«Η αρπαγή της Περσεφόνης».
Από την Αριάδνη Καναβάκη – «Πάνδημος Μούσα».
Και οι αποκαλύψεις συνεχίζονται… σε σημείο που ο οποιοσδήποτε θα σκεφτόταν ότι ο Τάφος της Αμφίπολης με τα πολλαπλά του νοήματα και συμβολισμούς θα μας “ανοίξει” τα μάτια, προτού τουλάχιστον τα κλείσουμε -αν και εμείς δεν πρόκειται να έχουμε τέτοιο ταφικό μνημείο για λόγου μας που να αναδεικνύει τα έργα και τις ημέρες μας, ούτε μετά θάνατον. Και ενώ δεν είχαμε συνέρθει από την αποκάλυψη των δύο υπερμεγεθών Καρυάτιδων και το πληκτρολόγιο μας δεν είχε ακόμα ξεκουραστεί, ο ερχομός ενός ταφικού ψηφιδωτού ήρθε να μας αναστατώσει, καθώς παραμένει γνωστό το πάθος μας για το σύνολο των αρχαίων τοιχογραφιών ,ψηφιδωτών και γενικά αναπαραστάσεων οποιουδήποτε υποστρώματος.
Προ ημερών λοιπόν και όπως είναι παγκοσμίως γνωστό, κατά τη διάρκεια της ανασκαφικής διαδικασίας στο Τύμβο Καστά εμφανίστηκε ένα ψηφιδωτό δάπεδο (τελευταίο τέταρτο του 4ου πΧ) με διαστάσεις 4,5 Χ 3, που αναπαριστά το αρχαιότατο [προελληνικό] θέμα της αρπαγής της Περσεφόνης από το Θεό του Άδη Πλούτωνα. Η θεματική της αρπαγής της Περσεφόνης είναι γνωστό ταφικό θέμα, αλλά τουλάχιστον μέχρι των ημερών μας δεν είχε βρεθεί σε ψηφιδωτό/ βοτσαλωτό δάπεδο παρά μοναχά σε ταφικές μακεδονικές τοιχογραφίες όπως εκείνη που « βρίσκουμε (δυναστεία Τημενιδών) στην σκηνή της αρπαγής της Περσεφόνης, στην τοιχογραφία του λεγόμενου τάφου της Περσεφόνης στο βασιλικό νεκροταφείο των Αιγών.
Υπάρχει και δεύτερη απεικόνιση με τον Πλούτωνα και την Περσεφόνη, σε σκηνή ιερού γάμου, στο ερεισίνωτο του μαρμάρινου θρόνου στον τάφο της Ευρυδίκης, μητέρας του Φιλίππου, στις Αιγές. Οι σκηνές αυτές συνδέονται με τις λατρείες του κάτω κόσμου, με την Ορφική λατρεία- κάθοδος στον Άδη-καθώς και με τις διονυσιακές τελετές. Ο εκάστοτε επικεφαλής του οίκου των Μακεδόνων ήταν ο αρχιερέας αυτών των λατρειών» [Λ. Μενδώνη ΥΠΠΟ].
Η θεματική της αρπαγής της Περσεφόνης είναι μια από τις πλέον αρχέγονες αναπαραστάσεις/ συμβολισμούς που απασχόλησαν την επιστημονική κοινότητα και τη λαϊκή φαντασία κατά καιρούς. Μυθολογικά η Περσεφόνη και για να τα θυμηθούμε , ήταν κόρη της θεάς Δήμητρας, πατέρας της ήταν ο Ζεύς και σύζυγός της ο Άδης. Μαζί του γέννησε τον Ζαγρέα, τον Ευβουλέα και τον Σαβάζιο. Ο Άδης την πήρε στον κάτω κόσμο για την ομορφιά της μια μέρα που όπως πληροφορούμαστε από τον Ομηρικό Ύμνο στη Δήμητρα, η ίδια μάζευε άνθη στην περιοχή της Νύσας (την πεδιάδα της Νύσας, μια μυθική τοποθεσία /το μέρος που γεννήθηκε ο θεός Διόνυσος) με τη συντροφιά των Ωκεανίδων νυμφών και των θεών Αθηνά και Άρτεμη.
Η μητέρα της Δήμητρα την αναζήτησε απεγνωσμένα και τη ζήτησε πίσω, ενώ χαρακτηριστική έμεινε η απάθεια του πατρός Διός. Κατά τη δυσφορία της η Δήμητρα έφερε στον πληθυσμό γεωργικό μαρασμό με αποτέλεσμα να κινητοποιηθεί ο αρχηγός Δίας και αφού έστειλε τον Ερμή κατέληξε σε τελική συμφωνία με τον Πλούτωνα: η Περσεφόνη να παραμένει έξι μήνες στη γη/μητέρα της και έξι μήνες στον κάτω κόσμο/Άδη.
Ο μύθος της αρπαγής πρωτοεμφανίζεται στην Θεογονία του Ησιόδου, ενώ προϋπήρχε από μια παλαιότερη αναπαράσταση μιας θεάς, που μπορεί να ταυτισθεί με την Περσεφόνη, σε ένα διακοσμημένο πιάτο από την Παλαιο-Παλατιακή περίοδο στην Φαιστό καθώς και όπως φαίνεται υπάρχει και στο Σουμεριακό/ Συριακό μύθο της αρπαγής της θεάς της γονιμότητας και βλάστησης που δεν ήταν άλλη από την Αστάρτη.
Οι ερμηνείες του μύθου πολλές και σύμφωνα με τους Στωικούς δεν πρόκειται για κάτι περισσότερο από την εναλλαγή των εποχών ανάμεσα στην ξηρασία και την καρποφορία ενώ έκδηλη παραμένει η αναγέννηση των γενεών και της αιωνιότητας της ζωής μεταξύ παλαιού και καινούργιου, όπως τουλάχιστον εμφανιζόταν στα Ελευσίνια μυστήρια. Κοινωνιολογικά και κατά την εξέλιξη των πολιτισμών, η Περσεφόνη με τα γονικά της πρότυπα χρωματίζει την αντιπαλότητα Μητριαρχίας και Πατριαρχίας, ενώ σε ένα περισσότερο ανθρωπολογικό/λαϊκό πλαίσιο, ο μύθος συμβολίζει τον αποχωρισμό της νεαρής κόρης από τη μητέρα της κατά τη μετάβασή της στο γάμο.
Δεικτική ωστόσο παραμένει η απουσία του πατέρα Δία που ουσιαστικά αποτελεί και ένα από τα κλειδιά του μύθου, με την ψυχαναλυτική ερμηνεία να υπαινίσσεται ότι ο μύθος μιλά για την ξεκάθαρη “συναισθηματική σιωπή” του Πατρός κατά την διάρκεια της ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης της κόρης του.
Όπως και να ερμηνευτεί ο συγκεκριμένος μύθος σίγουρα στην πρώτη θέαση μιας τέτοιας αναπαράστασης η βιαιότητα της αρπαγής είναι που μας σοκάρει και χαρακτηρίζει ευθύς εξαρχής την εικονοποίηση. Μοιάζει αφύσικο μια τέτοια Κόρη να δίνεται ως γυναίκα στον θεό του Άδη και κυρίως μοιάζει απάνθρωπη η αρπαγή της. Το απάνθρωπο του μύθου που δεν είναι άλλο από την άγρια και αφύσικη αρπαγή είναι και το κυριότερο στοιχείο αυτής της πολυχρησιμοποιημένης σε νοήματα και στοχασμούς σύνθεσης που αν και στριφογυρίζει στον καμβά μιας γεωργικής/ αγροτικής σκέψης (του πρώτου κόσμου δηλαδή ),παραμένει στον μονόδρομο και το αποκρουστικό του θανάτου. Ναι ο θάνατος είναι η βίαιη αρπαγή της ζωής. Και είναι η τέχνη και η μυθολογία που συνθέτουν και αναλαμβάνουν να αντιμετωπίσουν ή αν θέλετε να παρηγορήσουν, από το παράλογο του οριστικού τέλους.
Ο μαρασμός της γης και ο μαρασμός της οργανικής ύλης είναι και θα είναι μια αχώνευτη σκέψη, όπως «αχώνευτη» στον Κάτω Κόσμο έμεινε τελικά και η Περσεφόνη. Εμείς παραμένουμε συντονισμένοι αναφορικά με την οποιαδήποτε εξέλιξη της εν λόγω ανασκαφής και κατά διαστήματα, κοιτάζοντας την πυρόξανθη κόρη που ακούει στο όνομα Περσεφόνη, θα «λειτουργούμε/δοξολογούμε» υπέρ της ζωής!
Φωτογραφικό υλικό
