Η πολιτιστική διάσταση της Οικολογίας. Από την «ΟΙΚΟ…νική Πραγματικότητα» της γεωπόνου Π. Στασινοπούλου.
Στον γιορτινό απόηχο της διοργάνωσης των θεατρικών βραβείων εκ μέρους της «Κ», ως ένα σπουδαίο πολιτιστικό βήμα, η φιλοξενούμενη οικολογική στήλη δεν επιθυμεί να μείνει αμέτοχη. Συμμερίζεται την ευφορία και συμμετέχει σε αυτήν, αναδεικνύοντας μια σημαντική διάσταση του (οικολογικού) αντικειμένου της που αφορά στην έννοια του πολιτισμού. Ενώ έχει αφιερώσει πολλά άρθρα στην πολιτική και κοινωνική διάσταση της Οικολογίας – ως πλέον ισχυρές και προφανείς- έχει αφήσει στη σκιά την πολιτιστική. Μετά όμως από ένα τόσο σημαντικό πολιτιστικό γεγονός για το σάιτ, βρίσκει ιδανική αφορμή να την φέρει στο φως, επιχειρώντας με τον τρόπο της ένα είδος τιμητικού «αφιερώματος»…
Πριν κάποια χρόνια, συμμετέχοντας ενεργά σε περιβαλλοντικές δράσεις, στη διάρκεια εκδήλωσης, πραγματοποιήσαμε μια έρευνα γα τη βελτίωση των συνθηκών της πόλης, μέσω ερωτηματολογίων. Μία από τις ερωτήσεις που το κοινό κλήθηκε να απαντήσει ήταν: «Πόσο πιστεύετε ότι συνδέονται Πολιτισμός και Οικολογία;» Επ’ αυτού μας εντυπωσίασε η ΠΛΗΡΗΣ ομοφωνία που εκφράστηκε μονολεκτικά ως «Πολύ», «Απόλυτα» ή «100%», χωρίς να βρούμε ούτε μία διαφοροποιημένη απάντηση σε περίπου 120 ερωτηματολόγια και μεταξύ ηλικιών που ξεκινούσαν από την εφηβεία μέχρι… όσο πάει! Θυμάμαι ότι άλλες ερωτήσεις «κρίσεως» έμειναν αναπάντητες, όμως στη συγκεκριμένη δεν συναντήσαμε κανένα κενό, καθώς η συντριπτική πλειοψηφία με ένα απλό, εύκολο και γρήγορο «100%»… καθάρισε, χωρίς να χάσει χρόνο για σκέψη.
Ως ομάδα σχολιάσαμε εκτενώς την απόλυτη ομοφωνία του 100% των απαντήσεων, ανατρέχοντας στην συμπεριφορά επί του πρακτέου των «ομοφωνούντων». Οι οποίοι , παρότι δήλωσαν εγγράφως ότι «οικολογία και πολιτισμός (σχεδόν) ταυτίζονται», όταν κλήθηκαν να το αποδείξουν στην πράξη… το ανέτρεψαν επίσης «ομοφώνως»! Αφήνοντας πίσω τους τον υπαίθριο χώρο της εκδήλωσης τίγκα στα αποτσίγαρα… προτιμώντας για πλαστικά μπουκάλια και κουτιά αναψυκτικών τις ζαρντινιέρες αντί του κάδου ανακύκλωσης παραδίπλα… χώνοντας σκουπίδια και υπολείμματα ανάμεσα στους πράσινους φράκτες και όχι στον κάδο σκουπιδιών… τσαλαπατώντας τα τρυφερά πανσεδάκια που μόλις είχαμε φυτέψει… αφήνοντας τα κατοικίδια που κάποιοι συνόδευαν να αποπατούν ανεξέλεγκτα, κάνοντας τον κινέζο!
Κι όσο για τις πράξεις, λίγο- πολύ τις περιμέναμε έχοντας επίγνωση της εν γένει συμπεριφοράς σε δημόσιους χώρους. Εκείνο που ΔΕΝ περιμέναμε είναι αυτοί οι ίδιοι να δηλώνουν ελαφρά τη καρδία ότι «οικολογία και πολιτισμός συνδέονται 100%»! Που σημαίνει ότι γι αυτούς και τους ομοίους τους, το θέμα έχει εκπέσει σε ένα στερεότυπο, κενό περιεχομένου και ουσίας. Ένα απλό τσιτάτο-κλισέ που αναπαράγεται μηχανικά, χωρίς αυτός που το εκφέρει να μπαίνει στη διαδικασία της σκέψης… ΓΙΑΤΙ ταυτίζονται; ΠΩΣ ταυτίζονται; ΤΙ σημαίνει επί της ουσίας το καθένα; Πρόκειται για αξίωμα ή δόγμα που δεν χρήζει επιβεβαίωσης; Προφανώς θα πρέπει ΚΑΙ εδώ, πίσω από την απουσία σκέψης και πράξης, να αναζητήσουμε την Παιδεία με την έννοια της καλλιέργειας/ ευαισθησίας και όχι της μόρφωσης, το μέγα «προαπαιτούμενο» οπουδήποτε. Και ΟΧΙ, αυτό ΔΕΝ είναι κλισέ! Είναι μια αυταπόδεικτη πραγματικότητα που βρίσκουμε πάντα μπροστά μας…
Και αν η «ταύτιση» οικολογίας – πολιτισμού αποτελεί κλισέ για όσους το αναπαράγουν άκριτα και το αναιρούν στην πράξη, ωστόσο δεν παύει να είναι μια μεγάλη αλήθεια. Γιατί ΚΑΙ οι δύο έννοιες διαπνέονται από κοινές αρχές, κοινές ηθικές αξίες, κοινό στόχο. Για παράδειγμα η οικολογία ως όρος μεταφράζεται σε σεβασμό του περιβάλλοντος και ο ΣΕΒΑΣΜΟΣ ως αξία αποτελεί δομικό στοιχείο του πολιτισμού, καθώς ΔΕΝ νοείται πολιτιστικό αγαθό έστω κατ’ υπόνοια «ασεβές» απέναντι στον άνθρωπο, το πνεύμα, τις ιδέες, τη δημιουργία, την τέχνη, τη φύση… Επιπλέον η αρχή της ΑΡΜΟΝΙΑΣ, είτε αφορά σε συμπαντικούς νόμους και την ισορροπία οικοσυστημάτων, είτε σε δημιουργήματα πολιτισμού, κατέχει και στους δύο τομείς θέση αυτονόητου. Ο δε κοινός στόχος αφορά στην αυτοβελτίωση μέσα από την καλλιέργεια του ΗΘΟΥΣ, βασικού πυλώνα τόσο του πολιτισμού όσο και της οικολογίας. Το μεγαλειώδες στην απλοϊκότητά του «γίνομαι καλύτερος άνθρωπος».
Δυστυχώς κάποιοι ταυτίζουν επιπόλαια την έννοια του πολιτισμού με λογής δρώμενα, υποτιμώντας απαράδεκτα το βάθος και στενεύοντας ασφυκτικά τα όριά της, καθώς τα δρώμενα δεν είναι παρά απλές εκδηλώσεις ή μορφές ή δείγματα πολιτισμού που βεβαίως δεν υποκαθιστούν την ολότητα της ευρύτατης έννοιας/ αξίας. Η οποία βεβαίως μεταφράζεται σε ποιότητα καθημερινών συμπεριφορών σε οτιδήποτε, ακόμη και στον τρόπο που λες «καλημέρα». Ο σεβασμός απέναντι στον συνάνθρωπο, τις μειονότητες, τον ευάλωτο, τη φύση, τα ζώα, τους δημόσιους χώρους, τα μνημεία κλπ. είναι ύψιστα δείγματα πολιτισμού, ασυζητητί πολυτιμότερα πχ. από την παρακολούθηση μιας συναυλίας, μιας παράστασης, μιας έκθεσης ζωγραφικής… Τα πρώτα αφορούν στην αρμονική λειτουργία ενός κοινωνικού συνόλου, ενώ τα δεύτερα στην περιστασιακή ψυχαγωγία ενός περιορισμένου κοινού.
ΔΕΝ θα ξεχάσω ποτέ μια εικόνα μοναδική που θα μείνει για πάντα χαραγμένη στη μνήμη. Όταν πριν κάποια χρόνια οι καταρρακτώδεις συνεχείς βροχές προκάλεσαν στην πρωτεύουσα της Πράγας φοβερές πλημμύρες, ένα πλήθος πολιτών κάθε ηλικίας συνέρευσε στην Εθνική Πινακοθήκη και στην ερώτηση των έκπληκτων δημοσιογράφων « Αφήσατε τα πλημμυρισμένα σπίτια σας για να έρθετε στην Πινακοθήκη;», η απάντηση ήταν: «Μα τί λέτε! Τί αξία έχουν οι καναπέδες μπροστά στους πίνακες ζωγραφικής; Ξέρετε τί σπουδαία έργα υπάρχουν εδώ και κινδυνεύουν; Μπορεί το κράτος να προλάβει σε όλα;» Συνειδητοποιώντας αυτό που άκουσα, αυθόρμητα ανατρίχιασα και στη συνέχεια δάκρυσα, συγκρίνοντας δυο διαμετρικά αντίθετες εικόνες: από τη μια τη στάση αυτών των ανθρώπων και από την άλλη την αντίστοιχη δική μας σε ανάλογες περιπτώσεις, που – πέρα από τα συνήθη… γαυγίσματα περί ανίκανου κράτους- συνοψίζεται για πολλούς σε μια μόνο ατάκα: «Μα καλά, μαλάκες είναι;»
Οι «μαλάκες», προφανώς ΔΕΝ ανήκαν σύσσωμοι στην αφρόκρεμα του πνεύματος και της τέχνης της χώρας, ωστόσο η βαθειά τους καλλιέργεια ως λαού οδήγησε ενστικτωδώς και άνευ ουδεμιάς προτροπής τα βήματά τους στο χώρο της τέχνης για να σώσουν τους πνευματικούς θησαυρούς, εγκαταλείποντας τα σπίτια τους στο έλεος της πλημμύρας! Αν ΑΥΤΟ δεν είναι κορυφαίο δείγμα πολιτισμού, τότε ΠΟΙΟ είναι άραγε; Μήπως η ψαγμένη παράσταση, η άρτια συναυλία, η κουλτουριάρικη λογοτεχνική βραδιά; Είναι δυνατόν να εκτιμηθεί οποιοδήποτε πολιτιστικό έργο όταν εκλείπει ο «πολιτισμός της καθημερινότητας»; Με ποια προσόντα, ποια εφόδια, ποια κουλτούρα θα το εκτιμήσεις;
Είναι δυνατόν να υποτιμάς οτιδήποτε διαφορετικό από σένα φερόμενος ρατσιστικά, να εκδηλώνεις ασέβεια στους νόμους και τα αγαθά της φύσης, να ασελγείς πάνω της, να κακοποιείς ζώα, να αντιμετωπίζεις το «εκτός οικίας» περιβάλλον ως διαρκή χωματερή, να καταπατάς τα δικαιώματα του διπλανού σου… και από την άλλη να «θαυμάζεις» ένα έργο τέχνης, υποκρινόμενος ότι… συγκινείσαι;;; Και περιμένεις να καταταγείς στους πολιτισμένους επειδή κυνηγάς με υστερία τα «πολιτιστικά»; ΟΧΙ φίλε μου! Ανήκεις στους δήθεν «κουλτουριάρηδες» με μπόλικα εισαγωγικά, όπως ανήκουν στους δήθεν «οικολόγους» οι στερούμενοι καθημερινού πολιτισμού . Η διαδικασία- κοινός στόχος για τον «καλύτερο άνθρωπο» είναι αυθεντική, ουσιαστική και δεν γνωρίζει από «βιτρίνες και εκπτώσεις». Είναι αυτός ο λόγος που χρίζει τον αληθινά οικολόγο ταυτόχρονα πολιτισμένο ή τον αληθινά πολιτισμένο ταυτόχρονα οικολόγο. Μια αμφίδρομη εξίσωση ουσίας!
Για μένα πολιτισμένος είναι ο αγράμματος βοσκός που μιλάει τρυφερά με τη γη και τα ζωντανά της, κάνει μια ευχή για τον κόσμο κάθε ξημέρωμα, κοιτά με δέος ένα βιβλίο και βουρκώνει που δεν μπορεί να διαβάσει, πονάει και παλεύει για το άδικο, απλώνει χέρι στον αναγκεμένο, χαμογελά και λάμπει… Κι ας αγνοεί τη λέξη, κι ας μη πάτησε ποτέ σε «δρώμενο». Είναι ήδη ένας «καλύτερος άνθρωπος» και στο πρόσωπό του δικαιώνονται οι αυθεντικές πολιτιστικές και οικολογικές αξίες. Άλλωστε έχει την ευλογία να «κοινωνεί» στο μεγαλείο του «δρώμενου» της φύσης, το ύψιστο έργο τέχνης που όλοι μαζί οι ανθρώπινοι πολιτισμοί δεν θα ξεπεράσουν τη συμπυκνωμένη σοφία, αρμονία, ωραιότητα… Συγκρινόμενες μόνο με την ωραιότητα του πνεύματος!
