Δημοψήφισμα και αυτονομία. Από την Αριάδνη Καναβάκη – «Πάνδημος Μούσα».
Αναγνώστες μου είναι μια παραδοχή πλέον, όσο κι αν καμιά φορά μιλάμε για αυτονόητα, το δύσκολο της δημοκρατίας, της εφαρμογής της και των πολλών “επιπλοκών” της που έγιναν ορατές στα χρόνια που διανύθηκαν και σε εκείνα που έρχονται. Για τη θεματική και την πρακτική της ξοδεύτηκαν μυαλά, χρησιμοποιήθηκαν τόνοι από χαρτιά αναλύσεων και σίγουρα για όσους μέχρι σήμερα αποτελεί ή έχει αποτελέσει αγωνιστικό βίωμα, χύθηκε και πολύ πολύ αίμα…
Η δημοκρατία σαν ρούχο πολυμορφικό χρησιμοποιήθηκε από τον εκάστοτε ράφτη/εξουσία αναλόγως της περιστάσεως και βαφτίστηκε ως άμεση, βασιλευόμενη, αντιπροσωπευτική κα. Ειδικά για την αντιπροσωπευτική δημοκρατία [οι αρχαίοι είχαν αιρετούς άρχοντες και όχι αντιπροσώπους] η οποία απαντάται σε πλειοψηφία, θα λέγαμε πως αποτελεί και το νήπιο των εφευρέσεων της εξουσίας, αν και ήδη είχε προσπαθήσει να εφαρμοστεί τουλάχιστον στη μεσαιωνική δύση από τον 11ο και τον 12ο αιώνα.
Αντιπροσωπευτική του λαού όχι για το λαό φυσικά, αλλά για την απαραίτητη “λογοδοσία” με προϋπάρχουσα την ύπαρξη ενός βασιλέα/μονάρχη [βλέπε Ηνωμένο Βασίλειο και άλλα περίπου 25 κράτη που μέχρι σήμερα διαθέτουν βασιλική οικογένεια] ή ενός τέλος πάντων κρατικού Αρχηγού ή τίτλου όπως ο Πρόεδρος της δημοκρατίας κτλ. Όπως και να έχει η εκάστοτε δημοκρατική κατάσταση, το παρόν μας κείμενο δε φιλοδοξεί να φανεί “δημοκρατικότερο της δημοκρατίας” ούτε να ασχοληθεί ιστορικά μαζί της. Περισσότερο μας κέντρισαν το ενδιαφέρον τα πρόσφατα δημοψηφίσματα που ήρθαν στο φως της δημοσιότητας με κυρίαρχο εκείνο της απόσχισης της Σκωτίας και της ακόλουθης άμεσης αναταραχής που έφερε στη διάθεση των Καταλανών για αυτονομία, αν και τα δύο είναι ιστορίες παλιές.
Ναι η δημοκρατία είναι ένα καθεστώς που προϋποθέτει την ύπαρξη δικαιωμάτων και όταν υπάρχει η αμεσότητα επιτρέπει την συμμετοχή των πολιτών σε οποιοδήποτε κοινωνικό και οικονομικό μετασχηματισμό και συνθήκη. Ένα από αυτά τα δικαιώματα είναι και το δημοψήφισμα [referendum] που αποτελεί ίσως την αμεσότερη μορφή δημοκρατίας και διενεργείται συνταγματικά με πρωτοβουλία των οργάνων της πολιτείας προκειμένου το εκλογικό σώμα με τη ψήφο του να εγκρίνει ή να απορρίψει ένα ζήτημα μείζονος σημασίας. Υπάρχει και το διεθνές δημοψήφισμα [χάρτης Ηνωμένων Εθνών] που πραγματοποιείται για την αυτοδιάθεση των λαών και βάση του οποίου η δημοκρατική πλειοψηφία (πληθυσμός) εκφράζει τη θέλησή της για την τύχη του εδάφους της, αν δηλαδή παραμείνει υπό την κυριαρχία ενός ορισμένου κράτους ή θα προσαρτηθεί αλλού ή αν τελικά σχηματίσει νέο κράτος.
.
Αυτή η διάθεση για αυτονομία, μέσα στα δημοκρατικά πλαίσια, είναι εν ολίγοις και ο στοχασμός που μας ερεθίζει και με ιδιαίτερη ευχαρίστηση παρακολουθούμε στις τρέχουσες τουλάχιστον ευρωπαϊκές εξελίξεις. Είναι πολλοί εκείνοι που αναγινώσκουν τα γεγονότα με καχυποψία και θεωρούν την διάθεση για αυτονομία ως σημερινό επικίνδυνο εγχείρημα, με την επιχειρηματολογία του κινδύνου να εξαντλείται ουσιαστικά σε ερωτήματα : Ποιον θα εξυπηρετούσε μια διαλυμένη ευρωπαϊκή ένωση; Σε τι ωφέλησε τα προηγούμενα χρόνια ο κατακερματισμός κάποιων κρατών όπως πχ η Ρωσία ή Γιουγκοσλαβία; Τι συμβαίνει τώρα στην Ουκρανία; Ωστόσο όσο ειδεχθής και αν θεωρείται μια βίαιη αλλαγή (δεν αναφερόμαστε σε εγκληματικές πολεμικές & κυριαρχικές καταστάσεις), όσο κι αν θεωρείται παράλογη δεν παύει να αποτελεί ένα αναφαίρετο δικαίωμα τόσο του ατόμου όσο και του συνόλου μιας γεωγραφικής περιοχής.
Ήδη από τη δεκαετία του ΄50 ο έλληνας φιλόσοφος Κορνήλιος Καστοριάδης(1922-1997) με τον πολυσχιδή στοχασμό του (στο ύστερο κυρίως έργο του) ανέδειξε και επιχειρηματολόγησε υπέρ της αυτονομίας των λαών και των πολιτών σε μια θεσμοθετημένη δημοκρατία που θα το επέτρεπε απλόχερα. Ακόμα και όταν ολόκληρη η Γαλλία με τη διανόησή της είχε τοποθετηθεί υπέρ ενός κουμουνιστικού καθεστώτος εκείνος αντιδρούσε σθεναρά βλέποντας θα λέγαμε απλοϊκά, χρόνια μπροστά…
Κατά τον Κορνήλιο Καστοριάδη τον «φιλόσοφο της αυτονομίας» όπως έχει χαρακτηρισθεί, το φαντασιακό είναι η ρίζα για το οποιοδήποτε ατομικό ή συλλογικό νέο μόρφωμα. Και ο ίδιος υπερέβη τα υπάρχοντα καθεστώτα (Μαρξισμό, σοσιαλισμό) και θεώρησε ανάγκη την απαγκίστρωση από το Δυτικό ορθολογισμό, αναδεικνύοντας την προτεραιότητα της φαντασίας ως τη μόνη νοηματο-δότηση για ένα υγιή κοινωνικό βίο σε όλα τα επίπεδα. Ουσιαστικά μιλάμε για την πηγή του ασυνείδητου ως πρώτη ύλη της ζωής μας, μέσα στα πλαίσια μιας άμεσης δημοκρατίας!
Εν κατακλείδι αναγνώστες μου, υπάρχει σοβαρά το ενδεχόμενο η συνείδηση να διευρύνεται και με κάποιο τρόπο το συλλογικό ασυνείδητο των λαών, τουλάχιστον στην μεριά της καλοζωισμένης Ευρώπης να απαιτεί ότι χρόνια επιθυμούσε . Από όποια πλευρά κι αν εξετασθεί ένα παραμένει σίγουρο και δεν είναι άλλο από την ύπαρξη της επιθυμίας (αρχετυπικά) ανάμεσα στη διαχείριση των δημόσιων υποθέσεων και στην εξασφάλιση των ιδιωτικών μας ανέσεων. Εμείς συνεχίζουμε να παρατηρούμε ολιστικά, και όσο μας επιτρέπει η φύση μας, δημοκρατικά συντονισμένοι.
Φωτογραφικό υλικό
