Ο εκφοβισμός μέσα από την παιδική λογοτεχνία
Με αφορμή την 6η Μαρτίου | Παγκόσμια ημέρα κατά του «σχολικού εκφοβισμού» , μιλάμε για τον σχολικό εκφοβισμό και τις συνέπειες του καθώς και το παραμύθι ως έναν έμμεσο τρόπο να προλαμβάνεις τον εκφοβισμό σε μικρή ηλικία ή ακόμη και να τον θεραπεύεις. Τα μικρά παιδιά έχει παρατηρηθεί οτι έχουν μεγαλύτερη προσλαμβάνουσα καιαφομοιώνουν σαν σφουγγάρι αυτά που βλέπουν και ακούν. Τα παραμύθια με προσανατολισμό την καταπολέμηση του Μπούλινγκ έχουν θετική επίδραση και δίνουν στα παιδιά με τρόπο διαδραστικό και παιχνιδιάρικο πως ο σεβασμός, η κατανόηση και η αποδοχή είναι πολύ σημαντικές αξίες.
Ο εκφοβισμός, το γνωστό μας μπούλινγκ, γενικότερα, είναι μια λέξη που χρησιμοποιείται συχνά για να περιγράψει πολλές διαφορετικές επιθετικές ή επιβλαβείς συμπεριφορές. Ο εκφοβισμός εμφανίζεται συχνά στην καθημερινότητα σε διάφορους χώρους όπως στην εργασία, στα σχολεία, κλπ. Η βλάβη που προκαλείται, είτε σωματική, είτε συναισθηματική είτε και τα δύο, είναι σκόπιμη.
Περιστατικά εκφοβισμού μπορεί να εντοπιστούν σε οποιαδήποτε ηλικιακή ομάδα ή δημογραφική ομάδα, αλλά εκεί που μπορεί συνήθως να παρατηρηθεί πιο συχνά ο εκφοβισμός είναι στα παιδιά.
Η αντιμετώπιση του εκφοβισμού μπορεί να γίνει με δύο τρόπους.Προληπτικά και παρεμβατικά.
Η παιδική λογοτεχνία μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση του εκφοβισμού μέσω του πρώτου τρόπου, προληπτικά.
Μέσω της λογοτεχνίας, τα παιδιά μπορούν να εντοπίσουν και να παρατηρήσουν φαινόμενα από διαφορετικές διαστάσεις. Στη συνέχεια να προσπαθήσουν να τα κατανοήσουν και να καταφέρουν να τα αντιμετωπίσουν (Παπαδοπούλου-Μανταδάκη,2007).
Τα παιδιά μπορούν να επωφεληθούν μέσα από τη λογοτεχνία καθώς μπορούν να συνδεθούν με χαρακτήρες που περνούν παρόμοιες καταστάσεις με εκείνα. Επίσης μπορούν να αναγνωρίσουν ότι δεν είναι μόνοι που βιώνουν δύσκολες καταστάσεις (Tukhareli, 2011).
Η παιδική λογοτεχνία με ισχυρό της όπλο το παραμύθι μπορεί να επέμβει προληπτικά και να έχει θεαματικά αποτελέσματα.
Τα θύματα εκφοβισμού μπορεί να μην είναι σε θέση πολλές φορές να εκφράσουν με λόγια τον πόνο και την ταλαιπωρία που νιώθουν, αλλά καταφέρωντας να τον δουν τον πόνο από την οπτική γωνία ενός άλλου, θα έχει ως αποτέλεσμα να είναι διαφωτιστική και λυτρωτική (Rettew, &Pawlowski, 2016).
Το παραμύθι «Μία βίδα αλλιώτικη» της Παναγιώτας Ζέλου, εγκεκριμένο ως εκπαιδευτικό υλικό από το Υπουργείο Παιδείας της Κύπρου, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άπαρσις, πραγματεύεται τον εκφοβισμό.
Στην πλοκή του παραμυθιού, μπορούμε να διακρίνουμε αναφορές σε σημαντικά ζητήματα που απασχολούν σήμερα την κοινωνία μας.
Στο πρώτο πλάνο είναι μία βίδα αλλιώτικη. Μία βίδα που δεν ταιριάζει στο “politicalcorrect” του περιβάλλοντος της. Δεν είναι λεπτή, μικρή και όμορφη όπως οι άλλες βίδες, αλλά χοντρή , ασχημούτσικη με στραβή μύτη. Είναι διαφορετική, χωρίς να έχει η ίδια ευθύνη για αυτό. Όμως δέχεται τις προσβολές και τις επιθέσεις και κλαίει, πονάει και δεν μπορεί να κάνει κάτι για να υπερασπιστεί τον εαυτό της. Η σκληράδα των συνομήλικων της «άψογων» βιδών φτάνει στο σημείο να την αποβάλλουν από το κοινό τους περιβάλλον.
Τότε είναι που εμφανίζεται ο από μηχανής θεός για να αποδώσει στη χοντρούλα βίδα αυτό που της αξίζει. Είναι αυτή, η μοναδική που μπορεί να δώσει τη λύση στο πρόβλημα του μηχανικού, αυτή που μπορεί να πραγματοποιήσει τα όνειρα και να κάνει καλύτερες τις ζωές των άλλων.
Τόσο το ίδιο το παραμύθι, όσο και το τραγούδι που έχει γραφτεί για αυτό το παραμύθι (Στίχοι, μουσική, φωνή: Σταυρούλα Μπότη. Ενορχήστρωση – φωνή, μουσική εκτέλεση και επεξεργασία: Χρυσόστομος Μαλάτος) το βασικό μήνυμα που μας δίνει είναι η πεποίθηση ότι η διαφορετικότητα είναι ευλογία και όχι κατάρα.
Συμπερασματικά είναι καθήκον μας να εργαστούμε προς την εξάλειψη του εκφοβισμού/μπούλινγκ και την προώθηση ενός πιο ανθρώπινου και αμοιβαίου κόσμου.
Κανένα παιδί δεν πρέπει να μετράει τραύματα και πληγές που του αφήνει ο εκφοβισμός.
Μέσωτης πρόληψης,όπως έχουν αυτόν τον ρόλο τα παραμύθια, μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον που θα προάγει τον σεβασμό, την ανοχή και την κοινωνική συνοχή.
***
Η Παναγιώτα Ζέλου γεννήθηκε στην Ίμβρο και μεγάλωσε στην Αθήνα. Έχει κάνει σπουδές μουσικής και μεταπτυχιακό στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση.
Εργάζεται ως εκπαιδευτικός Μουσικής στο χώρο της Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης.
Έχει γράψει παραμύθια για τη διαφορετικότητα σε έμμετρο λόγο.
Τα παραμύθια αυτά τα παρουσίασε ως θεατρικές παραστάσεις, με πρωταγωνιστές μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες.
Το «Σταφύλι μαύρο και μικρό» είναι το πρώτο της e-book, το οποίο κυκλοφορεί δωρεάν στο διαδίκτυο και στη γραφή braille. Το παραμύθι της «Να χαμογελάς» εμπεριέχεται στο ανθολόγιο «Τα Διηγήματα του Εγκλεισμού» που κυκλοφορεί από
τις Εκδόσεις Άπαρσις. Το παραμύθι με τίτλο «Ένα αστέρι ομπρέλα» το έγραψε για τον 1ο Διαγωνισμό Παραμυθιού koukidaki.gr.
Διαβάστηκε από 9421 μοναδικούς αναγνώστες και βαθμολογήθηκε (από τους αναγνώστες) σχεδόν με άριστα.
Το παραμύθι «Μετα(ξε)μπερδέματα» (2021) και το παραμύθι «Κοιτάζοντάς το μέλλον με τα μάτια ενός παιδιού» σε γραφή Braille (2022) έλαβαν τιμητική διάκριση από το πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και κυκλοφορούν δωρεάν σε ebook στην ιστοσελίδα του πανεπιστήμιου.[Zeloubooks]
