Είδε η Ελένη Γιαννακίδου και σχολιάζει για την Κουλτουρόσουπα
Στις 23 Ιουλίου στο θέατρο Δάσους παρακολουθήσαμε για μια μόνο βραδιά την Αντιγόνητου Σοφοκλή σε σκηνοθεσία Θέμη Μουμουλίδη με πρωταγωνιστές την Λένα Παπαληγούρα στον ρόλο της Αντιγόνης και τον Μελέτη Ηλία στον ρόλο του Κρέοντα. Και παρόλη την αφόρητη ζέστη και παρά την καθυστέρηση της έναρξής της, αντί για τις 21.30 άρχισε στις 21.50, οι θεατές γέμισαν σχεδόν όλο το θέατρο και καταχειροκρότησαν τους ηθοποιούς τόσο στην αρχή του έργου όσο και στην λήξη του, στην υπόκλιση των ηθοποιών.
Και φυσικά, δεν είναι τυχαία η μεγάλη προσέλευση του κόσμου, αφού η Αντιγόνη είναι η πιο πολυπαιγμένη και γνωστή τραγωδία, ας μην ξεχνάμε ότι διδάσκεται και στους μαθητές της Β Λυκείου στα Γενικά Λύκεια, αλλά και ότι η σκηνοθετική υπογραφή από τον Θέμη Μουμουλίδη αποτελούσε μια εγγύηση για θέαση μιας ποιοτικής παράστασης, ο ίδιος άλλωστε έχει ανεβάσει κι άλλες φορές με επιτυχία την Αντιγόνη στο παρελθόν.
Η υπόθεση του έργου αντλεί τη θεματική της από τον Θηβαϊκό κύκλο. Ο Οιδίποδας μαθαίνοντας την αλήθεια, πως έχει δηλαδή εν αγνοία του σκοτώσει τον πατέρα του Λάιο κι έχει παντρευτεί την μητέρα του Ιοκάστη, αυτοτυφλώνεται και εξορίζεται (Οιδίπους Τύραννος, Οιδίπους επί κολωνώ) ενώ η εξουσία των Θηβών περνά αυτόματα στους γιους του Ετεοκλή και Πολυνείκη όπου θα κυβερνούν σύμφωνα με κοινή τους απόφαση εναλλάξ. Ο Ετεοκλής όμως δεν τηρεί τη συμφωνία και δεν παραχωρεί την εξουσία στον Πολυνείκη, όταν ολοκληρώνεται το διάστημα της διακυβέρνησής του, γεγονός που κάνει τον τελευταίο να εκδιωχθεί από την πόλη, να πάει στο Άργος, να νυμφευθεί την κόρη του βασιλιά Άδραστου, και με άλλους έξι άρχοντες να επιτεθεί στη γενέτειρά του, τη Θήβα. Τα δύο αδέρφια βρίσκονται αντιμέτωπα έξω από τα τείχη και αλληλοσκοτώνονται. ( Επτά επί Θήβας).
Η υπόθεση ξεκινά από αυτό εδώ ακριβώς το σημείο, όταν γίνεται η περισυλλογή των πτωμάτων. Ο Κρέοντας, αφού νόμιμα ως συγγενής αναλαμβάνει την εξουσία, δίνει εντολή να ταφούν τα πτώματα. Διατάζει με τιμές και δόξα να ταφεί ο Ετεοκλής, ενώ ο Πολυνείκης να μείνει άταφος, βορά στα άγρια πτηνά και ζώα. Τονίζει μάλιστα πως θα τιμωρηθεί μέχρι θανάτου αυτός που θα παραβεί την εντολή του και τοποθετεί φρουρούς να ελέγχουν και να φρουρούν την περιοχή. Η Αντιγόνη απ’ την πλευρά της αγαπώντας πολύ τα αδέρφια της και σεβόμενη τον άγραφο νόμο που θέλει να θάβονται όλοι οι νεκροί για να γαληνέψει η ψυχή τους, ζητά τη βοήθεια και συνεργασία της αδερφής της Ισμήνης για να θάψουν μαζί τον αδερφό τους Πολυνείκη, αψηφώντας τις εντολές του Κρέοντα. Η Ισμήνη φοβάται και δεν τολμά να βοηθήσει την Αντιγόνη να ολοκληρώσει το σχέδιό της κι η Αντιγόνη μόνη θάβει τον νεκρό αδερφό της και του προσφέρει και χοές.
Όταν γίνεται αντιληπτή η ταφή, ο Κρέοντας διατάζει να συλληφθεί ο ένοχος πιστεύοντας πως είναι ένας άνδρας που θέλει τον θρόνο του και βλέπει γύρω του συνωμοσίες. Μαθαίνοντας πως την ταφή την έκανε η ανιψιά του και μη μπορώντας να την κάνει να ζητήσει συγνώμη και να αποδεχθεί πως η πράξη της αποτελεί σφάλμα, αποφασίζει να την κλείσει σ έναν τάφο και να την αφήσει νηστική, ώστε να πεθάνει εκεί.
Αν κι ο χορός, οι πολίτες της Θήβας, αλλά κι ο γιος του Αίμονας, μνηστήρας της Αντιγόνης προσπαθούν να του αλλάξουν γνώμη, εκείνος ανένδοτος οδηγεί την Αντιγόνη στην φυλακή της, τον θάλαμο-τάφο της. Έπειτα, καταλαβαίνοντας το λάθος του, μετά από παρότρυνση και του μάντη Τειρεσία, πηγαίνει να την ελευθερώσει αλλά τη βρίσκει κρεμασμένη με μια θηλιά στο λαιμό της που έκανε από το πέπλο της. Από την πλευρά του ο Αίμονας, δυστυχισμένος, στρέφει το ξίφος πάνω στον πατέρα του αλλά τελικά ο Κρέοντας γλιτώνει κι ο Αίμονας αυτοτραυματίζεται και πεθαίνει κι αυτός. Στο άκουσμα του θανάτου του Αίμονα η Ευριδίκη, μητέρα του Αίμονα και γυναίκα του Κρέοντα, με τη σειρά της αυτοκτονεί, ενώ ο Κρέοντας μόνος του πια, ως τραγικό πρόσωπο, βλέπει πόσα δεινά έχει προκαλέσει με τις εσφαλμένες του διαταγές, την υπεροψία, τον αυταρχισμό και τον ναρκισσισμό του και θρηνεί τον θάνατο των δικών του προσώπων για τον οποίο ο ίδιος είναι υπεύθυνος.
Στην παράσταση που παρακολουθήσαμε στο Θέατρο Δάσους μάς άρεσε το σκηνοθετικό εύρημα του Μουμουλίδη (+) να επιλέξει την εμφάνιση στα αριστερά της ορχήστρας, προτού ακόμη χαμηλώσουν όλα τα φώτα, του Κρέοντα, Μελέτη Ηλία, μαζί με τα μέλη του χορού που έρχονταν κι αυτά ένα- ένα και στέκονταν πίσω του ως ένα σώμα που πιστά εκτελεί τις εντολές του βασιλιά του και αυτοματοποιημένα, με τους ήχους της μουσικής που ακούγεται δυνατά, να κινείται με αυστηρό βηματισμό κάνοντας τον γύρο της ορχήστρας κι ελέγχοντας την περιοχή.
Επίσης, κι ο ήχος του ελικοπτέρου που ακούγεται κι η χρήση εστίασης του φωτισμού στα πτώματα που κείτονται κάτω στο χώμα μέσα σε μαύρες σακούλες στοιβαγμένα, συμβολισμός επίσης του κρατικού ελέγχου, καθώς εμφανίζονται η Αντιγόνη κι η Ισμήνη ψάχνοντας τον δικό τους νεκρό. Ασυναίσθητα, ο θεατής νιώθει να βρίσκεται σε ένα πεδίο πολέμου όπου κείτονται σε μαύρες σακούλες οι νεκροί. Παράλληλα, ένα μεγάλο τραπέζι στη σκηνή μάς παραπέμπει σε τραπέζι νεκροτομείου, ένα τραπέζι που στη συνέχεια μετατρέπεται σε τραπέζι συσκέψεων, όπου ο Κρέοντας με τους αυλικούς του, τον χορό, λαμβάνει κι εξαγγέλλει τις αποφάσεις του ορίζοντας το μέλλον των πολιτών που κυβερνά.
Αυτό το μινιμαλιστικό και συνάμα μοντέρνο κι επίκαιρο σκηνικό σε συνδυασμό με την ενδυματολογική μοντέρνα επιλογή, κοστούμια μαύρα για τον Κρέοντα και τον χορό σε συνδυασμό μα τα μαύρα γυναικεία ρούχα των δύο αδερφών, αυτόματα μας παρασύρουν στο σήμερα, σε ανάλογες περιπτώσεις, όπου οι άρχοντες διατάζουν χωρίς να νοιάζονται για την ηθική, το θείο και τους άγραφους νόμους θέλοντας πολίτες που πάντα θα υπακούν, ενώ ο σεβασμός από τον σκηνοθέτη στο πρωτότυπο κείμενο με την πολύ καλή μετάφραση της Παναγιώτας Πανταζή έρχεται να δέσει αρμονικά το διαχρονικό μήνυμα του Σοφοκλή με το επίκαιρο και το καθημερινό που θέλει να προσδώσει ο σκηνοθέτης στο έργο.
Στα θετικά κι οι αξιόλογες ερμηνείες όλων των ηθοποιών με ιδιαίτερη αναφορά στην Λένα Παπαληγούρα στον ρόλο της Αντιγόνης όπου με στιβαρή, δυνατή φωνή υποδύεται την νεαρή γυναίκα που δεν διστάζει να τα βάλει με την εξουσία, διακηρύσσει με δυναμισμό τα πιστεύω της και την πίστη στο Θείο αλλά και στον αδερφικό δεσμό, την πίστη στην ανθρώπινη ύπαρξη που υπερασπίζεται το δίκαιο κι αντιστέκεται στις συμβάσεις και στη μισαλλοδοξία της εξουσίας και που επιλέγει να θυσιαστεί παρά να προδώσει τα ιδανικά της, αφού ποτέ τα ανθρώπινα δεν μπορούν ίσα να ζυγιστούν με αυτά που είναι θεμιτά και σύμφωνα με τη θεία επιταγή. Αυτή η προσήλωση στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια και στον σεβασμό των νεκρών προβάλλεται μέσα από την παράσταση με την άκρως ενδιαφέρουσα και αρμόζουσα σκηνική παρουσία της.
Αξίζει να αναφερθεί επίσης η εξαιρετική ερμηνεία του Μελέτη Ηλία ως Κρέοντα, όταν οδύρεται για τον χαμό του γιου του και της Ευρυδίκης, μια σκηνή στην κορύφωση της τραγωδίας, όπου ο Μελέτης καταφέρνει ως το πιο τραγικό πρόσωπο του έργου να μας συγκινήσει τόσο, ώστε να καταλάβουμε την τραγικότητά του , να αισθανθούνε τη δεινή θέση στην οποία ήρθε εξαιτίας της ασέβειας κι αλαζονείας που επέδειξε και μέσα από αυτή την προσωπική του πια αναμέτρηση να καθαρθούμε κι εμείς ….
Τέλος, εξαιρετική κι η ερμηνεία του Γιώργου Νούση, του ερωτευμένου νέου που θέλει να μεταπείσει τον πατέρα του Κρέοντα στη σκληρή για την Αντιγόνη απόφασή του. Έναν νέο που νοιάζεται για τη φήμη του Βασιλιά παράλληλα με την αγάπη του για την Αντιγόνη και που το αμείλικτο του Κρέοντα τον κάνει να δείξει με σθένος πως θα υπερασπιστεί το δίκαιο μέχρι τέλους προοικονομώντας έτσι και τη δική του κατάληξη.
Στα αρνητικά της παράστασης (-) τοποθετούμε τις έντονες κινήσεις του σώματος της Παπαληγούρα στον κατά τα άλλα εξαιρετικό κομμό, όταν μαθαίνει πως θα κλειστεί σε σπηλιά – τάφο ζωνταν. Οι σπασμοί του σώματος μάς φάνηκαν υπερβολικοί καθώς ο ίδιος ο κομμός από μόνος του δηλώνει ένταση και πάθος οπότε οτιδήποτε άλλο εμφατικό νομίζουμε πως στη συγκεκριμένη σκηνή κινητικά περισσεύει. Σ αυτό το πνεύμα κι οι αυτοματοποιημένες – ρομποτοειδείς κινήσεις του κεφαλιού του Τειρεσία, Ιφιγένεια Καραμήτρου, στη συνάντησή με τον Κρέοντα νομίζουμε πως ήταν κι αυτές υπερβολικές και δεν προσέφεραν κάτι παραπάνω στο νόημα του κειμένου.
Η επιλογή γυναίκας ηθοποιού στον ρόλο του μάντη Τειρεσία, εδώ της Καραμήτρου, δεν μας ξενίζει, καθώς πάμπολλες φορές έχουμε δει νευραλγικούς ρόλους στο αρχαίο δράμα να τους υποδύονται γυναίκες αλλά εδώ, πέρα από το ανδρικό ρούχο, ούτε έχει αλλάξει η γυναικεία φωνή, ούτε τα μαλλιά, δυο στοιχεία που καθαρά παραπέμπουν σε γυναικεία παρουσία, γεγονός που μας οδηγεί να το θεωρήσουμε κι αυτό αρνητικό στοιχείο της παράστασης .
.jpg)
Εν κατακλείδι, (= ) μας δόθηκε η ευκαιρία να παρακολουθήσουμε το πιο γνωστό έργο του Σοφοκλή κι ένα από τα πιο γνωστά τραγικά έργα της Κλασικής Αρχαιότητας με μια σκηνοθετική ματιά τέτοια που συνδυάζει το αυστηρό, μοντέρνο κι επίκαιρο, όπως διαφαίνεται με την επιλογή των ενδυμάτων, του σκηνικού, των φωτισμών, της κίνησης- με τη μαγεία του Σοφόκλειου κειμένου.
Μέσα από την σύγκρουση του δίκαιου της Πυγμής με τον ηθικό νόμο, του νόμου της πολιτείας με τη Θεία επιταγή, την πάλη αρσενικού-θηλυκού, του αδύναμου με τον δυνατό, της αδερφικής αλλά και ερωτικής αγάπης με το αμείλικτο πρόσωπο της εξουσίας, για άλλη μια φορά αναδεικνύεται η πάλη που πάντοτε υπάρχει και θα υπάρχει και δεν θα γεφυρώνει όσο εκλείπει το μέτρο , όσο η ισχυρογνωμοσύνη κι η αλαζονεία υπερισχύουν του συναισθήματος και της ηθικής.
Βαθμολογία: 7,2/10
Η «Αντιγόνη» επιστρέφει στο Θέατρο Δάσους Δευτέρα 1 Σεπτεμβρίου
