις μάσκες σας, για εσάς κι εσείς τις δικές τους για αυτούς. Το αντικείμενο της αγάπης και του μίσους, ενδέχεται να είναι οι μάσκες».
.
Η υιοθέτηση μιας περσόνας αποτελεί μια κοινή πρακτική ανάμεσα στα ανθρώπινα όντα. Οι άνθρωποι τείνουν να εξωραΐζουν την μάσκα τους. Επιλέγουν αυτό που θα ήθελαν να είναι. Όπως η Έντι. Ο Ματσουμότο δεν θεωρεί, ακριβώς, την πορεία της ζωής της βασικής του ηρωίδας ως αποτέλεσμα μιας στρεβλής παιδικής ηλικίας, αλλά περισσότερο ως αποτέλεσμα μιας οποιαδήποτε παιδικής ηλικίας. Η οπτική είναι που αλλάζει. Η ανθρώπινη ύπαρξη είναι καταδικασμένη στην αλήθεια. Η αίσθηση αθανασίας και η εφηβική ορμή δίνουν τη θέση τους στην αρρώστια και την κούραση. Ο άνθρωπος κατανοώντας την θνητότητα του μετατρέπεται αίφνης στο πιο τραγικό πλάσμα του γνωστού κόσμου. Η Έντι ταξίδεψε. Έστω και μέσα σε πληρωμένες αγκαλιές με μόνο σύντροφο τον φόβο και τις εσωτερικές συγκρούσεις. Απώθησε την αλήθεια όσο μπορούσε. Αλλά η αλήθεια μοιάζει με κύμα και όπως φεύγει έτσι και ξανάρχεται στην ακτή για να ρίξει τα κάστρα στην άμμο.
Σ’ όλα τα κλίματα, σ’ όλα τα πλάτη, αγώνες για το ψωμί και το αλάτι, έρωτες, πλήξη (Κώστας Καρυωτάκης)
Κι αν το φιλμ του Ιάπωνα δεν ήταν παρά ένα φιλμ μέσα σε ένα άλλο φιλμ; Όπως εκείνος ο άνθρωπος που όταν ξύπνησε αναρωτήθηκε «Πίστευα ότι ήμουν ο Τσουάνγκ Τζου που ονειρευόταν ότι είναι πεταλούδα. Μήπως όμως είμαι πεταλούδα που τώρα ονειρεύεται ότι είναι ο Τσουάνγκ Τζου»;
Ως επίλογος ο μικρός διάλογος της Έντι με τον φίλο της και με την κάμερα να μας ανεβάζει στην κορυφή ενός πολυώροφου κτηρίου.
-Πάω να πιάσω κάτι μα την επόμενη στιγμή δεν βλέπω τίποτα
– Κι αν δεν υπήρχε ποτέ τίποτα;
-Από την αρχή;
-Ναι. Ακριβώς όπως συμβαίνει με την οφθαλμαπάτη.
– Τι να πιστέψω;
– Δεν ξέρω…
.
Δείτε & αυτά:
–Τι παίζουν τα θέατρα στη Θεσσαλονίκη τώρα, κλικ εδώ.
–Τι παίζουν οι κινηματογράφοι στη Θεσσαλονίκη, κλικ εδώ.
–Θέατρο: Είδαμε & Σχολιάζουμε, κλικ εδώ.
–Συναυλίες: Είδαμε & Σχολιάζουμε, κλικ εδώ.
–Σινεμά: Είδαμε & Σχολιάζουμε, κλικ εδώ.
–Βιβλίο: Διαβάσαμε & Σχολιάζουμε, κλικ εδώ.
.
–Κερδίστε προσκλήσεις – Βιβλία, κλικ εδώ.
–Θέατρο Δάσους & Θέατρο Γης 2019: πρόγραμμα εκδηλώσεων, κλικ εδώ.
–Φεστιβάλ Μονής Λαζαριστών: Πρόγραμμα εκδηλώσεων, κλικ εδώ.
-Εδώ Θεσσαλονίκη: Η πολιτιστική ατζέντα του καλοκαιριού 2019.
Θέατρο, συναυλίες, φεστιβάλ κ.ά. Όλες οι εκδηλώσεις, κλικ εδώ
.
Ακολουθήστε μας στα social media
Φωτογραφικό υλικό
