Έχετε αναρωτηθεί πώς κοιταζόμαστε στον καθρέφτη;
«Καθρέφτη καθρεφτάκι μου, ποια είναι πιο όμορφη από όλες…;» . Ψεύδεται ασυστόλως όποια λέει πως δεν το έχει ξεστομίσει ποτέ αυτό μπροστά στον καθρέφτη της. Με ποιο τρόπο όμως γίνεται η απεικόνιση του ειδώλου μας στον καθρέφτη…;
Ο καθρέφτης αποτελεί ένα από τα είδη των κατόπτρων, είναι δηλαδή ένα επίπεδο κάτοπτρο. Κατασκευαστικά, τα κάτοπτρα ήταν ανέκαθεν επεξεργασμένο (λειασμένο) φύλλο μετάλλου. Σήμερα, όντας πολύ πιο διαδεδομένοι, οι περισσότεροι κοινοί καθρέφτες φτιάχνονται από γυαλί πάνω στο οποίο έχει προσκολληθεί λεπτή στρώση αλουμινίου.
Η χαρακτηριστική ιδιότητα ενός οποιουδήποτε κατόπτρου είναι ο σχηματισμός του ειδώλου του περιβάλλοντα χώρου πάνω στην επιφάνειά του, μέσω της ικανότητας που έχει να ανακλά τις ακτίνες φωτός που πέφτουν πάνω του. Καθώς κοιτάμε εμείς τον καθρεφτισμό ενός αντικειμένου ή ακόμη και τον εαυτό μας στον καθρέφτη, αυτό που αντιλαμβανόμαστε είναι η ύπαρξη του αντικειμένου σαν αυτό να βρισκόταν στην ίδια μεν απόσταση αλλά πίσω από τον καθρέφτη μας. Γίνεται δηλαδή ένα είδος αναστροφής. Ο επίπεδος καθρέφτης πραγματοποιεί παρόμοια αναστροφή ανάμεσα στη δεξιά και την αριστερή πλευρά. Έτσι όταν π.χ. σταθούμε στην μπροστινή δεξιά πλευρά του καθρέφτη και σε απόσταση 1m. από αυτόν, αυτό που βλέπουμε είναι ο εαυτός μας, σαν αυτός να είχε σταθεί αντικριστά μας, δηλαδή στο πίσω μέρος του καθρέφτη, σε απόσταση πάλι 1m., αλλά στην αριστερή του πλευρά. Λόγω αυτού του τρόπου δομής και λειτουργίας του καθρέφτη, τα γράμματα «ΑΣΘΕΝΟΦΟΡΟ» πάνω στα ομώνυμα οχήματα είναι τοποθετημένα ανάποδα, ώστε οι οδηγοί των μπροστινών αυτοκινήτων να διαβάζουν στον καθρέφτη τους κατευθείαν τη σωστή λέξη και όχι να βλέπουν τον αναγραμματισμό της.
Όταν μια ακτίνα φωτός προσπέσει πάνω σε οποιαδήποτε επιφάνεια, ανάλογα με τη διεύθυνση με την οποία έπεσε αλλά κυρίως και με βάση τις φυσικές ιδιότητες της επιφάνειας αυτής, ένα μέρος της ακτίνας θα ανακλαστεί (θα επιστρέψει πίσω στον χώρο) και ένα άλλο μέρος της θα διαθλαστεί (θα συνεχίσει τη διάδοσή του μέσα από την επιφάνεια). Έχοντας εξηγήσει τη λειτουργία του καθρέφτη, αντιλαμβάνεστε πως μας ενδιαφέρει να επικεντρωθούμε στο ανακλώμενο μέρος. Αυτός είναι ο λόγος, που οι καθρέφτες είναι κατασκευασμένοι από υλικά που ευνοούν την όσο δυνατόν καλύτερη ανάκλαση, ενώ παράλληλα, από το πίσω μέρος τους είναι καλυμμένοι με σκούρες επιφάνειες (συνήθως ειδικά βερνίκια), έτσι ώστε να υπάρχει και προστασία από τη φθορά του χρόνου αλλά να περιοριστούν και οι απώλειες των ακτινών φωτός που πέφτουν στον καθρέφτη λόγω διαθλάσεων. Με τη λειτουργία αυτή και με τα υλικά από τα οποία φτιάχνονται οι περισσότεροι σημερινοί κοινοί επίπεδοι καθρέφτες, καταφέρνουν να ανακλούν περίπου το 80% του φωτός που συνολικά προσπίπτει σε αυτούς.
Κάτοπτρα και φακοί συναντώνται φυσικά όχι μόνο σε ανάγκες καλλωπισμού. Η χρήση τους είναι ευρεία σε χώρους βιομηχανικούς και ιατρικούς, όπου λόγω της υπέρμετρης ανάγκης για ακρίβεια λειτουργίας των αντίστοιχων οργάνων (λέιζερ, τηλεσκόπια, ιατρικά όργανα), τα υλικά που επιλέγονται διαφοροποιούνται. Μάλιστα, τα περισσότερα κάτοπτρα σε αυτές τις περιπτώσεις δεν είναι επίπεδα, αλλά εμφανίζουν κυρτότητα. Με αυτόν τον τρόπο, μεγεθύνουν ή σμικρύνουν το είδωλο το οποίο απεικονίζουν.
Η όρασή μας βασίζεται στη διαδικασία που περιγράψαμε, μιας που τα μάτια μας είναι και αυτά είδος φακών. Ο κερατοειδής χιτώνας του ματιού μας είναι υπεύθυνος για την πορεία που θα ακολουθήσει το φως που φτάνει στα μάτια μας, ενώ ο κρυσταλλοειδής φακός του αναλαμβάνει την περαιτέρω διάθλαση. Το φως καταλήγει να εστιάζεται στο πίσω μέρος του ματιού, δηλαδή στον αμφιβληστροειδή χιτώνα. Όσο λοιπόν και αν φαντάζει περίεργο, ακριβώς όπως ένας καθρέφτης, έτσι και τα μάτια μας, αποτυπώνουν όλες τις εικόνες που βλέπουμε αντεστραμμένες!! Ο εγκέφαλός μας είναι αυτός που αναλαμβάνει να τις στρέψει και να τις κατανοήσει σωστά.
Στις δύο πιο γνωστές και συνήθεις παθήσεις των ματιών (μυωπία και πρεσβυωπία), αυτό που συμβαίνει είναι ότι στην πρώτη εκ των δύο η απεικόνιση του ειδώλου μέσα στο μάτι μας γίνεται όχι ακριβώς πάνω, αλλά μπροστά από τον αμφιβληστροειδή ενώ στη δεύτερη περίπτωση η απεικόνιση πάει πίσω από τον αμφιβληστροειδή. Τα γυαλιά που φοράμε για να διορθώσουμε τότε την όρασή μας, είναι ειδικοί αποκλίνοντες (για τη μυωπία) και συγκλίνοντες (για την πρεσβυωπία) φακοί.
Δεν ξέρω λοιπόν αν με βάση το παραμύθι, θα μπορέσει να μας απαντήσει ποτέ ο καθρέφτης μας στην ερώτηση που του κάναμε ξεκινώντας… Πάντως αν ποτέ το κάνει, θα ξέρουμε με κάθε λεπτομέρεια, πού βασίστηκε για να βγάλει συμπεράσματα…!!
Φωτογραφίες: www.npr.gr
Φωτογραφικό υλικό
