🎄 #ΜεΤηΜατιάΤηςΝέλης Βυζαντιάδου σε εορταστική Χριστουγεννιάτικη διάθεση!
Θα μπορούσα να γράφω για την Ιταλία με κάθε αφορμή μια που είναι από τις χώρες που αγαπώ από τα νεανικά μου χρόνια και δε βαριέμαι να επισκέπτομαι με κάθε ευκαιρία. Η αλήθεια είναι πως δεν έχω περάσει γιορτές, ως τώρα, στη γειτονική χώρα μια που κι εγώ, όπως πολλοί άλλοι, προσανατολίζομαι, συνήθως, σε πιο κλασικές επιλογές για αυτές τις μέρες. Κι όμως η Ιταλία είναι αναμφίβολα ένας ιδανικός προορισμός για τις γιορτές όπως λέει η κυρία Γεωργία Σαραντοπούλου, Επίτιμη Πρόξενος της Ιταλίας στη Θεσσαλονίκη. Πέρα από τις μεγάλες φαντασμαγορικές μητροπόλεις – Ρώμη, Μιλάνο, Φλωρεντία – που εντυπωσιάζουν με τα φώτα και τους συνεχείς εορτασμούς τους, θα πρότεινε και μικρότερες πόλεις όπως η Assisi και η Gubbio όπου κυριαρχεί η κατανυκτική ατμόσφαιρα της Φραγκισκανικής παράδοσης. Η Νάπολη ξεχωρίζει για τη γαστρονομία και τη φημισμένη οδό της Φάτνης, ViaSanGregorioArmeno, ενώ το Bolzano, το Trento και η Aosta για τις μαγευτικές αγορές τους. Και φυσικά οι Δολομίτες παραμένουν κορυφαία επιλογή για τους λάτρεις των χειμερινών σπορ.
Ας τα πάρουμε όμως από την αρχή. Τα Χριστούγεννα στην Ιταλία ξεκινούν στις 8 Δεκεμβρίου και ολοκληρώνονται στις 6 Ιανουαρίου. Ποια είναι τα κυριότερα έθιμα αυτών των ημερών; ‘Όπως και στην Ελλάδα πρωταγωνιστές των εορτών είναι ο στολισμός του δέντρου, της Φάτνης και γενικά του σπιτιού αλλά και των πόλεων που συχνά ‘φορούν τα γιορτινά τους’ πολύ νωρίτερα. Ιδιαίτερη σημασία για τους Ιταλούς έχει ο προγραμματισμός των γευμάτων καθώς αυτές τις ημέρες συνηθίζεται να φιλοξενούν ή να επισκέπτονται συγγενείς και φίλους για το καθιερωμένο cenone, το εορταστικό δείπνο της παραμονής Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς. Οι βραδιές αυτές, γνωστές ως Veglione (Μεγάλη Αγρυπνία) συνοδεύονται από φαγητό, μουσική και προσμονή μέχρι τα μεσάνυχτα για την ανταλλαγή ευχών και δώρων. Χαιρετούν μάλιστα, συχνά, τον ερχομό του νέου έτους με πυροτεχνήματα. Στο Νότο υπάρχει το έθιμο να πετούν παλιά και φθαρμένα αντικείμενα από τα παράθυρα συμβολίζοντας έτσι την αποβολή του παλιού και ανεπιθύμητου και ξορκίζοντας τα δυσάρεστα που πέρασαν μέσα στη χρονιά. Την παραμονή Πρωτοχρονιάς είθισται να φοράνε κόκκινα εσώρουχα με την πεποίθηση ότι θα τους φέρουν γούρι. Τέλος ανήμερα των Φώτων κάθε παπάς αγιάζει τα σπιτικά της ενορίας του πηγαίνοντας προσωπικά ο ίδιος τον αγιασμό. Αυτά τα έθιμα είναι κοινά σε όλη την επικράτεια της Ιταλίας’, απαντά η κυρία Σαραντοπούλου.
Θέλω πολύ να μάθω περισσότερα για τις συνήθειες των γειτόνων μας και ζητώ από τη συνεντευξιαζόμενη να μας πει πώς γιορτάζουν οι σύγχρονοι Ιταλοί τις γιορτές και αν είναι τα Χριστούγεννα ή η Πρωτοχρονιά η πιο δημοφιλής γιορτή. Μια παλιά ιταλική παροιμία λέει ‘NataleconItuoi, Pasquaconchivuoi’, δηλαδή τα Χριστούγεννα με την οικογένειά σου, το Πάσχα με όποιον θέλεις. Αυτή η παροιμία, σύμφωνα με την ίδια, αποτυπώνει απόλυτα το πνεύμα των Ιταλών. Τα ψώνια για την προετοιμασία των γευμάτων και την ανταλλαγή δώρων, η παρασκευή γλυκισμάτων, οι επισκέψεις και τα καλέσματα είναι απαραίτητα συστατικά αυτών των γιορτών για μικρούς και μεγάλους. Είναι ευκαιρία για διασκέδαση, ξεκούραση, χρόνο για τον εαυτό τους και για τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Σίγουρα στην Ιταλία τα Χριστούγεννα είναι πιο δημοφιλής γιορτή και παραμένει κατά βάση οικογενειακή ενώ την Πρωτοχρονιά ο χρόνος μπορεί να μοιραστεί μεταξύ φίλων και οικογένειας. Τέλος αυτό που διαφοροποιεί τις χειμερινές γιορτές των Ιταλών με τις δικές μας είναι η SettimanaBianca, η Λευκή Εβδομάδα. Παρόλο που αυτή η εβδομάδα παραδοσιακά δεν πέφτει μέσα στις γιορτές αλλά αργότερα – πολλές φορές και μέσα στο Φεβρουάριο – είναι μια εβδομάδα που κλείνουν τα σχολεία και οι οικογένειες περνάνε χρόνο στο βουνό με χειμερινά σπορ. Βέβαια αυτό φαίνεται να αλλάζει τα τελευταία χρόνια καθώς πολλοί αντικατέστησαν αυτήν την εβδομάδα στο βουνό με κάποιο ταξίδι στο εξωτερικό κρατώντας όμως πάλι τον οικογενειακό χαρακτήρα.
Σειρά έχουν οι γιορτινές γεύσεις της Ιταλίας με πρωταγωνιστές τα φαγητά και τα γλυκά των ημερών για τα οποία η πρόξενος μας λέει χαρακτηριστικά: ‘Η ποικιλία είναι τεράστια και οι διαφορές αξιοσημείωτες. Οι γαστρονομικές παραδόσεις διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή. Στο Νότο τα τραπέζια της παραμονής βασίζονται κυρίως στο ψάρι ενώ στο Κέντρο και τον Βορρά κυριαρχούν τα πιάτα με χοιρινό, χαρακτηριστικό που οφείλεται ασφαλώς στις γεωγραφικές και πολιτιστικές διαφορές των ίδιων των περιοχών. Σε όλα τα τραπέζια όμως αφού αλλάξει ο χρόνος σερβίρεται ένα πιάτο από χοιρινό κρέας (zampone ή cotechinodimaiale) με γαρνιτούρα από βραστές φακές. Το πιάτο αυτό έχει συμβολική αξία μια που το λίπος του χοιρινού και οι φακές, που φουσκώνουν βράζοντας, θεωρούνται ευχές για αφθονία και ευημερία σε όσους το καταναλώνουν. Όσο για τα γλυκά, τα γνωστά panettone και pandoro, έχουν γίνει σήμα κατατεθέν ενώ κάθε περιοχή προσθέτει τη δική της πινελιά, όπως τα μελωμένα struffoli και τα σοκολατένια mostaccioli της Νάπολης’.
Έχοντας διαβάσει κάποια πράγματα για την Ιταλική χριστουγεννιάτικη λαογραφία γνωρίζω πως η Μπεφάνα αποτελεί μια χαρακτηριστική της φιγούρα. Η κυρία Σαραντοπούλου εξηγεί πως η Μπεφάνα έχει τη μορφή μιας γριούλας που οργώνει τους ουρανούς τη νύχτα μεταξύ 5 και 6 Ιανουαρίου φέρνοντας δώρα και γλυκίσματα στα καλά παιδιά και κάρβουνο στα άτακτα. Σύμφωνα με μια παλιά αφήγηση, αναζητώντας το νεογνό Χριστό οι Μάγοι έφτασαν στο σπίτι μιας γριούλας και της ζήτησαν οδηγίες. Αυτή όμως ήταν απασχολημένη με το μαγείρεμα και δεν τους βοήθησε. Αργότερα, μετανιωμένη, αποφάσισε να τους ακολουθήσει αλλά δεν κατάφερε να τους προλάβει. Μάταια χτυπούσε τις πόρτες και αφού ήταν αργά άφηνε γλυκίσματα για την αναστάτωση και την ενόχληση που ενδεχομένως προκαλούσε.
.jpg)
Έτσι, από τότε, περιδιαβαίνει τα σπίτια αφήνοντας γλυκίσματα για τα παιδιά ελπίζοντας να βρει το Θείο Βρέφος. Υπάρχει και μια άλλη εκδοχή που συνδέει τη Μπεφάνα με αρχαίες ρωμαϊκές και βόρειες θεότητες της γονιμότητας δείχνοντας πόσο βαθιές είναι οι ρίζες αυτής της παράδοσης, παρομοιάζοντας την με τη θεά Μπέρτα στη Μεγάλη Βρετανία, τη θεά Φρέγια της Σκανδιναβίας, την Χόλντα στη Βόρεια Ευρώπη κ.α. Οι γιορτές όλων αυτών γινόντουσαν τις ίδιες μέρες, το πρώτο δωδεκαήμερο του Ιανουαρίου, και αφορούσαν τη γονιμότητα, τη βλάστηση και την αφθονία.
Καλά όλα αυτά. Τι γίνεται, όμως, με τους Ιταλούς που ζουν στη Θεσσαλονίκη και γενικότερα στη Βόρειο Ελλάδα; Φέρνουν δικά τους έθιμα εδώ ή προσαρμόζονται στα δικά μας; ‘Οι Ιταλοί, που κατοικούν στη Θεσσαλονίκη και στη Βόρειο Ελλάδα, διατηρούν τα δικά τους έθιμα, ενώ ταυτόχρονα συμμετέχουν με χαρά στις ελληνικές παραδόσεις όπως η κοπή της βασιλόπιτας. Δεδομένου ότι και για εμάς είναι κατά βάση μια οικογενειακή γιορτή οι διαφορές δεν είναι πολύ μεγάλες. Εξάλλου το panettone και το pandoro εμφανίζονται πλέον και στα ελληνικά γιορτινά τραπέζια’, δηλώνει η συνεντευξιαζόμενη. Τελικά φαίνεται αυτές οι δύο χώρες να συναντιούνται παντού στις γιορτές: στα delicatessenκαι την προετοιμασία, στις γιορτινές εκδηλώσεις των πόλεων και φυσικά στα σπίτια φίλων όπου μοιραζόμαστε κοινές γεύσεις και στιγμές. ‘Είμαστε λαοί με κοινή κουλτούρα, κοινωνικοί, φιλόξενοι και καλοφαγάδες. Με άλλα λόγια unafaccia, unarazza και στις γιορτές!’, συνεχίζει.
Της ζητώ να μοιραστεί μαζί μας μια εμπειρία από γιορτές στην Ιταλία και εκείνη παραδέχεται ότι έχει περάσει εκεί αρκετές γιορτές των Χριστουγέννων οικογενειακά. Αυτό που τις κάνει ξεχωριστές δεν είναι μόνο το μέρος αλλά κυρίως οι άνθρωποι. Είναι η συνάθροιση φίλων και αγαπημένων, Ιταλών και μη, από διάφορα μέρη του κόσμου και η χαρά αυτής της επανένωσης που τις κάνουν ιδιαίτερες. Και φυσικά όταν όλα αυτά συνδυάζονται με ένα χιονισμένο τοπίο, εορταστική ατμόσφαιρα και βουνά ιδανικά για χειμερινά σπορ, το αποτέλεσμα είναι μαγικό. Ολοκληρώνουμε αυτή τη συζήτηση με τις ευχές της για τις ημέρες που έρχονται: ‘Εύχομαι σε όλους υγεία, αγάπη και ειρήνη. Οι φετινές γιορτές ας μας βρουν με χαμόγελα, καλή παρέα και αγαπημένους ανθρώπους. Ας θυμηθούμε τι έχει πραγματικά αξία και ας μοιραστούμε αγάπη και καλοσύνη απλόχερα. Η ευτυχία, άλλωστε, βρίσκεται στα απλά πράγματα και στις στιγμές που μας ενώνουν’.
Η ευτυχία βρίσκεται στα απλά πράγματα και στις στιγμές που μας ενώνουν, επαναλαμβάνω τα λόγια της. Και αμέσως μετά φέρνω στο νου μου τα λόγια του Ντέιβιντ Κάμερον: ‘Τα Χριστούγεννα μας δίνουν την ευκαιρία να κάνουμε παύση και να σκεφτούμε τα σημαντικά πράγματα γύρω μας’. Το κάνουμε άραγε ή το ξεχνάμε; Αξιοποιούμε αυτή τη γιορτή έτσι όπως θα έπρεπε να την αξιοποιούμε; Με αυτό το ερώτημα σας αποχαιρετώ και σας υπόσχομαι πως θα τα πούμε πολύ σύντομα με ένα επόμενο άρθρο!
