Πρόκειται για δύο ανθρώπους που, από διαφορετικές αφετηρίες, υπηρετούν τον πολιτισμό με αφοσίωση και όραμα. Η Άννα Μυκονίου, με ισχυρό ακαδημαϊκό υπόβαθρο και πολυετή πορεία στη μελέτη και διδασκαλία της λογοτεχνίας και του θεάτρου, έχει συμβάλει αποφασιστικά στην πολιτιστική ανάπτυξη της Βόρειας Ελλάδας ως πρόεδρος και καλλιτεχνική διευθύντρια του Κέντρου Πολιτισμού της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας. Ο Θανάσης Κολαλάς, εικαστικός καλλιτέχνης και σκηνογράφος με διεθνή εκπαίδευση και εμπειρία, έχει υπογράψει δεκάδες σκηνογραφικές και ενδυματολογικές προσεγγίσεις για το θέατρο και τη μουσική, επιμελούμενος σκηνικά δρώμενα με ιδιαίτερη αισθητική πρόταση.
Με αφορμή τη φετινή διοργάνωση του Φεστιβάλ Επταπυργίου 2025, που φέρει την υπογραφή και των δύο —η Άννα Μυκονίου ως εμπνεύστρια και θεσμική κινητήριος δύναμη και ο Θανάσης Κολαλάς ως καλλιτεχνικός διευθυντής— για το όραμά τους, τις προκλήσεις ενός φεστιβάλ σε μνημειακό χώρο και τη φετινή αφιέρωση στην ΕΙΡΗΝΗ, μιλούν στον Γιώργο Μπαστουνά για την Κουλτουρόσουπα
Ποιο είναι το κεντρικό θέμα του φετινού φεστιβάλ Επταπυργίου;
Άννα Μυκωνίου: Το φετινό Φεστιβάλ Επταπυργίου είναι αφιερωμένο στην Ειρήνη. Μέσα σ’ έναν κόσμο που κλονίζεται διαρκώς από συγκρούσεις, βία και φόβο, νιώσαμε την ανάγκη να υψώσουμε —μέσα από την τέχνη— μια φωνή απλή, ανθρώπινη, καθαρή. Να μιλήσουμε για τη συνύπαρξη, την κατανόηση, την ανάγκη να ακούμε ο ένας τον άλλον.
Η Ειρήνη δεν είναι ένα σύνθημα. Είναι στάση ζωής, καθημερινός αγώνας, πράξη βαθιά πολιτιστική. Και κάθε μορφή τέχνης στο φετινό πρόγραμμα —είτε μέσω της μουσικής, είτε του θεάτρου, είτε της ποίησης ή του χορού— κουβαλά, με τον δικό της τρόπο, αυτό το αίτημα: να ξαναδούμε τον Άλλο όχι ως απειλή, αλλά ως καθρέφτη.
Ποιες είναι οι σημαντικότερες παραγωγές ή συνεργασίες που ξεχωρίζουν στο πρόγραμμα; Τι διαφορετικό παρουσιάζει τη φετινή χρονιά;
Αθανάσιος Κολαλάς: Εάν περιμένετε να σας μιλήσω για μία σημαντική παραγωγή θα απογοητευτείτε. Για εμάς στο Φεστιβάλ θεωρώ ότι κάθε παραγωγή είναι σημαντική και όμορφη, και δε το λέω τυχαία, είναι η αίσθηση που έχει ένας γονιός για τα παιδιά του, κανένα δεν είναι σημαντικότερο από τα άλλα, την ίδια σχέση έχουμε με τις παραγωγές καθώς κάθε μια είναι ιδέες που γεννήθηκαν μέσα μας, που χτίστηκαν λιθαράκι λιθαράκι που λύσαμε τα προβλήματά τους και προσπαθήσαμε την κάθε μια να την προικίσουμε με τα καλύτερα στοιχεία. Κάθε μία φέρνει κι ένα κομμάτι μας, και όσο βλέπουμε ενθουσιασμό και αποδοχή από το κοινό το χαιρόμαστε πολύ. Σίγουρα πρέπει να σημειώσω ότι χαιρόμαστε για τους φορείς που μας τιμούν με τη συνεργασία τους (την Διεύθυνση Πολιτισμού του Δήμου Θεσσαλονίκης και την ΚΟΘ) και να θυμίσω πόσο δύσκολες – και ως εκ τούτου ελάχιστες- είναι οι συνεργασίες στην πόλη μας. Παράλληλα ιδιαίτερη χαρά μας δίνει το γεγονός πως πλέον το Φ.Ε. δε χρειάζεται συστάσεις στους καλλιτέχνες καθώς όλοι, είτε έχουν περάσει είτε το έχουν ακούσει, έτσι είναι πολύ σημαντική η παρουσία στο φεστιβάλ σχημάτων όπως οι Plaza Ensemble, η Jovenata ή οι Voci Contra Tempo, καθώς και καλλιτέχνες όπως η Μέλα Γεροφώτη, η Safira Antzus Ramos, ο Διογένης Δασκάλου, η Βαγγελιώ Κιρκινέ κλπ.
Σε σχέση με το τι διαφορετικό παρουσιάζει φέτος το Φ.Ε. – η σύλληψη και ο σχεδιασμός των παραγωγών κάθε χρονιά είναι μια οργανική διαδικασία, που ξεκινάει ακόμα και κατά τη διάρκεια της προηγούμενης διοργάνωσης, και εξελίσσεται δυναμικά καταλήγοντας κάθε φορά σε φρέσκες, πρωτότυπες εκδηλώσεις. Ως εκ τούτου, αφού δεν υπάρχει «συνταγή» κάθε Φεστιβάλ είναι διαφορετικό και πρωτότυπο από όλα τα άλλα. Ακόμα και οι θεματικές ενότητες που παραμένουν σταθερές (πχ τα αφιερώματα ή οι βραδιές ποίησης) κάθε χρονιά προσεγγίζονται διαφορετικά. Σε κάθε φεστιβάλ στοχεύουμε στο να παρέχουμε καινούριες πρωτότυπες παραγωγές που σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν στην πόλη μας από καλλιτέχνες της Περιφέρειας μας.
Πώς επιλέχθηκαν οι καλλιτέχνες και τα έργα που θα παρουσιαστούν; Υπήρχε κάποια θεματική ή αισθητική γραμμή που ακολουθήθηκε;
Άννα Μυκωνίου: Η επιλογή των καλλιτεχνών και των έργων είναι μια μακρά διαδικασία, που ξεκινά μήνες πριν. Δεν ακολουθούμε μια «συνταγή», αλλά κάθε χρονιά γεννιέται μέσα από αναζητήσεις, ερωτήματα, συζητήσεις. Τι έχει νόημα να ειπωθεί φέτος; Ποιες φωνές αξίζει να ακουστούν; Ποιες συνεργασίες μπορούν να γεννήσουν κάτι αληθινό;
Υπάρχει πάντα μια θεματική κατεύθυνση – φέτος, είναι η Ειρήνη. Αλλά δεν ζητάμε από τους καλλιτέχνες να υπηρετήσουν ένα σύνθημα. Μας ενδιαφέρει να επιλέγουμε ανθρώπους που έχουν αισθητική τόλμη, αλήθεια στον λόγο και στη δουλειά τους. Πολλοί από τους συμμετέχοντες είναι καλλιτέχνες της πόλης, με τους οποίους έχουμε κοινή γλώσσα, εμπιστοσύνη και μακρά σχέση συνεργασίας. Άλλοι είναι εμβληματικές παρουσίες, που έρχονται να δέσουν με έναν τρόπο απρόβλεπτο — αλλά ουσιαστικό.
Πάνω απ’ όλα, το κριτήριο μας είναι η ποιότητα και η αλήθεια. Θέλουμε έργα που δεν αναπαράγουν, αλλά γεννούν συγκίνηση, σκέψη και μνήμη. Παραστάσεις που δεν έρχονται έτοιμες, αλλά χτίζονται εδώ, για τον χώρο και το κοινό μας.
Το Επταπύργιο είναι ένας ιδιαίτερος χώρος. Πώς επηρεάζει η τοποθεσία τις καλλιτεχνικές επιλογές και την ατμόσφαιρα των παραστάσεων; Και αν τελικά υπάρχουν όρια;
Αθανάσιος Κολαλάς: Το Επταπύργιο, με τη βαριά πέτρα του και τις σκιές των αιώνων στους τοίχους του, δεν είναι απλώς ένας «χώρος» φιλοξενίας παραστάσεων· είναι σκηνικός συμπρωταγωνιστής. Δεν μπορείς να σταθείς στο Επταπύργιο και να μη σιωπήσεις για λίγο. Να μη νιώσεις το βάρος των τειχών. Το φρούριο είναι ένας τόπος φορτισμένος. Κουβαλά σκιές, ιστορίες και βάσανα ανθρώπων.
Η καλλιτεχνική πράξη στο Επταπύργιο οφείλει λοιπόν να είναι ταπεινή και συνειδητή. Δεν επιβάλλεται στον χώρο· διαμορφώνεται από αυτόν. Κάθε ήχος, κάθε φράση, κάθε φως που πέφτει στις πέτρες γίνεται κομμάτι ενός διαλόγου ανάμεσα στο τότε και το τώρα. Δεν προσπαθούμε να “σκεπάσουμε” το παρελθόν, αλλά να το φωτίσουμε αλλιώς και με τα χρόνια να το εξαγνίσουμε.
Ναι υπάρχουν όρια. Ο αρχαιολογικός χώρος έχει αυστηρούς περιορισμούς: δεν μπορείς να καρφώσεις, να κρεμάσεις, να “επιβάλεις” τίποτα. Όλα πρέπει να στηθούν με απόλυτο σεβασμό στον χώρο, χωρίς να τον τραυματίσουν ή να τον αλλοιώσουν. Αυτό απαιτεί ευρηματικότητα, υπομονή και συνεχή διαβούλευση με τις αρμόδιες υπηρεσίες.
Καλλιτεχνικά, η πρόκληση είναι ακόμη βαθύτερη: πώς “στέκεσαι” απέναντι σε έναν τόπο που έχει ήδη δική του φωνή; Πώς δημιουργείς μέσα σε έναν χώρο που μιλά από μόνος του, χωρίς να τον καλύψεις ή να τον αγνοήσεις; Το Φεστιβάλ Επταπυργίου έχει μάθει να δουλεύει με αυτή τη λεπτή ισορροπία: η τέχνη να μην «πατά» πάνω στο μνημείο, αλλά να στέκεται δίπλα του — και να συνομιλεί μαζί του.
Η Ποίηση παίζει σημαντικό ρόλο κάθε χρόνο στο πρόγραμμα του φεστιβάλ. Ένα είδος που δεν απευθύνεται σε πολλούς, είστε ικανοποιημένοι από την ανταπόκριση;
Άννα Μυκωνίου: Είμαστε περισσότερο από ικανοποιημένοι — αλλά η ανταπόκριση αυτή δεν ήρθε αμέσως, χτίστηκε με τα χρόνια. Δημιουργήθηκε σιγά-σιγά μια σχέση εμπιστοσύνης με το κοινό μας, που άρχισε να γνωρίζει και να αγαπά αυτό το υβριδικό είδος παράστασης: μια ζωντανή συνομιλία ανάμεσα στον λόγο και τη μουσική, ανάμεσα στην ποίηση και τη σκηνική πράξη.
Ξεκινήσαμε με τον Καββαδία, συνεχίσαμε με τους «Καταραμένους ποιητές», φτάσαμε στον Ελύτη και φέτος στον Λόρκα. Και σε κάθε σταθμό αυτής της διαδρομής, η ανταπόκριση μεγάλωνε — με τρόπο σχεδόν συγκινητικό. Είναι σαν να βλέπουμε το κοινό να εκπαιδεύεται μαζί μας, να ανοίγεται σιγά-σιγά σε αυτό το είδος, να συμμετέχει πιο ενεργά.Η ποίηση δεν ζητά να εντυπωσιάσει. Ζητά να την εμπιστευτείς. Να της αφιερώσεις χρόνο και να την αφουγκραστείς. Και τότε, ξαφνικά, αρχίζει να σου μιλά και να σε αφορά. Πιστεύω πως το κοινό χρειάζεται να μυηθεί στην ποίηση για να την αγαπήσει — και όταν συμβεί αυτό, η αγάπη αυτή είναι από τις πιο σταθερές και βαθιές.
Το κοινό χρειάζεται να πλησιάσει την ποίηση με ανοιχτή καρδιά και υπομονή. Σπάνια είναι έρωτας κεραυνοβόλος, αλλά με την τριβή δημιουργεί δεσμούς ζωής. Και η σχέση που χτίζεται είναι από τις πιο βαθιές και ανεπίστρεπτες.
Φέτος το αφιέρωμα μας στην ποίηση είναι για έναν σπουδαίο ποιητή, τον ΦΕΔΕΡΙΚΟ ΓΚΑΡΘΙΑ ΛΟΡΚΑ. Η Μαρία Φαραντούρη και ο Μανώλης Μητσιάς ανηφορίζουν στο Επταπύργιο όχι απλώς για να τραγουδήσουν ξανά, αλλά για να δώσουν νέα πνοή στα τραγούδια του Λόρκα — σαν να τα γεννούν από την αρχή. Δεν είναι μόνοι τους: οι απαγγελίες, η έκφραση του ανθρώπινου σώματος μέσα από τον χορό, η σκηνοθεσία, οι φωτισμοί θα τους πλαισιώσουν σαν δεύτεροι ηθοποιοί. Ετοιμάζουμε μια παράσταση λιτή σαν προσευχή, με τον λόγο στο κέντρο, σαν φλόγα.
Για πρώτη φορά εντάξατε στο πρόγραμμα και μια θεατρική παράσταση ανοίγοντας τη βεντάλια θεαμάτων. Μιλήστε μας για αυτή την επιλογή και αν θα την συνεχίσετε;
Αθανάσιος Κολαλάς: To Φ.Ε. στοχεύει κάθε χρόνο να εντάσσει και παραστατικές τέχνες στον προγραμματισμό του. Άλλοτε όπερα, άλλοτε θέατρο και άλλοτε εντάσσει θεατρική μορφή μέσα σε συναυλίες – ενδεικτικά θα σας αναφέρω το «Ένας Αιώνας σε μια Μέρα» το «Όνειρο Καλοκαιρινής Νύχτας» κλπ- Φέτος ήταν ξανά η σειρά του θεάτρου και μάλιστα του Αριστοφάνη. Από την πρώτη χρονιά φανταζόμαστε πως το μνημείο αποτελεί ιδανικό σκηνικό για κάποιο έργο αρχαίου δράματος – το 2020 είχαμε σχεδιάσει για το Φ.Ε. τις «Τρωάδες» σε συμπαραγωγή με το ΔΗΠΕΘΕ Βέροιας και το ΚΘΒΕ αλλά λόγω του covid η παραγωγή δε πραγματοποιήθηκε στο Φεστιβάλ.
Έτσι φέτος επιστρέφουμε με Αριστοφάνη. Επιλέξαμε αυτό το έργο γιατί, μέσα από το χιούμορ, τον παραλογισμό και τη θεατρική μεταμφίεση, ο αρχαίος κωμοδιογράφος μάς δίνει ένα ανατρεπτικό εργαλείο για να μιλήσουμε για το σήμερα. Για τη θέση της γυναίκας, για τη δύναμη του λόγου, για την πολιτική, για την ελευθερία του να εκφράζεσαι χωρίς φόβο. Επιλέξαμε εξαιρετικούς καλλιτέχνες της πόλης μας και φτιάχτηκε μια δυνατή ομάδα που σφύζει από ενέργεια, ιδέες, και αυθεντικό θεατρικό κέφι — και είμαστε σίγουροι ότι θα καταφέρουν να μας εκπλήξουν και να μας προβληματίσουν.
Στατιστικά τι κοινό παρακολουθεί το Φεστιβάλ Επταπυργίου; Ηλικιακά, φύλο.
Άννα Μυκωνίου: Αν και δεν υπάρχουν επίσημα δημοσιευμένα στατιστικά στοιχεία για την ηλικιακή και φύλο κατανομή των θεατών, προσωπικά πιστεύω ότι το Φεστιβάλ απευθύνεται σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, με μια σαφή υπεροχή των ώριμων ηλικιών και των οικογενειών. Είναι συγκινητικό να βλέπεις στο ίδιο κοινό ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας, νεαρά ζευγάρια με παιδιά, αλλά και νεότερους θεατές που επιλέγουν να συμμετέχουν σε πιο “απαιτητικά” προγράμματα, όπως παραστάσεις ποίησης ή συμφωνικής μουσικής.Αυτό δεν συνέβη από μόνο του — είναι κάτι που χτίστηκε σταδιακά, με συνέπεια στο ύφος και την αισθητική του προγράμματος, αλλά και με ανοιχτή διάθεση απέναντι στο κοινό. Πιστεύω ότι ο σεβασμός στο θεατή —όποια κι αν είναι η ηλικία ή η πολιτισμική του διαδρομή— είναι αυτό που δημιουργεί μια ζωντανή, ποικιλόμορφη και σταθερά αυξανόμενη κοινότητα γύρω από το Φεστιβάλ.
Μετά από τόσα χρόνια πόσο πιστεύετε ενσωματώθηκε το φεστιβάλ στην πολιτιστική ζωή της Θεσσαλονίκης και ποιος είναι ο ρόλος του στην ανάδειξη της πόλης ως πολιτιστικού προορισμού;
Αθανάσιος Κολαλάς: Πραγματικά χρόνο με το χρόνο διαπιστώνουμε ότι το Φ.Ε. διεισδύει όλο και περισσότερο στο κοινό, το μαθαίνει κάθε χρονιά κόσμος που δε το ήξερε, και μας δίνει μεγάλη χαρά το γεγονός πώς συνεχώς βλέπουμε νέα πρόσωπα να ανεβαίνουν στο μνημείο και κάθε χρονιά, όλο και πιο νωρίς, οι παραγωγές μας γίνονται sold out. Είναι γεγονός λοιπόν ότι έχουμε μια καλή ενσωμάτωση στον πολιτιστικό χάρτη της πόλης, σίγουρα δεν θα μπορούσαμε να έχουμε τη δυναμική που έχει πχ το Φεστιβάλ Αθηνών – γιατί ας μη ξεχνάμε ότι εκείνο πρόκειται για ένα φεστιβάλ με 60 χρόνια ιστορίας – αλλά δεδομένων των επτά χρόνων ζωής του το Φ.Ε. έχει κερδίσει την καρδιά των θεσσαλονικιών.
Από την άλλη η ανάδειξη της πόλης ως πολιτιστικού προορισμού είναι ένα πολύ μεγάλο θέμα, σοβαρότατο για την πόλη μας, που δε λύνεται όμως απλά με την ύπαρξη κάποιον πολιτιστικών spot. Πρόκειται για στόχους που απαιτούν στρατηγικό σχεδιασμό σε επίπεδο κυβέρνησης, ώστε η Θεσσαλονίκη από πόλη-transit να γίνει πόλη-προορισμός. Η εγγύτητα με τη Χαλκιδική ,το Άγιο Όρος, τη Βεργίνα και την Πέλλα, καθώς και ο ρωμαϊκός και βυζαντινός πλούτος της πόλης είναι τα δεδομένα που, ευτυχώς, έχει η Θεσσαλονίκη για να εξελιχθεί σε πολιτιστικό προορισμό. Σίγουρα όμως παράλληλα με αυτά η πλούσια καλλιτεχνική ζωή της – συμπεριλαμβανομένου του Φ.Ε. – παίζουν σημαντικό ρόλο στη επίτευξη αυτού του στόχου.
Σκέφτεστε εκπαιδευτικές ή παράλληλες δράσεις να συνοδεύουν μελλοντικά το φεστιβάλ; Αν είναι στους στόχους σας;
Άννα Μυκωνίου: Το Κέντρο Πολιτισμού της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας έχει ήδη εντάξει στον ετήσιο προγραμματισμό του εκπαιδευτικά προγράμματα μύησης των παιδιών στην Όπερα και τη Συμφωνική μουσική, τα οποία πραγματοποιούνται από τον Οκτώβριο έως τον Μάρτιο, ώστε να συμβαδίζουν με το σχολικό έτος και τη ροή της εκπαιδευτικής διαδικασίας.
Το Φεστιβάλ Επταπυργίου, ως θερινός θεσμός με διαφορετική φυσιογνωμία, δεν έχει εντάξει μέχρι στιγμής εκπαιδευτικές δράσεις στον κορμό του — κι αυτό είναι μια συνειδητή επιλογή, καθώς το ύφος του φεστιβάλ στοχεύει περισσότερο στην αισθητική εμπειρία, την καλλιτεχνική δημιουργία και τη σκηνική συνάντηση.Ωστόσο, έχουμε ήδη συζητήσει σοβαρά την ιδέα να εντάξουμε στο μέλλον παράλληλες εικαστικές εκθέσεις,με παρεμβάσεις στον χώρο κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ. Πιστεύουμε ότι η τέχνη μπορεί να «μιλήσει» με πολλούς τρόπους — και είμαστε ανοιχτοί να διευρύνουμε το φάσμα της εμπειρίας του θεατή, χωρίς να αλλοιώνουμε τον πυρήνα του θεσμού.
- Φτάνοντας στη τελευταία ημέρα, και πέφτοντας η τελευταία αυλαία τι συναισθήματα σας γεννιούνται;
Αθανάσιος Κολαλάς: Τα συναισθήματα εκείνη την τελευταία νύχτα του Φεστιβάλ είναι πάντα ανάμεικτα. Σίγουρα κυριαρχεί η μελαγχολία για κάτι που τελειώνει – μη ξεχνάτε ότι εργαζόμαστε για το κάθε φεστιβάλ σχεδόν έντεκα μήνες, είναι πια κομμάτι της ζωής και της καθημερινότητάς μας- παράλληλα όμως είναι και χαρά που ολοκληρώνουμε με επιτυχία, ικανοποίηση για την αποδοχή που κάθε χρονιά έχει, προσμονή για τις καινούριες παραγωγές που φανταζόμαστε για τη νέα χρονιά. Ξέρουμε ότι αφήνουμε πίσω μας κάτι που αγαπήσαμε και που κάναμε κόπο για να το φτιάξουμε, αλλά αυτό σημαίνει ότι κινούμαστε και μπροστά σε κάτι νέο.
Αυτά τα μεικτά συναισθήματα σε εμάς, αλλά και σε όλους τους συνεργάτες του Φ.Ε. – φορείς, καλλιτέχνες, τεχνικούς, βοηθητικό προσωπικό κλπ- είναι που δένουν την μεγάλη -πια- οικογένεια του Φεστιβάλ Επταπυργίου και που μας κάνουν, κάθε χρονιά, εκείνες τις τελευταίες ώρες πάνω στο μνημείο να λέμε «και του χρόνου».
ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ
Το συναρπαστικό πρόγραμμα του Φεστιβάλ Επταπυργίου 2025
