Γράφει ο ηθοποιός Κωνσταντίνος Λεβαντής.
Ένα από τα πλέον πολυσυζητημένα θέματα για τη δουλειά με συναδέλφους μου είναι το «γυμνό». Με το πέρασμα των χρόνων οι απόψεις άλλαξαν πολύ, οι φραγμοί έχουν χαλαρώσει και είμαστε πλέον σε μία φάση που άμα τα βάλουμε κάτω και τα μετρήσουμε (δεν εννοώ αυτό που φαντάστηκες…) οι ηθοποιοί που πλέον έχουν κάνει γυμνό, κάλλιστα μπορεί να είναι περισσότεροι από αυτούς που δεν έχουν κάνει.
Πρέπει να ξεκαθαρίσω από την αρχή πως σε προσωπικό επίπεδο το γυμνό σώμα δεν είναι κάτι περίεργο στο μυαλό ή την αισθητική μου. Δε με θίγει, δε με προσβάλλει, δεν το βλέπω πονηρά, δε με ενοχλεί, δεν το κατηγορώ. Αντιθέτως, το να είσαι γυμνός, είναι θεωρώ ένα είδος απελευθέρωσης. Αυτά ως προς το γυμνό σώμα γενικά. Το «γυμνό» όμως, η γυμνή εμφάνιση δηλαδή, όταν είναι μέρος μιας παράστασης ή μιας ταινίας (μιλάμε για τις «νορμάλ» ταινίες, ναι;) και πάλι δεν είναι κάτι περίεργο αναγκαστικά ή κάτι από όλα τα προαναφερόμενα, αρκεί να υπάρχει –κατά την άποψή μου- λόγος.
Σε μία πολύ πρόσφατη κουβέντα με συνάδελφο στον οποίο έλεγα πως στην σκηνή τον βλέπω λίγο «κρατημένο», αυτό που καταλήξαμε ήταν πως ίσως χρειάζεται μια έκθεση που μπορεί να τον φέρει σε «δύσκολη» θέση προκειμένου να απελευθερωθεί εντελώς σκηνικά. Αν έκανε μια πρόβα γυμνός ίσως να ήταν ένα βοήθημα, κάτι που θα τον κάνει να μην σκέφτεται όσα σκέφτεται όσο παίζει, να νιώσει το ψυχικό του γδύσιμο να έρχεται σε δεύτερη μοίρα ώστε να απελευθερωθεί από τα κρατήματά του. Αυτό τώρα μην το πάρεις τοις μετρητοίς… Δεν πάει ποτέ κάποιος ηθοποιός στον σκηνοθέτη του να του ζητήσει να κάνει πρόβα γυμνός επειδή θα τον βοηθήσει. Κουβέντα κάναμε…
Θυμάμαι ατελειώτες συζητήσεις με συμμαθητές στη σχολή, αργότερα (και τώρα…) με συναδέλφους, για το αν «πρέπει» να υπάρχει γυμνό στη δουλειά μας, κάτω από ποιες συνθήκες, αν θα το κάναμε ή όχι, σε τι κολλούσαμε αν κολλούσαμε, πόσο γυμνό υπάρχει πια, αν το ντυμένο μπορεί να είναι πλέον πιο «θελτικό/θεμιτό», πώς το βλέπει ο κόσμος, ποιος πληρώνει κοστούμια τη σήμερον ημέρα, τι θα απογίνουν οι έρμοι οι ενδυματολόγοι… Και σε όλα αυτά δεν υπάρχει ούτε σωστή ούτε λάθος θεωρία, ούτε σωστή ούτε λάθος απόφαση. Τα πάντα έχουν να κάνουν με τα προσωπικά κριτήρια του καθένα μας, τις αναστολές και τα γούστα μας.
Έχουμε ξεπεράσει σαφώς τις εποχές που το γυμνό σώμα στην τέχνη ήταν θέμα ταμπού και για να έχει κι έναν λόγο το άρθρο, ως προς τους συντελεστές και τους συμμετέχοντες καλλιτέχνες, θεωρούμε ως δεδομένο πως δεν υπάρχει κάτι το πονηρό στο όλο θέμα. Σαφώς και υπάρχουν και στον χώρο μας άνθρωποι πονηροί, άνθρωποι που μπορεί να θέλουν μέσω της «τέχνης» να το πάνε αλλού (στα χρωστούμενα κι αυτό, άρθρο από μόνο του…), κάποιοι που μπερδεύουν το βόλεϊ με το τρόλεϊ ή πολύ απλά δράττονται της ευκαιρίας… Μου έχει ζητηθεί σε ακρόαση για ρόλο που δεν είχε ούτε καν υποψία γυμνού να τα βγάλω έτσι κι αλλιώς. Ρώτησα αν έχει γυμνό, μου είπε ο σκηνοθέτης όχι, αρνήθηκα κι άρχισε να με βρίζει και να μου λέει πως αν δεν το κάνω σημαίνει πως ντρέπομαι άρα είμαι σε λάθος δουλειά. Προφανώς και ήμουν σε λάθος δουλειά γι’ αυτό κι έφυγα… Δεν είναι δεδομένο λοιπόν, αλλά πρέπει να το δούμε έτσι.
Σύμφωνα λοιπόν με τα δικά μου κριτήρια, πρέπει να υπάρχει λόγος για μια γυμνή εμφάνιση. Ένας λόγος είναι να απαιτείται από το σενάριο/κείμενο. Ένας συγραφέας πρέπει να έχει κάποιον λόγο για οτιδήποτε υπάρχει στο έργο του, ατάκα, οδηγία κλπ, οπότε αν υπάρχει στο κείμενο η «οδηγία», η συνθήκη, δεν υπάρχει λόγος να μην εκτελεστεί.
Λόγος για να μην υπάρχει γυμνή εμφάνιση είναι η πρωτοποριακή σύλληψη-ιδέα-όραμα ενός σκηνοθέτη σε κείμενο στο οποίο ο συγγραφέας δεν το απαίτησε, δεν το περιέγραψε, δεν το συμπεριέλαβε με οποιονδήποτε τρόπο. Αν δεν το έκανε εκείνος, υπήρχε κάποιος λόγος και πάλι. Επίσης, λόγος δεν είναι η πρόταση (η επιμονή ή η εμμονή) για γυμνή εμφάνιση από οποιονδήποτε άλλο συντελεστή. Την προηγούμενη σεζόν, μιλώντας με έναν ηθοποιό προκειμένου να αναλάβει έναν ρόλο στην παράσταση που είχα ανεβάσει (το «Γ.Τ.Π», το οποίο αν και ήταν μια κατά βάση κωμωδία με θέμα το πέος, είχα αποφύγει επίτηδες το προφανές, το να υπάρχει γυμνό) εκείνος επέμενε πως έπρεπε να εμφανιστεί γυμνός. Ο ρόλος δεν είχε γυμνό, ως σκηνοθέτης και κειμενογράφος δεν ήθελα να συμπεριλάβω γυμνό. Ο ηθοποιός (με τον οποίο τελικά δε συνεργάστηκα) δεν ήθελε να το κάνει αλλιώς. Προσπαθούσε με κάθε τρόπο να με πείσει πως αυτό ήταν που θα ανέβαζε τον ρόλο, όπως είχε γίνει και στην παράσταση που έπαιζε την προηγούμενη χρονιά (αλλά δεν έγινε επιτυχία όπως ήθελε να πιστεύει).
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ 2 – ΣΕΛΙΔΑ ΜΕ ΤΟΝ ΤΙΤΛΟ
Υπάρχουν έργα στα οποία το γυμνό είναι αναγκαία προϋπόθεση, (αναπόφευκτο για τους πιο ντροπιάρηδες). Το «Curing Room» ή το «Hair» και το «Στάση Κουταλιού» για παράδειγμα και δεκάδες άλλα. Υπάρχουν παραστάσεις στις οποίες δεν ήταν υποχρεωτικό, όπως η «Πάπισσα Ιωάννα» (του Μαυρίκιου), στην οποία παράσταση όμως η πρώτη γυμνή σκηνή ήταν τόσο «λογική και δικαιολογημένη», καλοσκηνοθετημένη και καλοφωτισμένη που μου πήρε ώρα να συνειδητοποιήσω πως οι ηθοποιοί ήταν γυμνοί.
Υπάρχουν όμως και πολλές παραστάσεις ή ταινίες που το γυμνό απλώς γίνεται για να γίνει. «Το γυμνό για το γυμνό» υφίσταται ως «κατάσταση», δεν προέκυψε από το πουθενά. Είναι ένας τρόπος -ειδικά αν στη διανομή τα βγάζει κάποιος γνωστός ηθοποιός- να διαφημιστεί και να ακουστεί πιο πολύ και πιο γρήγορα μια παράσταση ή μια ταινία, είναι δυστυχώς ένας τρόπος να κόψεις περισσότερα εισιτήρια από τα αναμενόμενα, απλά και μόνο επειδή υπάρχει και το «ηδονοβλεπτικό» κοινό, αυτοί που απλώς θέλουν να «τσεκάρουν την κατάσταση» κι αυτό δεν μπορεί να το αποφύγει αυτός που θέλει να κάνει τη δουλειά του, μπορεί όμως να το εκμεταλευτεί αυτός που το κάνει επί τούτου…
Υπάρχουν και περιπτώσεις σαν το «Mount Olympus», παράσταση πασίγνωστή και ως τα «Παλλόμενα Πέη», αλλά δεν την είδα, και δε θα σχολιάσω… Ή «mainstream» ταινίες που ξεκίνησαν από το Φεστιβάλ των Καννών, όπως το (ανεκδιήγητο) «Brown Bunny», που εξυπηρετούσε μόνο την ματαιδοξία του σκηνοθέτη-πρωταγωνιστή της, Vincent Gallo, ο οποίος απλώς ήθελε να πλασάρει στην οθόνη το μαρτζαφλάρι του, να πείσει πως έχει «δυνατό dna» και να ακριβοπουλήσει μετά τις υπηρεσίες του στο γυναικείο φύλο για 50.000 (+ τα έξοδα μετακίνησης) και το σπέρμα του για ένα εκατομμύριο δολάρια… Κάτι σαν βιογραφικό-συστατική επιστολή ένα πράγμα. Άλλου είδους τέχνη αυτή, ναι;…
Στα δικά μας πάλι. Για κάποιους ηθοποιούς μπορεί να μην είναι καν θέμα προς σκέψη. Για άλλους μπορεί να είναι πονοκέφαλος για μέρες μέχρι να ζυγίσουν τα υπέρ και τα κατά. Ο προφανής απολογισμός είναι πως αν κάνεις γυμνό σε μία ταινία, αποτυπώνεται η εικόνα σου για πάντα, δεν υπάρχει γυρισμός. Μπορεί να σε δει γυμνό ο οποιοσδήποτε, οποτεδήποτε. Για πάντα. Στο θέατρο είναι πιο προσωρινό. Θα σε δει κόσμος, πολύς ή λίγος, για μια συγκεκριμένη περίοδο κι ως εκεί. Κι αν το όλο θέμα είναι οργανωμένο και προσεγμένο, θα φροντίσουν οι υπεύθυνοι να μην τραβηχτούν και κυκλοφορήσουν φωτογραφίες και βίντεο, μπορείς σε έναν βαθμό να «ελέγξεις» ποιος θα έρθει από τους γνωστούς σου ή όχι… Όχι φυλώντας καραούλι στο ταμείο βέβαια… Κι όλα αυτά εφόσον δεν είσαι άνετος με το ποιος ή γενικά με το αν θα σε δούνε γυμνό. Πολύς κόσμος δεν έχει πρόβλημα να κυκλοφορήσει γυμνός στο Σύνταγμα αρκεί να μην περάσει από εκεί η μάνα του. Αν κάποιος ηθοποιός είναι αβέβαιος με την άνεσή του ως άνθρωπος σε τέτοια έκθεση, κατ’ εμέ, καλό είναι να μην το κάνει κιόλας. Ας χάσει έναν ρόλο ή μία συνεργασία, δε θα είναι σε θέση να την υποστηρίξει στο έπακρο έτσι κι αλλιώς. Αν δεν είσαι απόλυτα άνετος με το σώμα σου, το μυαλό σου θα είναι πάντα στο πώς θα σε δούνε και πώς θα σε κρίνουν ως άνθρωπο, όχι ως ηθοποιό, θα υπολογίζεις όχι την κριτική που θα έρθει, αλλά το σχόλιο που θα γραφτεί κι αυτό δεν έχει κανένα νόημα.
Αυτό που πρέπει κάποιος να σκέφτεται είναι το αν αξίζει τον κόπο. Είναι μία δουλειά αξιοπρεπής (σύμφωνα με τα κριτήρια του καθενός); Είναι ο ρόλος κάτι που δεν μπορείς να προσπεράσεις; Ο σκηνοθέτης έχει μία αισθητική τέτοια που να μη σε εκθέσει; Αν σε αυτά καλύπτεσαι, τότε δεν έχεις λόγο να μην το κάνεις εφόσον είσαι άνετος με το σώμα σου και την έκθεση. Αλλά πρέπει όμως να τα έχεις ψάξει λίγο όλα αυτά. Έχουν παιχτεί παραστάσεις σε «θέατρα» του κώλου (ταιριάζει με το θέμα μωρέ ο χαρακτηρισμός…) από σκηνοθέτες -ο Θεός να τους κάνει- που απλά κατάφεραν κι έγδυσαν κόσμο χωρίς λόγο και αιτία (εντάξει, για τη βαβούρα και το εισητήριο) κι αυτό τους «έπεισαν» πως είναι τέχνη (όχι αυτούς που είδαν τις παραστάσεις τους…). Για να μπορεί το γυμνό να είναι αποδεκτό στην τέχνη και να μην είναι κατακριτέο (όσο κι αν ακούγεται ξεπερασμένο) πρέπει να είναι τέχνη.
Και ναι… συμπέρασμα… Είμαι υπέρ του γυμνού όταν είμαστε πραγματικά εντάξει με αυτό από όλες τις απόψεις κι όταν υπάρχει λόγος. Σαφώς και συμφωνώ στο να διαθέτουμε πέραν της ψυχής μας και το σώμα μας στην τέχνη μας. Με την ίδια προσοχή όμως που θα το διαθέταμε σε κάποιον σύντροφο. Αλλιώς είναι ένας ακόμα λόγος να διασυρόμαστε κι εμείς και η δουλειά μας γενικά. Και αυτό που πρέπει να μετράει περισσότερο στη δουλειά μας είναι η αλήθεια μας. Ντυμένη ή γυμνή.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ 3 – ΓΛΑΡΟΣ
Το άρθρο γράφτηκε ακούγοντας: Τρίγωνα. Κάλαντα μωρέ… ώχου…
Φωτογραφικό υλικό
