Η Σοφία Βοϊκού δε χρειάζεται συστάσεις. Την “διαβάζουμε” κυρίως από το 2009 όπου μας κέρδισε με το ” Κόκκινο Σημάδι” κι έκτοτε κάθε χρόνο τα βιβλία της ανήκουν στη λίστα με τα ευπώλητα.
Φέτος μας χαρίζει τον ¨Κήπο των μικρών θεών¨ δίνοντας μας την ευκαιρία να περιηγηθούμε στη Θεσσαλονίκη μας, μιας και αποτελεί και δική της πατρίδα , με ένα μυθιστόρημα ιστορικό και συνάμα κοσμοπολίτικο. Πέρα από τη συγγραφή, δραστηριοποιείται επαγγελματικά στον χώρο της διαφήμισης και της επικοινωνίας, διευθύνοντας το δικό της δημιουργικό γραφείο.
Συνέντευξη στη Μιλάντα Σαρικιαχίδου για την Κουλτουρόσουπα
1. Το φετινό βιβλίο σας ¨Ο κήπος των μικρών θεών ¨περιστρέφεται μεν γύρω από την ιστορία της Θεσσαλονίκης αλλά καταπιάνεται και με την προκατάληψη. Πόσο θεωρείτε ότι η λογοτεχνία μπορεί να βοηθήσει στην εξάλειψη των προκαταλήψεων; Είτε αφορούν την εμφάνιση, είτε την επιλογή μιας απελευθερωμένης ζωής, είτε τις φυλετικές διακρίσεις.
Η λογοτεχνία και η τέχνη εν γένει, από μόνες τους σίγουρα δεν μπορούν να εξαλείψουν τις προκαταλήψεις. Είναι όμως το όχημα για να ανοίξουν οι πνευματικοί ορίζοντες, να συναντηθείς με την «άλλη πλευρά», να σκεφτείς διαφορετικά, να καταλάβεις πως δεν κατέχεις τη μοναδική αλήθεια. Δεν είναι τυχαίο πως οι άνθρωποι που ασχολούνται με την τέχνη είναι οι άνθρωποι που συνήθως αποδέχονται τις επιλογές των άλλων, που γκρεμίζουν τα σύνορα και τις προκαταλήψεις. Οπότε ναι, η λογοτεχνία, το θέατρο, οι εικαστικές τέχνες βοηθάνε στην εξάλειψη των προκαταλήψεων.
2. Στην εποχή μας ένας συγγραφέας μπορεί να αποτελέσει πρότυπο για τους νέους; Αν ναι, πώς μπορεί να γίνει αυτό;
Σε καμία εποχή, δεν πιστεύω πως ένας συγγραφέας μπορεί να υπάρξει πρότυπο για τους νέους. Ο συγγραφέας είναι ένας άνθρωπος με τις αδυναμίες, τα ελαττώματα και τα πάθη του όπως όλοι οι άνθρωποι. Δεν αποτελεί η συγγραφική του ιδιότητα κάποιο πλεονέκτημα. Ένας ήρωας βιβλίου είναι πολύ πιο πιθανό να υπάρξει πρότυπο. Ωστόσο, για να μην είμαι και αφοριστική, συγκεκριμένες πράξεις ενός συγγραφέα, μπορούν να αποτελέσουν παράδειγμα προς μίμηση. Αλλά συγγραφέας πρότυπο, δεν το πιστεύω…
3. Η λογοτεχνία λειτουργεί ως πομπός αντιλήψεων και ηθικών αξιών. Ποια είναι η άποψή σας;
Πομπός αντιλήψεων, ναι, θα συμφωνήσω. Πομπός ηθικών αξιών, όχι. Δεν πιστεύω πως είναι αυτός ο ρόλος της λογοτεχνίας. Η ηθική είναι μία έννοια – λάστιχο, που αλλάζει με τις εποχές. Η λογοτεχνία δεν είναι θρησκεία. Για παράδειγμα, μια γυναίκα με ένα παιδί εκτός γάμου, στις αρχές του 20ου αιώνα, θα θεωρούνταν πόρνη ή τουλάχιστον ανήθικη. Σήμερα, πρόκειται για μία κανονικότατη συνθήκη και φυσικά η γυναίκα με ένα παιδί εκτός γάμου δεν θεωρείται και ούτε είναι ανήθικη. Οπότε θεωρώ πως η λογοτεχνία λειτουργεί πομπός αντιλήψεων του συγγραφέα και της εποχής του αλλά όχι ως πομπός ηθικών αξιών.
4. Στην εποχή της τεχνολογίας, όταν όλοι χρησιμοποιούν τους υπολογιστές και ειδικά οι νέοι έχουν απομακρυνθεί από το βιβλίο, πώς θα μπορούσε η λογοτεχνία να ξανακερδίσει το χαμένο έδαφος;
Δεν έχω απάντηση. Φαντάζομαι πως θα «ξεπηδήσουν» νέοι συγγραφείς που θ’ ασχολούνται με τα θέματα της γενιάς τους και θα τραβήξουν το ενδιαφέρον των νέων αναγνωστών. Από την άλλη, όσο και αν λατρεύω το βιβλίο, το βιβλίο είναι μόνο ένα μέσο για να αφηγηθείς μια ιστορία. Ο άνθρωπος από τότε που γεννήθηκε, λατρεύει να λέει και να ακούει ιστορίες, οπότε με τον ένα ή τον άλλον τρόπο, η ανάγκη του ανθρώπου να ακούει και να διαβάζει ιστορίες, δεν θα χαθεί. Θα αλλάξει ίσως ο τρόπος.
5. Η τέχνη ξεκινάει από το εξώφυλλο ενός βιβλίου ή από το εσωτερικό του; Από πού εμπνευστήκατε το εξώφυλλο του δικού σας βιβλίου; Πως προέκυψε η ιδέα να συμμετέχει ο κ Ροϊλός;
Αν και το περιεχόμενο του βιβλίου είναι αυτό που μετράει, ένα βιβλίο δεν παύει να αποτελεί ένα πολιτιστικό υλικό προϊόν. Το εξώφυλλο ωστόσο σπάνια είναι απόφαση του συγγραφέα. Είναι απόφαση του εμπορικού τμήματος και του τμήματος marketingτου εκδοτικού οίκου. Το εξώφυλλο του Κήπου των μικρών θεών απεικονίζει τους δύο βασικούς ήρωες του βιβλίου, τον Στεφάν, έναν Γάλλο στρατιώτη που αποβιβάζεται στη Σαλονίκη του 1915 και τη Ραχήλ, μια νεαρή Εβραιοπούλα που μέσα από τον φακό της φωτογραφικής της μηχανής «φυλακίζει» τις στιγμές αυτής της πόλης. Η επιλογή του κ. Ροϊλού έγινε από το τμήμα μάρκετινγκ των εκδόσεων «Ψυχογιός».
6. Πώς απαντάτε σε όσους κατατάσσουν τα βιβλία σε κατηγορίες όπως «ελαφριά» ή «γυναικεία» λογοτεχνία;
Δεν μου αρέσουν οι κατηγοριοποιήσεις αλλά ο καθένας είναι ελεύθερος να πιστεύει και να λέει ό,τι θέλει. Το «ελαφριά» δεν θα το σχολιάσω αλλά το «γυναικεία», θα το σχολιάσω. Τι εννοούν «γυναικεία»; Πως πρόκειται για μια λογοτεχνία που γράφεται από γυναίκες; Τότε σαφώς και είναι γυναικεία λογοτεχνία και η λογοτεχνία που γράφεται από άντρες, αντρική. Εάν εννοούν πως είναι λογοτεχνία που γράφεται από γυναίκες και απευθύνεται κυρίως σε γυναίκες, ελαφρών αναγνωσμάτων δίχως καμία ουσία, τότε μιλάμε για μία σαφώς σεξιστική προσέγγιση που χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον στην αρχή από άνδρες δημοσιογράφους και κριτικούς. Λυπάμαι πολύ όταν χρησιμοποιείται ο όρος υποτιμητικά και από γυναίκες, αλλά προσωπικά δεν ιδρώνει και πολύ το αυτί μου. Όσοι αρέσκονται στη ζωή τους με κατηγοριοποιήσεις, δεν θα αλλάξουν και στη λογοτεχνία.
7. Ισχύει και για σας πως προτιμάτε να διαβάζετε ξένους παρά Έλληνες συγγραφείς;
Διαβάζω συγγραφείς με βάση το ύφος της γραφής τους, τη θεματολογία τους και τη διάθεση της στιγμής. Υπάρχουν στιγμές που θέλω κάτι ξεκούραστο, να κυλήσει ευχάριστα η ώρα και άλλες κάτι βαθυστόχαστο. Άλλες φορές επιθυμώ ένα αστυνομικό και άλλες φορές, ένα ταξίδι μαγικού ρεαλισμού. Δεν επιλέγω βιβλίο βάσει εθνικότητας συγγραφέα. Διαβάζω εξίσου και ξένους και Έλληνες και άντρες και γυναίκες και ζωντανούς και πεθαμένους και πρωτοεμφανιζόμενους και πολυγραφότατους.
8. Ποιο βιβλίο θεωρείτε πως σας άλλαξε τη ζωή/τον τρόπο που σκέφτεστε;
Δεν νομίζω πως υπάρχει ένα συγκεκριμένο βιβλίο που μου άλλαξε τη ζωή ή τον τρόπο που σκέφτομαι. Υπάρχουν πολλά βιβλία που λάτρεψα αλλά ένα συγκεκριμένο βιβλίο που να μου αλλάξει την κοσμοθεωρία, όχι. Συγγραφείς όμως που επηρέασαν τον τρόπο σκέψης μου, ιδίως σε μικρότερη ηλικία, είναι ο Καμύ, ο Καζαντζάκης, η Λιλή Ζωγράφου.
9. Ποιον συγγραφέα θαυμάζετε και ποιο βιβλίο του θα θέλατε να είχατε γράψει η ίδια;
Λατρεύω τους Γάλλους, κλασικούς και σύγχρονους, ίσως και λόγω παιδείας, ίσως και λόγω νοοτροπίας. Δεν ζηλεύω ωστόσο, οπότε δεν θα ήθελα να γράψω το βιβλίο κάποιου άλλου. Προτιμώ να τα διαβάζω ως αναγνώστρια. Αυτά που θέλω να γράψω, τα γράφω.
10. Είναι αλήθεια ότι σε κάθε βιβλίο συναντούμε βιώματα και μηνύματα του συγγραφέα; Στο παρόν βιβλίο σας τα συναντούμε;
Σίγουρα ο συγγραφέας υπάρχει μέσα στο βιβλίο του. Πώς είναι δυνατόν να μην υπάρχει; Ακόμα και υποσυνείδητα ακουμπάμε βιώματα κι απόψεις στα γραπτά μας. Οπότε είναι λογικό να υπάρχει ένα κομμάτι από μένα στον Κήπο των μικρών θεών, ιδίως αφού διαδραματίζεται ένα μεγάλο μέρος του στη Θεσσαλονίκη, την πόλη μου.
11. Πιστεύετε στα happy end; Τα συναντούμε στα βιβλία σας;
Τα λατρεύω τα happyend: στα βιβλία, στις ταινίες, στα θεατρικά, στη ζωή την ίδια. Εάν τα πιστεύω είναι άλλη υπόθεση. Εξαρτάται. Στα βιβλία μου, δεν ξέρω γιαhappyend, αλλά υπάρχει πάντα μία αισιόδοξη νότα στο τέλος. Δεν βγαίνει αλλιώς η ζωή, μόνο μες στη μαυρίλα.
12. Πώς νιώσατε όταν εκδόθηκε το πρώτο σας βιβλίο;
Δεν μπορώ να το περιγράψω. Ήταν ένα αίσθημα μοναδικό. Όταν πετύχαινα το Κόκκινο σημάδι στη βιτρίνα κάποιου βιβλιοπωλείου, καθόμουν με τις ώρες και το χάζευα.
13. Όταν γράφετε, έχετε στο μυαλό σας τους αναγνώστες;
Όχι. Γράφω πρωτίστως για τον εαυτό σου. Ακούγεται εγωιστικό αλλά είναι η αλήθεια. Όταν γράφω, στο μυαλό μου έχω μόνο την ιστορία που αφηγούμαι.
14. Τι σκέπτεστε όταν σας ασκούν κριτική για κάποιο έργο σας με την οποία δεν συμφωνείτε;
Τίποτα. Από τη στιγμή που έχεις αποφασίσει να εκτεθείς με το έργο σου, πρέπει να είσαι έτοιμος για οποιαδήποτε κριτική. Η μόνη κριτική που με ενοχλεί αλλά γελάω πλέον μαζί της, είναι εκείνη από ανθρώπους που δεν έχουν διαβάσει ούτε ένα βιβλίο μου αλλά παρόλα αυτά έχουν άποψη για εκείνα.
15. Τι ελπίζετε να αποκομίσει ο αναγνώστης διαβάζοντας το¨Ο κήπος των μικρών θεών¨
Πρώτα απ’όλα να περάσε ιευχάριστα την ώρα του και δευτερευόντως να κάνει μία βόλτα στην πολυπολιτισμική Σαλονίκη του 1915, σε μια πόλη που δεν υπάρχει πια. Να γνωρίσει ένα κομμάτι της ιστορίας μ’έναν τρόπο διαφορετικό από τα σχολικά εγχειρίδια και μέσα από την αληθινή ιστορία των «σπασμένων προσώπων», των ανθρώπων που έχασαν το πρόσωπο τους, να εκτιμήσουν το δώρο της ζωής.
