Ενστάσεις για το θεατρικό μήνυμα του Α. Βασίλιεφ… Από τον «Παλμό των Φουαγιέ» της Π. Στασινοπούλου
Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου και ως είθισται, πριν την παράσταση διαβάστηκε το «παγκόσμιο» μήνυμα μιας αναγνωρισμένης θεατρικής προσωπικότητας, που για φέτος επιλέχθηκε ο Ανατόλι Βασίλιεφ. Και μοιραία στο φουαγιέ μεταξύ άλλων και ο… ζουμερός απόηχος με τις κεραίες του «παλμογράφου» τεντωμένες στον γνωστό «αντιρρησία» της παρέας!
«Δεν θα διαφωνήσω ότι πρόκειται για μια θαυμάσια ιδέα. Τη συγκεκριμένη μέρα, αφιερωμένη τιμητικά στη θεατρική τέχνη, όλοι οι θεατές παγκόσμια να ακούν το ίδιο κείμενο, γραμμένο από μια ξεχωριστή προσωπικότητα του χώρου. Μεταξύ δε αυτών έλαβαν το «χρίσμα» κάποιοι σπουδαίοι πνευματικοί άνθρωποι, που είχαν υποθέτω κάτι σημαντικό να καταθέσουν για την τέχνη του θεάτρου, αντιμετωπίζοντάς την ο καθένας από τη δική του οπτική. Στη λίστα όσων τίμησαν με μήνυμά τους αυτή την Παγκόμια Ημέρα, διαβάζω κάποια μεγάλα ονόματα διανοούμενων, αλλά δυστυχώς δεν έχω γνώση των κειμένων τους, σε αντίθεση με το τελευταίο του Ανατόλι Βασίλιεφ, που ως… οπτικός τύπος το αναζήτησα και γραπτά για να το διαβάσω απερίσπαστα.
Όπως διάβασα και το βιογραφικό του γράφοντα που με εντυπωσίασε και βέβαια η επιλογή εν προκειμένω ήταν άριστη. Ένας άξιος και βαθύς γνώστης της θεατρικής παιδείας με σπουδαίες περγαμηνές και έργο, από τους πλέον κατάλληλους να μιλήσει για τη συγκεκριμένη τέχνη. Από τη σκοπιά του καταξιωμένου σκηνοθέτη, του παιδαγωγού, του ερευνητή, καθώς όλες αυτές οι ιδιότητες σε συνύπαρξη, του δίνουν την άνεση μιας σφαιρικής και πολύπλευρης γνώσης, παράλληλα με τη δεδομένη καλλιτεχνική ευαισθησία. Που σίγουρα αξίζει να μοιραστεί με το παγκόσμιο θεατρόφιλο κοινό μια συμβολική ημέρα τιμής. Και από έναν δημιουργό του δικού του μεγέθους, μοιραία οι προσδοκίες των θεατών ανά τον κόσμο είναι ανάλογες.
Ωστόσο ο τρόπος αξιοποίησης του τιμητικού βήματος που του δόθηκε, περιορίστηκε σε μια ανούσια συμβατικότητα, σαφώς κατώτερη των προσδοκιών από το άτομό του. Τί είπε εν ολίγοις; Μα τα εντελώς αυτονόητα, αυτά που συζητούν ήδη θεατρόφιλοι και συντελεστές στις παρέες τους, απλά με πιο «εξευγενισμένη» και ποιητική γλώσσα. Ότι «ναι χρειαζόμαστε το θέατρο»… ότι « το θέατρο μπορεί να πει τα πάντα»… ότι «θα συνεχίσει να υπάρχει παντοτινά»… ότι «δεν χρειάζεται διαμεσολαβητή για να ταξιδέψει ανάμεσα στους ανθρώπους»… ότι «αφήστε τους υπολογιστές και πηγαίνετε θέατρο»… ότι «ακούστε το λόγο και κοιτάξτε τις ζωντανές εικόνες»… ότι «χρειαζόμαστε παντός είδους θέατρο και το μόνο που δεν χρειαζόμαστε είναι το θέατρο των πολιτικών, της τρομοκρατίας, των πτωμάτων και του αίματος»…
Συγγνώμη για την «ασέβεια», αλλά βρήκα το μήνυμα ενός τόσο σπουδαίου θεατρανθρώπου φοβερά ανούσιο. Σαν ένα κουτί με αδιάφορο περιεχόμενο ή εντελώς άδειο, προσφερμένο απλά με φανταιζί περιτύλιγμα και γυαλιστερές κορδέλες. Ένα μήνυμα που δεν είχε τίποτα ουσιαστικό να πει, πέρα από γνωστά κλισέ, διατυπωμένο με λογοτεχνική γλώσσα και καλολογικά στοιχεία. Γιατί κανένας θεατής (ή μη) δεν περιμένει την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου για να ακούσει τα αυτονόητα, όσο ωραία κι αν είναι γραμμένα. Αντίθετα, το γεγονός ότι ΗΔΗ βρίσκεται στο θέατρο για να παρακολουθήσει μια παράσταση, είτε το κάνει φανατικά είτε περιστασιακά – συνήθως λόγω… ανωτέρας (οικονομικής) βίας- καθιστά όλα τα προαναφερθέντα περιττά.
Ο θεατρόφιλος- ακροατής του συγκεκριμένου μηνύματος, σαφώς πιστεύει στη δύναμη της θεατρικής τέχνης και γι αυτό την ακολουθεί, γνωρίζει από ιδία πείρα τις ευεργετικές ιδιότητές της, αποδεικνύει ότι αφήνει τον υπολογιστή για να ακούσει το λόγο και να θαυμάσει τις ζωντανές εικόνες και προφανώς δεν χρειάζεται κανέναν Ανατόλι Βασίλιεφ για να του επιβεβαιώσει πράγματα που ήδη επέλεξε συνειδητά. Κυρίως δε, ο καθένας γνωρίζει πολύ καλά το πλέον αυτονόητο όλων, που ως κατάληξη του κειμένου, το αδίκησε με εύκολο λαϊκισμό και όχι μόνο. Ότι «το μόνο θέατρο που δεν χρειάζεται» είναι αυτό των πολιτικών, της τρομοκρατίας και λοιπά στερεότυπα που ουδέποτε περίμενα να συναντήσω σε παρόμοιο μήνυμα. Θεωρώ καταρχήν αδόκιμο να παραλληλίζει ένας άνθρωπος του θεάτρου, την Τέχνη με τα τραγικά συμβαίνοντα της επικαιρότητας, βάζοντας δίπλα στη θεατρική σκηνή, τη σκηνή της πολιτικής ή του σύγχρονου παραλογισμού.
Μπορεί μεταφορικά να χρησιμοποιούμε την έκφραση «σκηνή» για όλα αυτά, με την έννοια ότι εκτίθενται σε δημόσια θέα, όμως βρίσκω άστοχο να χρησιμοποιεί αυτή την έκφραση ως «μέτρο σύγκρισης» με την αυθεντική θεατρική σκηνή, ένας άνθρωπος του θεάτρου. Νιώθω να την υποβαθμίζει και μόνο με το γεγονός ότι επιχειρεί να τη συγκρίνει με άλλότρια και ποταπά, ακριβώς στον αντίποδα της τέχνης… Όσο για το «θέατρο των πολιτικών», το γεγονός ότι σταθερά υποκρίνονται, δεν τους βάζει προφανώς σε σύγκριση με την τέχνη της υποκριτικής. Άλλο υποκρισία, άλλο υποκριτική! Και επιπλέον βρίσκω εντελώς ατυχή έκφραση (τουλάχιστον!) να κάνει κάποιος λόγο για «θέατρο πτωμάτων και αίματος» υπονοώντας τη βία, την τρομοκρατία, τις συγκρούσεις, όταν εδώ ΔΕΝ υπάρχει η μυθοπλασία του θεάτρου, αλλά μια ρεαλιστική πραγματικότητα από τις πιο ωμές και επώδυνες που μόνο «θέατρο» – με τη σύμφυτη έννοια της υποκριτικής- δεν θα διανοούνταν να αποκαλέσει κάποιος, έστω και «ποιητική αδεία»!
Πιθανόν να το εισέπραξα υπερβολικά ή πιθανόν να σφάλλω στις εκτιμήσεις μου, παρόλο που δεν αμφισβητώ σε καμιά περίπτωση τις αγνές προθέσεις. Θα περίμενα όμως μια τέτοια μέρα από θεατρανθρώπους παρόμοιου βεληνεκούς, ένα μήνυμα ΟΥΣΙΑΣ που δεν θα αναμασά στερεότυπα γνωστά τοις πάσι, μόνο για να πει κάτι που του ανέθεσαν με ωραία λόγια. Θα περίμενα από τους γνώστες, εκτός από ωραία λόγια, να μιλήσουν για τις παθογένειες του θεάτρου, για την απαξίωση όλων των μορφών πολιτισμού σε έναν κόσμο σκληρά τεχνοκρατικό, για τον αγώνα των καλλιτεχνών μέσα σε ασφυκτικό κλίμα, για τη θεατρική παιδεία από μικρή ηλικία που λείπει τραγικά, για την «ξηρασία» στη συγγραφή σπουδαίων θεατρικών έργων σήμερα, για τις σύγχρονες μορφές λογοκρισίας, για την ελευθερία στην τέχνη και τα όρια της, για τη θεατρική πρωτοπορία και τα ζητούμενα της… ένας μακρύς κατάλογος σύγχρονων προβληματισμών για το θέατρο, που θα περίμενα -κάποιοι έστω- να αναδειχθούν μια επετειακή μέρα σαν αφορμή σκέψης και ζύμωσης. Ελπίζω αξιότιμε κ. Βασίλιεφ και με όλο το σεβασμό, να έγινα κατανοητή. Όσα γράψατε, τα συζητάμε ολημερίς στα πολύβουα φουαγιέ, έστω και λιγότερο ποιητικά…»
Φωτογραφικό υλικό
