«Η εγωιστική φύση του ανθρώπου είναι η αιτία της κοινωνικής αποσύνθεσης; Απλά όχι». Άρθρο του Μιχάλη Σκολιανού, Δικηγόρου.
Ο άνθρωπος, σύμφωνα με τις θέσεις των περισσότερων μεγαλύτερων πολιτικών φιλοσόφων, είναι φύσει κοινωνικό και εγωιστικό ον. Φαινομενικά αυτά τα δύο έμφυτα χαρακτηριστικά του ανθρώπου είναι αντιτιθέμενα μεταξύ τους. Η εγωιστική φύση του ανθρώπου λειτουργεί εις βάρος της κοινωνικής του και αποτελεί πρόσκομμα στην οργάνωση του σε πολιτική κοινωνία. Και μετά τη μετάβαση όμως του ανθρώπου από τη φυσική του κατάσταση στην οργάνωσή του σε πολιτικά συγκροτημένη κοινωνία, η φύσει εγωιστική του υπόσταση υφέρπει ως μια εν δυνάμει διασπαστική δύναμη στα κοινωνικά θεμέλια· ως μια αδιάλειπτη υποβόσκουσα απειλή στη βάση του κοινωνικού οικοδομήματος. Ο μόνος τρόπος για να συμπηχθεί και να λειτουργήσει εύρυθμα το πολιτικά οργανωμένο κοινωνικό σύνολο-πολιτεία-είναι αυτές οι αντίρροπες δυνάμεις-κοινωνικότητα και εγωισμός-να ανεύρουν την ισορροπία μεταξύ τους, την κοινή συνισταμένη τους. Κάτι τέτοιο βέβαια στην πράξη είναι δύσκολο να συμβεί και να διαρκέσει.
Έτσι, μια κοινωνιολογική ανάλυση θα μπορούσε να αποδώσει, σε αυτή τη δυναμική σχέση των δύο αυτών έμφυτων γνωρισμάτων του ανθρώπου, έναν από τους βασικούς λόγους της πολυεπίπεδης κατάπτωσης της ελληνικής κοινωνίας· ότι δηλαδή η εγωιστική φύση του ανθρώπου υπερκέρασε την κοινωνική με συνέπεια να καταστεί ο άνθρωπος ατομικιστής και κατ’ ακολουθία ανήθικος και σε αρκετές περιπτώσεις και παράνομος. Ουσιαστικά, ήγουν, η ανάδειξη της εγωιστικής φύσης του ανθρώπου και ο παραγκωνισμός της κοινωνικής του τον οδήγησε σε έναν κοντόφθαλμο ατομικισμό με ολέθρια κοινωνικά αποτελέσματα, τα οποία όλοι βιώνουμε σήμερα.
Τα πράγματα όμως δεν είναι έτσι. Αυτή η ερμηνεία της ελληνικής πολυεπίπεδης κοινωνικής κατάρρευσης άρχεται από λάθος βάση. Ξεκινά και ερείδεται σε λανθασμένη προσέγγιση και κατανόηση της σχέσης μεταξύ της κοινωνικής και εγωιστικής φύσης του ανθρώπου. Αυτή η ερμηνευτική μέθοδος εκλαμβάνει ως δεδομένη τη συγκρουσιακή υφή της σχέσης μεταξύ κοινωνικότητας και εγωισμού. Και εκ πρώτης όψεως, όπως ήδη αναφέρθηκε, έτσι φαίνεται να είναι. Μια πιο ενδελεχής ανάλυση όμως στην πραγματική σημασία και υπόσταση αυτών των δύο βασικών φύσει γνωρισμάτων του ανθρώπου, καταδεικνύει ότι η μεταξύ τους σχέση δεν είναι τόσο συγκρουσιακή όσο φαίνεται. Για την ακρίβεια, όχι απλώς δεν είναι τόσο συγκρουσιακή όσο φαίνεται, αλλά η ικανοποίηση και πλήρωση του ενός γνωρίσματος συνιστά προϋπόθεση για την ικανοποίηση και πλήρωση του άλλου. Η πραγματική σχέση στην οποία δηλαδή τελούν, είναι σχέση αλληλεξάρτησης.
Πιο συγκεκριμένα η κοινωνικότητα του ανθρώπου όχι απλώς δεν αποτελεί εμπόδιο στην ανάδειξη και ικανοποίηση της εγωιστικής φύσης του ανθρώπου, αλλά συνιστά αναγκαία και απαραίτητη συνθήκη της. Ο άνθρωπος για να ικανοποιεί πραγματικά, ουσιαστικά και σε βάθος χρόνου τον εαυτό του πρέπει πρώτα να φροντίζει για την κοινωνική υπόστασή του. Αν ο άνθρωπος περιχαρακωθεί γύρω από το άτομό του παραμελώντας ή και αγνοώντας την έμφυτη άρα αναπόδραστη κοινωνικότητα του, τότε όχι απλώς δεν θα θρέψει την εγωιστική πτυχή του αλλά αντιθέτως θα αφήσει και αυτή ανικανοποίητη. Μπορεί προσωρινά και επιφανειακά να νιώσει ότι ανταποκρίνεται σε κάποιες απαιτήσεις του Εγώ του, πολύ σύντομα όμως αν εγκαταλείψει την κοινωνική του διάσταση, θα καταστεί και ο ίδιος δυστυχής. Θα παύσει δηλαδή να ικανοποιείται ο εαυτός του.
Ο μόνος τρόπος για να διασφαλίσει, στο μέτρο του εφικτού, τις απαιτήσεις του Εγώ του και να νιώθει σχετικά ικανοποιημένος-απόλυτα είναι αδύνατον, αφού είναι κάτι που αντίκειται στην ίδια τη ζωή-είναι να φροντίζει αδιαλείπτως για την κοινωνική του διάσταση. Αν ο άνθρωπος νοιάζεται για την ικανοποίηση της κοινωνικής του έκφανσης, τότε η κοινωνία είναι βέβαιο ότι θα είναι λειτουργική και οι άνθρωποι τηρουμένων των ανθρώπινων αναλογιών ικανοποιημένοι τείνοντας προς την ευτυχία. Αντιθέτως αν ο άνθρωπος περιχαρακώνεται στα στενά περιοριστικά πλαίσια του εαυτού του παραμελώντας έτσι την κοινωνικότητά του, τότε δημιουργεί δυσλειτουργικές κοινωνίες και ο ίδιος είναι καταδικασμένος πολύ σύντομα να καταστεί το λιγότερο μη ικανοποιημένος.
Αυτό ακριβώς συνέβη στην ελληνική κοινωνία Οι άνθρωποι δεν επεδίωξαν να ικανοποιήσουν συνολικά και ουσιαστικά την εγωιστική τους φύση. Αν συνέβαινε αυτό, τότε εκ προοιμίου θα είχαν φροντίσει για την ομαλή εκδήλωση της κοινωνικότητάς τους και τα πράγματα τόσο σε κοινωνικό όσο και σε ατομικό επίπεδο θα έβαιναν καλώς. Παρασύρθηκαν και απορροφήθηκαν σε μια στρεβλή ικανοποίηση του Εγώ τους μέσω της απόρριψης της κοινωνικότητάς τους οδηγούμενοι τοιουτοτρόπως σε άκρατο ατομικισμό, ο οποίος με τις συνακόλουθες ανήθικες και πολλές φορές παράνομες συμπεριφορές και πρακτικές του προκάλεσε τους κοινωνικούς κλυδωνισμούς που σήμερα όλοι βιώνουμε. Το πρόβλημα λοιπόν για την κατάπτωση της ελληνικής κοινωνίας δεν είναι η εγωιστική φύση του ανθρώπου, όπως θα μπορούσαν πολλοί να ισχυριστούν, αλλά η παραμορφωτική θεώρησή της.
Φωτογραφικό υλικό
