Γράφει ο Γιώργος Τοκμακίδης για την Κουλτουρόσουπα
Η σειρά των άρθρων για τον αγνωστικιστή του κινηματογράφου, τον Φαραώ της έβδομης τέχνης συνεχίζεται! Η νέα ταινία του Ρίντλεϊ Σκοτ ιστορικού ενδιαφέροντος με τίτλο «Ναπολέων» ήδη παίζεται εδώ και καιρό στις κινηματογραφικές αίθουσες. Εμείς, από μεριάς μας επιστρέφουμε σε μία αντάξια των κλασικών ταινιών της Χρυσής Εποχής εκδοχή, μιας ευρέως γνώριμης ιστορίας με θρησκευτικό πρόσημο. Ο λόγος γίνεται για την ταινία «Έξοδος: Θεοί και Βασιλιάδες» (Exodus: Gods and Kings, 2014), η οποία μετά από πολλά χρόνια συνάντησε ξανά την ασημένια οθόνη!!!
Η υπόσχεση:
Ο Ρίντλεϊ Σκοτ σε αυτή τη φάση της καριέρας του αναζητά ένα ενδιαφέρον σενάριο για να καθίσει ξανά στην καρέκλα του σκηνοθέτη. Επιστρέφει στον γνώριμο «αχαρτογράφητο και διαστημικό» χώρο του κινηματογραφικού σύμπαντος του «Άλιεν» με το πρίκουελ της ιστορίας, «Προμηθέας» (Prometheus, 2012). Έπειτα, συγκεντρώνει ένα μεστό υποκριτικό επιτελείο μεγάλων ονομάτων για λογαριασμό του νέου του θρίλερ, «Ο Συνήγορος» (The Counselor, 2013). Δεν καταφέρνει όμως να ανταποκριθεί στις ολοένα αυξανόμενες από το καστ των ηθοποιών προσδοκίες. Οι Μάικλ Φασμπέντερ, Χαβιέρ Μπαρδέμ, Πενέλοπε Κρουζ, Μπραντ Πιτ και Κάμερον Ντίαζ δε σώζουν την ταινία (από καθαρό ενδιαφέρον ερμηνευτικής αλληλεπίδρασης των προαναφερθέντων και προαναφερθεισών αξίζει να το δείτε). Αν αυτή η σειρά άρθρων έχει καταφέρει κάτι, αυτό είναι να αναδείξει το επαγγελματικό μοτίβο του Ρίντλεϊ Σκοτ και να προβλέψει ότι μετά από δύο ταινίες, ο σκηνοθέτης θα επιστρέψει για άλλη μια φορά στο ιστορικό δράμα.
Πλοκή:
Βρισκόμαστε στον 13ο με 12ο αιώνα π.Χ. Το βασίλειο της Αιγύπτου βρίσκεται σε μια περίοδο άκρατης ακμής. Αυτή η ανάπτυξη όμως δεν είναι δεδομένη, στηρίζεται στις πληγωμένες από το μαστίγιο πλάτες του εβραϊκού λαού που βρίσκεται δέσμιος του Φαραώ. Ένας άνδρας που αγνοεί την εβραϊκή του καταγωγή θα γίνει ο θετός γιος του Φαραώ και στρατηγός στον στρατό του. Αυτός ο άνδρας ονομάζεται Μωυσής, ο εκλεκτός του Θεού που θα οδηγήσει τον λαό του στη Γη της Επαγγελίας. Ο δρόμος δε θα είναι εύκολος. Θα αναγκαστεί να αφήσει την πατρίδα του, να εγκαταλείψει την οικογένεια, που έφτιαξε στην εξορία και να επιστρέψει πίσω στην Αίγυπτο, αυτή τη φορά σαν εχθρός. Η κόντρα του με τον αδελφό του, Ραμσή Β’ θα γιγαντωθεί με την άρνηση του δεύτερου να ελευθερώσει τον εβραϊκό λαό. Ανεξήγητα από τη λογική πράγματα θα συμβούν που θα προκαλέσουν την πίστη και των δύο αντιμαχόμενων πλευρών. Η έπαρση και η ταπεινότητα θα γίνουν τα μέσα με τα οποία θα οπλιστούν οι πρωταγωνιστές για να επιβιώσουν από την οργή του Θεού.
Σκηνοθεσία:
Ο Ρίντλεϊ Σκοτ, όπως προαναφέρθηκε, θέλει να βρίσκεται σε διαρκή καλλιτεχνική κίνηση. Αν και αγνωστικιστής και άθεος βρήκε ενδιαφέρουσα την ιδέα και κατ’ επέκταση το σενάριο που έφθασε στα χέρια του. Διαθέτει ωστόσο την εμπειρία και τον σεβασμό να μη ξεφύγει αρκετά από αυτό που περιμένει να δει ο μέσος θεατής από μία ταινία αυτής της θεματικής. Δεν επιθυμεί να συγκριθεί με το αριστούργημα του ΣεσίλΝτε Μιλ, «Οι Δέκα Εντολές» (TenCommandments, 1956) με τον ανεπανάληπτο Τσάρλτον Ίστον και τον πολλά τότε υποσχόμενο Γιούλ Μπρίνερ. Έχει όμως το νεύρο και τα κότσια να αναμετρηθεί μαζί του σε κινηματογραφικό επίπεδο. Οι ιστορίες βιβλικού περιεχομένου μεταφέρθηκαν από τις κινηματογραφικές αίθουσες στα τηλεοπτικά σετ εδώ και δεκαετίες, αλλά ο Ρίντλεϊ Σκοτ «δεν είχε τραβήξει το τελευταίο του καρέ». Εντούτοις, επιστρέφοντας στην αναμέτρηση, δε δείχνει να τον χαλάει μια σύγκριση με τον Ντάρεν Αρρονόφσκι, ο οποίος εκείνο το διάστημα στις αίθουσες το δικό του βιβλικό έπος με τίτλο «Νώε» (Noah, 2014). Η έκβαση της ευγενούς τους κόντρας αφήνεται στην κρίση σας.
Πίσω στη σκηνοθεσία λοιπόν! Ο Ρίντλεϊ Σκοτ αντιλαμβάνεται το μέγεθος της ιστορίας που ξεπερνάει την ανθρώπινη δυναμική και λογική με άμεσο αποτέλεσμα να αναζητήσει τα ανάλογα μέσα που θα αναδείξουν αυτή τη διογκωμένη κλίμακα. Ο λόγος γίνεται για τα ψηφιακά εφέ που αν και παραδοσιακός σκηνοθέτης και ταγμένος στο πρακτικά αντίστοιχα, ο Ρίντλεϊ Σκοτ, καταφέρνει να τα χρησιμοποιήσει με μεγάλη επιτυχία. Η χρήση τους γίνεται αισθητή ήδη από την αρχή της ταινίας και την απεικόνιση της μάχης του Καντές, μίας από τις πρώτες καταγεγραμμένες μάχες στην ανθρώπινη ιστορία. Τα μακρινά πανοραμικά αναδεικνύουν την ωμή δύναμη των Αιγυπτίων και της πολεμικής του πρωτοτυπίας, τη χρήση άρματος μάχης κατά την έφοδο τους. Η ισορροπία επιτυγχάνεται με την γρήγορη εναλλαγή των πλάνων από μακρινά σε κοντινά για να πειστεί το υποσυνείδητο του θεατή ότι η σκηνή της μάχης όχι μόνο έχει στηθεί, αλλά έχει και το εύρος που αναδεικνύεται στην οθόνη. Παρόμοια παραδείγματα βλέπουμε και σε σκηνές όπου απεικονίζονται οι σκλαβωμένοι Εβραίοι να δουλεύουν πυρετωδώς, αλλά και κατά τη διέλευση του από την ερυθρά θάλασσα που γίνεται κατά δεκάδες χιλιάδες. Ακόμα, με τη χρήση των ψηφιακών μέσων, ο Ρίντλεϊ Σκοτ και οι συνεργάτες τους μπορούν να αναδείξουν ανάμεσα σε άλλα και την αριστοτεχνική σεκάνς που αρχίζουν οι χαρακτηριστικές «Πληγές του Φαραώ»!
Ερμηνείες:
Ο Ρίντλεϊ Σκοτ σε αυτή την ταινία σκοπεύει να συνεργαστεί με όλους εκείνους τους ηθοποιούς που δεν κατάφερε να συνεργαστεί στο παρελθόν. Στον πρωταγωνιστικό ρόλο βρίσκεται ο Κρίστιαν Μπέιλ, ένας πραγματικός «χαμαιλέοντας» της υποκριτικής, δεδομένου ότι σε κάθε ταινία που πρωταγωνιστεί μεταμορφώνει το σώμα του για να ταιριάζει στον εκάστοτε ρόλο. Αποδεικνύει το προσωνύμιο του με το να χάσει όλα τα κιλά και τον όγκο που είχε πάρει για χάρη της προηγούμενης του ταινίας, «Οδηγός Διαπλοκής» (American Hustle, 2013). Στον ρόλο του ο Κρίστιαν Μπέιλ φέρνει έναν ικανό άνδρα, για γενναίες επιλογές και πράξεις, κομματάκι δύσπιστο, αλλά σοβαρό απέναντι στην αλήθεια. Η ταινία στηρίζεται πάνω του και μέσω αυτού ξετυλίγει τη βιβλική ιστορία. Ο Ρίντλεϊ Σκοτ επιθυμούσε να συνεργαστεί μαζί του στην προηγούμενη ιστορική του ταινία, και να του δώσει τον ρόλο τουΡομπέν στην ομώνυμη ταινία: «Ρομπέν των Δασών» (RobinHood, 2010). Αυτή η απόπειρα εγκαταλείφθηκε, αλλά καρποφόρησε στην «Έξοδο».
Συμπρωταγωνιστής του Κρίστιαν Μπέιλ είναι ο Τζόελ Έντζερτον. Αυτός ο ηθοποιός άθελα του συγκρίνεται με τον προκάτοχο του ρόλου του, ΓιούλΜπρίνερ και βγαίνει κερδισμένος, καθώς αποτελεί άψογη και ταιριαστή επιλογή. Στον ρόλο φέρνει έναν μεγαλομανή άνθρωπο που έχει πιστέψει πως είναι θεός και ως εκ τούτου συμπεριφέρεται αυταρχικά και εγωιστικά. Αποτελεί το τέλειο αντίπαλο δέος του Μωυσής (μέσα στην πλοκή) και του Κρίστιαν Μπέιλ (ερμηνευτικά). Η δυναμική του και η χημεία τους εξυψώνει τη σύγκρουση τους και με τον Ρίντλεϊ Σκοτ να δίνει οδηγίες από απόσταση ασφαλείας, η διαμάχη τους κλιμακώνεται επικίνδυνα για τους λαούς τους. Ο Ρίντλεϊ Σκοτ επιθυμούσε να συνεργαστεί μαζί του στην προ- προηγούμενη ιστορική του ταινία, και να του δώσει τον ρόλο του Μπαλιάν στο «Βασίλειο των Ουρανών» (Kingdom of Heaven, 2005). Αυτή η δοκιμή εγκαταλείφθηκε λόγω του νεαρού της ηλικίας του Έντζερτον, αλλά το πλήρωμα του χρόνου έφθασε και συνεργάστηκαν στην «Έξοδο».
Τους δύο πρωταγωνιστές μας στηρίζουν ο Άαρον Πωλ(γνώριμος από της σειρά BreakingBad) ως Ιησούς του Ναυή και Μπεν Μέντελσον (γνώριμος από κάθε ταινία που σέβεται τον εαυτό της και χρειάζεται έναν γλοιώδη δεύτερο ανταγωνιστή) ως αντιβασιλέας της Πιθώμ. Σε μικρότερους αλλά σημαντικούς ρόλους συναντάμε μεγάλα ονόματα όπως αυτό του Μπεν Κίνγκσλεϊ ως Νούν, του Τζον Τορτούρο ως Σέτι και Σιγκούρνι Γουίβερ ως Τούγια.
Τεχνικό κομμάτι:
Το τεχνικό κομμάτι και η συνδρομή του στον σχεδιασμό των ψηφιακών εφέ αναφέρθηκε ήδη στα της σκηνοθεσίας. Αυτό που δεν αναφέρθηκε, αλλά έχει σημειωθεί κατά κόρων στη σειρά άρθρων για το αφιέρωμα είναι η εξαιρετική δουλειά του ενδυματολογικού και σκηνικού τμήματος. Για άλλη μια φορά, τα κουστούμια και συγκεκριμένα τα ενδύματα των Αιγυπτίων, οι περούκες τους, οι πανοπλίες τους, τα όπλα τους σε μεταφέρουν σε μια άλλη εποχή, την εποχή του Χαλκού!Όσον αφορά τη μουσική της ταινίας, έχει μια δυναμική για να καλύψει τη δύναμη της Αιγύπτου εκείνης της περιόδου.Ηρεμεί όμως με έναν τρόπο εξύψωσης και κατήχησης όταν ο χαρακτήρας του Κρίστιαν Μπέιλ, Μωυσής λαμβάνει το χρίσμα για να επιτελέσει το έργο του Θεού. Τέλος, οι ύστατες νότες προετοιμάζουν τους χαρακτήρες (που δεν τις ακούν) και τους θεατές (που τις ακούν) για το μακρύ ταξίδι στη Γη της Επαγγελίας.
Αποτίμηση:
Η ταινία αποτελεί μια κινηματογραφική εμπειρία όπως η πλειοψηφία των ταινιών του Ρίντλεϊ Σκοτ. Εκείνη την περίοδο οι ταινίες βιβλικού περιεχομένου είχαν επιστρέψει στις κινηματογραφικές αίθουσες, αλλά δεν είχα την ανάλογη επιτυχία του παρελθόντος. Ταινίες, όπως ο «Νώε» του Αρρονόφσκι (Noah, 2014) και ο «Μπεν Χουρ» του ΤιμούρΜπεκμάμμπετοβ (BenHur, 2016) δεν κατάφεραν να αποδώσουν τα δέοντα στις εισπράξεις. Η «Έξοδος», ωστόσο τα κατάφερε γιατί είναι κάτι παραπάνω από μία ταινία βιβλικού ενδιαφέροντος. Αυτή η εκδοχή της προσδιορίζεται μέσα από τους χαρακτήρες, ενώ οι συμβολισμοί στην ταινία διατηρούν ένα μέτρο απέναντι στο κεφάλαιο αυτό της Βίβλου. Η ταινία λογοκρίθηκε λόγω του «λευκού» καστ των ηθοποιών, αλλά και για την επιλογή να απεικονιστεί ο Θεός ή ένας από τους αγγέλους του σαν παιδί. Παραμένει όμως μια ευχάριστη εμπειρία, και μια ιδανική επιλογή για ταινία που βλέπουμε τη Μεγάλη Εβδομάδα (μετά από τον Ιησού της Ναζαρέτ στον Αντένα)
Θα έβαζα με ταπεινότητα όπως πάντα ένα 7,5 για την σκηνοθεσία, τις ερμηνείες, τα ψηφιακά εφέ, αλλά και το μεράκι πίσω από αυτή.
Ας μη ξεχνάμε ότι λίγο πριν από τους τίτλους τέλους, ο Ρίντλεϊ Σκοτ βγαίνει μπροστά και αφιερώνει την ταινία στον αδελφό του Τόνυ Σκοτ που πέθανε μερικά χρόνια πριν την κυκλοφορία αυτής.
.jpg)
«Έξοδος: Θεοί και Βασιλιάδες (Exodus: Gods and Kings, 2014) εγχρ.
Διάρκεια: 2 ώρες και 30 λεπτά – Είδος: Ιστορικό Δράμα
Σκηνοθεσία: Ρίντλεϊ Σκοτ – Πρωταγωνιστές: Κρίστιαν Μπέιλ, ΤζόελΈντζερτον, Άαρον Πωλ, Μπεν Μέντελσον, Μπεν Κίνγκσλεϊ, Τζον Τορτούρο, Σιγκούρνι Γουίβερ.
