Γεγονότα που συγκλόνισαν την Θεσσαλονίκη από το 1950 μέχρι σήμερα

Γεγονότα που συγκλόνισαν την Θεσσαλονίκη από το 1950 μέχρι σήμερα

Από την Ιώννα Δούνδη.

Η Θεσσαλονίκη είναι ιστορία από μόνη της χωρίς αμφιβολία. Μπορεί κανείς να μιλάει και να διαβάζει για ώρες για αυτήν, και να υπάρχει πάντα κάτι νέο να μάθει.

Σήμερα όμως θα ασχοληθούμε με την πρόσφατη ιστορία της. Συγκεκριμένα από το 1950 και μετά.

Θα θυμηθούμε μαζί τέσσερα από τα σημαντικότερα γεγονότα αυτού του διαστήματος. Γεγονότα που συγκλόνισαν τους κατοίκους της, έκαναν την Θεσσαλονίκη το επίκεντρο της Ελλάδας για μέρες και αν υπήρχαν τότε σόσιαλ μίντια θα είχαμε υλικό να ποστάρουμε για πολύ καιρό.

Γεγονότα που άφησαν θύματα, καιθεωρίες που θα τα συνοδεύουν για πάντα.

22 Μαΐου 1963

Δολοφονία Λαμπράκη

Γεγονότα

Το βράδυ της 22ας Μαΐου του 1963, ο Γ.Λαμπράκης (γυναικολόγος, Βαλκανιονίκης, βουλευτήςσυνεργαζόμενος με ΕΔΑ)βρισκόταν στη Θεσσαλονίκη για να παρευρεθεί σε εκδήλωση για την παγκόσμια ειρήνη. Όμως, έξω από το κτίριο που βρίσκονταν είχαν συγκεντρωθεί παρακρατικές ομάδες που διαδήλωναν και προπηλάκιζαν όποιον τολμούσε να πλησιάσει. Δεν κυκλοφορούσε κανένα αυτοκίνητο και οι δρόμοι είχαν κλείσει. Ο Λαμπράκης ανακοίνωσε πως υπήρχε σχέδιο δολοφονίας εναντίον του και ζήτησε προστασία την οποία δεν πήρε.

Όταν βγήκε στον δρόμο ένα τρίκυκλο όχημα με δύο επιβαίνοντες, πέρασε δίπλα του με μεγάλη ταχύτητα. Οδηγός ήταν ο Σπύρος Γκοτζαμάνης και στην καρότσα του τρίκυκλου καθόταν ο Μανώλης Εμμανουηλίδης. Ο Λαμπράκης χτυπήθηκε στο κεφάλι με λοστό, έπεσε στο έδαφος αιμόφυρτος και οι δύο άντρες απομακρύνθηκαν, χωρίς να τους σταματήσει κανείς απ’ τους παρευρισκόμενους αστυνομικούς.Ένας περαστικός, ο Μανώλης Χατζηαποστόλου, πήδηξε πάνω στο τρίκυκλο, πάλεψε με τους επιβαίνοντες και κατάφερε να τους ακινητοποιήσει με τη βοήθεια ενός τροχονόμου λίγο πιο κάτω.

Ο Λαμπράκης μεταφέρθηκε τραυματισμένος στο νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ, και 4 ημέρες αργότερα εξέπνευσε.

Τον Δεκέμβρη του 1966 τελείωσε η δίκη για τον θάνατό του, με το οποίο αθωώθηκαν οι 22 από τους 31 κατηγορούμενους, θεωρώντας το δικαστήριο,ότι ο θάνατός του προήλθε «εξ αμελείας».

Μαρτυρία

Θανάσης Γρεβιάς, φοιτητής νομικής το 1963, που βρέθηκε κοντά στο Λαμπράκη όταν μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ:

«Ήταν σε κωματώδη κατάσταση. Του είχαν αφήσει μόνο το κάτω εσώρουχο. Ο γιατρός μού ζήτησε να καθίσω σε μια καρέκλα φορμάικα, πίσω από το κεφάλι του, να τοποθετήσω τα χέρια μου στην κάτω σιαγόνα και να κρατώ συνεχώς το κεφάλι του προς τα πίσω και έφυγε. Του είχαν κάνει τραχειοστομία. Δεν ήταν διασωληνωμένος, δεν είχε ορό. Κατά διαστήματα, το στήθος του τρανταζόταν από ακανόνιστες εισπνοές και εκπνοές».

«Ο χώρος όπου βρισκόμασταν δεν ήταν θάλαμος νοσηλείας. Ούτε και τα κρεβάτια ήταν κρεβάτια νοσηλείας. Το κρεβάτι στο οποίο ήταν ο Λαμπράκης αποτελούνταν από τρεις ξύλινες σανίδες πάνω σε δύο μεταλλικά "Π", πιθανότατα νεκροκρέβατο. Μάλλον ήταν ο νεκροθάλαμος του νοσοκομείου».

Έμπνευση

Τουλάχιστον 7 βιβλία έχουν γραφεί με αφορμή την δολοφονία Λαμπράκη, και επίσης ταινίες και ποιήματα έχουν εμπνευστεί από τον δολοφονημένο πολιτικό. (Ζ, Υπόθεση Λαμπράκη, Ποιος επιτέλους κυβερνά αυτήν την χώρα κλπ)

18 Φεβρουαρίου 1968

Α. Παγκρατίδης (εκτέλεση)

Γεγονότα

1958-59, στη περιοχή του δάσους του Σέιχ Σου, περαστικοί και ζευγάρια, δέχονται επίθεση με πέτρες από άγνωστο.

Στις 6 Μάρτιου του 1959 στην περιοχή της Μίκρας Θεσσαλονίκης, άγνωστος αφού ληστέψει ένα ζευγαράκι, θα δολοφονήσει τον άντρα (ίλαρχος Κωνσταντίνος Ραΐσης) και θα βιάσει τη φίλη του, Ευδοκία Παληογιάννη. Στις 3 Απριλίου του ίδιου έτους άγνωστος μπαίνει στο Δημοτικό Νοσοκομείο της Θεσσαλονίκης, και σκοτώνει με πέτρα την ράπτρια και φοιτήτρια νοσοκόμα του ιδρύματος, Μελπομένη Πατρικίου. Κατά την φυγή του από το σπιτάκι, επιτίθεται ξανά σε μια νοσοκόμα που συναντά στο δρόμο του, την Φανή Τσαμπάζη, την εκφοβίζει οτι θα τη σκοτώσει και φεύγει.

Η Θεσσαλονίκη είναι τρομοκρατημένη καθώς συνδέει τα γεγονότα μεταξύ τους και δημιουργεί το προφίλ ενός κατά συρροή δολοφόνου που ονομάζει «Δράκο του Σέιχ Σου» Τον Μάρτιο του 1959 ο δολοφόνος επικηρύχθηκε με το ποσό των 100.000 δρχ.

7 Δεκεμβρίου 1963, ο Αριστείδης Παγκρατίδης μπαίνει κρυφά, στο ορφανοτροφείο θηλέων «Μέγας Αλέξανδρος», εφοδιασμένος μόνο με μια πέτρα, και στο αναρρωτήριο του ορφανοτροφείου φέρεται να ασελγεί και να προσπαθεί να βιάσει ένα 12χρονο κοριτσάκι. Διαφεύγει και συλλαμβάνεται λίγες ώρες μετά στο σπίτι του.

Φτωχός, ορφανός από πατέρα, τοξικομανής, κακοποιημένος σεξουαλικά ως παιδί και με παραβατική συμπεριφορά, ενοχοποιήθηκε και καταδικάστηκε, χωρίς ποτέ να αποδειχθεί με στοιχεία η ενοχή του, για τις δολοφονίες της προηγούμενης πενταετίας. Φέρεται να ομολόγησε, μετά από τέσσερις ημέρες βασανιστηρίων στο κρατητήριο.

Έμεινε στις φυλακές του Επταπυργίου (Γεντί Κουλέ) και το ξημέρωμα της 16ης Φεβρουαρίου του ’68, εκτελέστηκε.

Μαρτυρία

Ο φωτορεπόρτερ Γιάννης Κυριακίδης, ο μόνος που κατάφερε ν’ απαθανατίσει τον Παγκρατίδη στις τελευταίες του ώρες πίσω από τη πλάτη ενός δημοσιογράφου, μιλάει για την εποχή:

«Θυμάμαι τον παπά που τον εξομολόγησε λίγο πριν την εκτέλεση. Έπεσε στην αγκαλιά μου κι έκλαιγε. Τόσο σίγουρος ήταν για την αθωότητά του Αριστείδη. Κάθε φορά που τον προέτρεπε να εξομολογηθεί εκείνος του απαντούσε κλαίγοντας: Είμαι πούστης, έκλεψα, ζητιάνεψα, όμως δε σκότωσα.»

Για μένα όμως εκεί που βεβαιώθηκα ήταν κατά τη τραγική στιγμή της καταδίκης του. Έχω ακόμα μπροστά μου την εικόνα του. Στο άκουσμα της θανατικής του ποινής, σήκωσε τα χέρια του απελπισμένος και μούγκρισε σαν άγριο θηρίο. Ανατρίχιασα όταν τον άκουσα να φωνάζει με όλες τις φλέβες πεταγμένες στο πρόσωπό του «ΕΙΜΑΙ ΑΘΩΟΣ». Σείστηκε το δικαστήριο. Εκείνη την ώρα, η επαγγελματική μου εμπειρία και η διαίσθησή μου, μ’ έπεισαν ότι αυτός ο άνθρωπος δεν ήταν ο δολοφόνος.«Είναι όμως και κάτι άλλο. Μετά τα γεγονότα, ήρθε μια μέρα ξαφνικά στο γραφείο μου ο διοικητής της εγκληματολογικής υπηρεσίας. Του πρόσφερα καφέ. Φαινόταν προβληματισμένος και ανήσυχος. Έκτοτε ξανάρθε πολλές φορές. Μου φάνηκε περίεργο. Μια μέρα δεν άντεξε και τον έπιασαν τα κλάματα. Κοντεύω να σκάσω μου είπε. Το χω βάρος στη ψυχή μου. Εγώ έκανα την έρευνα. Οι πέτρες, τα δακτυλικά αποτυπώματα και τα λοιπά στοιχεία, δεν έχουν καμία σχέση με τον Παγκρατίδη.

Του λέω δώσε μου στοιχεία και αναλαμβάνω την ευθύνη εγώ. Μου απάντησε ότι τον απειλούσαν με τη ζωή της κόρης του και δε τολμούσε φοβόταν. Πέθανε πριν πέντε χρόνια και πήρε το μυστικό μαζί του.»

Έμπνευση

Η υπόθεση του «Δράκου» Παγκρατίδη έχει μεταφερθεί στον κινηματογράφο, έγινε τραγούδι (Στην Αλάνα), έμπνευση για ποίηση, ενώγράφτηκαν για αυτήνθεατρικά έργα και μυθιστορήματα (ο γύρος του θανάτου).

20 Ιουνίου 1978

Σεισμός

Γεγονότα

Τρίτη 20 Ιουνίου 1978 και ώρα 23:03, σημειώθηκε σεισμός 6,5 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ, με επίκεντρο (35 χιλιόμετρα ανατολικά-βορειοανατολικά της πόλης της Θεσσαλονίκης) το χωριό Στίβος, που βρίσκεται ανάμεσα στις λίμνες Κορώνεια και Βόλβη και εστιακό βάθος 8-10 χλμ.

Του κύριου αυτού σεισμού είχαν προηγηθεί προσεισμοί από τις 8 Μαίου,(μέχρι και 5,8 Ρίχτερ) και ακολούθησαν μετασεισμοί, με ισχυρότερο αυτόν της 5^ης Ιουλίου, που ήταν 5 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ.

Από τον σεισμό, 49 άνθρωποι έχασαν την ζωή τους και ακόμη 220 τραυματίστηκαν. Χιλιάδες κόσμου πέρασαν το καλοκαίρι σε πάρκα και υπαίθριους χώρους, είτε από φόβο νέου σεισμού, είτε λόγω ακαταλληλότητας των κτιρίων που διέμεναν.

Τα λεπτά που ακολούθησαν του σεισμού, επικράτησε χάος. Υπήρξε κυκλοφοριακό, που εμπόδιζε ασθενοφόρα, πυροσβεστικά να πλησιάσουν τα πληγέντα σημεία, λόγω του κόσμου που πανικόβλητος προσπαθούσε να εκκενώσει την πόλη, διακόπηκαν οι τηλεφωνικές επικοινωνίες και η ηλεκτροδότηση.

Το γεγονός ήταν πρωτόγνωρο, με αποτέλεσμα ο κρατικός μηχανισμός να είναι ανέτοιμος να το διαχειριστεί, καθώς και το σχέδιο εκτάκτων αναγκών «Ξενοκράτης» δεν μπόρεσε να εφαρμοστεί στην πράξη.

Μία οκταώροφη πολυκατοικία στην πλατεία Ιπποδρομίου κατέρρευσε, (επειδή είχαν επέμβει άνθρωποι στην αρχική αρχιτεκτονική κατασκευή της, όπως είπαν οι σεισμολόγοι έπειτα), με αποτέλεσμα να βρουν τον θάνατο 29 (άλλη πηγή δίνει 39) από τους ενοίκους της.

Οι υλικές ζημιές ξεπέρασαν το ένα δισεκατομμύριο ευρώ με σημερινές τιμές. 9.480 οικοδομές υπέστησαν μη επισκευάσιμες βλάβες (3.170 στη Θεσσαλονίκη, μεταξύ των οποίων 35 σχολεία), 23.589 σοβαρότερες βλάβες (13.918) και 67.541 ελαφρότερες (49.071 στη Θεσσαλονίκη). Σημαντικές φθορές υπέστησαν και τα βυζαντινά μνημεία της πόλης, που είχαν να συντηρηθούν από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης το 1912.

Μαρτυρία

Από την τοπική εφημερίδα της εποχής: ο ¨Ελληνικός Βορράς¨:

«Δε θα είναι υπερβολικό να λεχθεί ότι μέσα στη Θεσσαλονίκη δεν έμειναν πάνω από 200.000 άνθρωποι, κι αυτοί ”σπασμένοι” σαν πρόσφυγες της συμφοράς στις διάφορες ανοιχτωσιές της (πάρκα, πλατείες, αλάνες κλπ.) Στους χώρους αυτούς ο κόσμος έστησε «τσαρδάκια» με πρόχειρες κουβέρτες και αντίσκηνα και κάτω στο χώμα αφουγκράζονται το άγριο «χοροπηδηχτό» της γης που συνεχίζει τις δονήσεις της συνεχώς. Περιττό να τονιστεί ότι αυτές τις δύσκολες ώρες, οι Θεσσαλονικείς, υποσιτίζονται (που όρεξη για φαγητό αυτές τις μέρες) και περιορίζονται (πλούσιοι και φτωχοί) σε ντομάτα, τυρί, αυγό και ψωμί, ενώ η κατανάλωση καφέδων και τσιγάρων έχει τριπλασιασθεί του κανονικού, μιας και με αυτά κάπως χαλαρώνει η ένταση των νεύρων των κατοίκων. Και χθες περιοδεύσαμε όλους τους ανοιχτούς χώρους που στεγάζονται οι Θεσσαλονικείς (Καλαμαριά, Ιδρύματα, σχολεία, Περαία, Σέδες, Θέρμη, Τρίλοφος, Πλαγιάρι, Επανωμή) και διαπιστώσαμε ότι έχει στηθεί εκεί μια άλλη Θεσσαλονίκη, μια ”τσαντιρούπολη” με κουβέρτες στο χώμα, ψάθινες καρέκλες, πτυσσόμενα τραπεζάκια, θερμούς, μικρές γκαζιέρες και πλαστικά μπουκάλια, όπου κανείς δε νοιάζεται για την εμφάνιση και αμφίεση τοπία. Το μεσημέρι, γύρω στις 2 που έφευγαν κατά χιλιάδες τα αυτοκίνητα από τη Θεσσαλονίκη προς την περιοχή Χαλκιδικής, συνέβη το εξής: η λωρίδα να έχει τρεις γραμμές εξόδου, (είχαν μπει δηλαδή στο αντίθετο ρεύμα, ενώ προς την πόλη υπήρχε μια μόνο λωρίδα.»

Έμπνευση

Το γεγονός αποτέλεσε έμπνευση για πτυχιακές εργασίες, συγγραφή βιβλίων (πχ (Διογένης Δασκάλου, “Σεισμογραφίες”) και μελέτες επιστημών μέχρι και σήμερα.

24 Φεβρουαρίου 1986

Πυρκαγιά Jetoil

Γεγονότα

Μία το μεσημέρι της 24ης Φεβρουαρίου 1986, καιαπό εργασίες οξυγονοκόλλησης χωρίς τα απαραίτητα μέτρα προστασίας προκλήθηκε φωτιά στην δεξαμενή 1, των εγκαταστάσεων στον σταθμό μεταφόρτωσης καυσίμων της ΤΖΕΤ-ΟΙΛ, της εταιρείας Μαμιδάκη, που λειτουργούσε σε μικρή απόσταση από κατοικημένες περιοχές μεταξύ Θεσσαλονίκης και Καλοχωρίου , στη δυτική είσοδο της πόλης.Στον τερματικό σταθμό αποθήκευσης υγρών καυσίμων της ΤΖΕΤ-ΟΙΛ στο Καλοχώρι, υπήρχαν αποθηκευμένοι 65.000 τόνοι αργού πετρελαίου, 55.000 τόνοι βενζίνης και 100 τόνοι νάφθας. Από κοντά και οι εγκαταστάσεις των Ελληνικών Διυλιστηρίων με άλλες 500.000 τόνους.

Η πυρκαγιά γενικεύεται. Οκτώ από τις δώδεκα συνολικά δεξαμενές θα αρπάξουν φωτιά τις επόμενες επτά ημέρες με πιο μεγάλη έκρηξη, αυτή της νύχτας 27 προς 28 Φεβρουαρίου στη δεξαμενή 8. Περίπου τα μεσάνυχτα.

Η φωτιά έκαιγε μέχρι και τις 3 Μαρτίου ότι βρίσκονταν στον δρόμο της. Οι Πυροσβέστες κατέβαλλαν υπεράνθρωπες προσπάθειες να την ελέγξουν, καθώς δεν είχαν τα μέσα για ένα τέτοιου είδους ατύχημα. 11 από αυτούς τραυματίστηκαν, ενώ συνάδελφοί τους που έσπευσαν από την Γιουγκοσλαβία και ήταν καλύτερα εκπαιδευμένοι σεβιομηχανικά ατυχήματα, βοήθησαν καθοριστικά στον έλεγχο της φωτιάς.

Ήταν το μεγαλύτερο βιομηχανικό ατύχημα που συνέβη στην Ελλάδα.

25 άνθρωποι τραυματίστηκαν, κυρίως από εισπνοή τοξικών ουσιών και χρειάστηκε να νοσηλευθούν. Ως αποτέλεσμα της πυρκαγιάς, κάηκαν 14.957 κυβικά μέτρα αργού πετρελαίου, 30.665 κ.μ. μαζούτ, 420 κ.μ.πετρελαίου ντίζελ και 20 κ.μ. νάφθας, ενώ το συνολικό κόστος της καταστροφής υπολογίζεται σε 22 εκατομμύρια δολάρια. Σημαντικές ήταν οι επιπτώσεις στη γεωργία και στο περιβάλλον από τη διασπορά τοξικών ρυπαντών. Συνέπεια αυτού ήταν η αναγκαστική καταστροφή μεγάλων ποσοτήτων γεωργικών προϊόντων και η πρόκληση σοβαρών οικονομικών και κοινωνικών συνεπειών στους κατοίκους της περιοχής.

Το ατύχημα επιτάχυνε τον σχεδιασμό μέτρων για τον περιορισμό και διαχείριση του κινδύνου στην Ελλάδα.Εάν, δε, η φωτιά είχε φτάσει στην κοντινή δεξαμενή αμμωνίας της Sing (Σινγκ), οι ζημιές στην πόλη και ίσως και σε ανθρώπινες ζωές θα μπορούσαν να είναι ανυπολόγιστες.

Κανείς δεν μπορεί να πει με ακρίβεια μέχρι σήμερα, ποιες ήταν οι επιπτώσεις στην υγεία των κατοίκων των γύρω περιοχών.

Μαρτυρία

«Εκείνο το βράδυ φοβήθηκα ότι θα πεθάνω. Ότι θα καώ ζωντανή. Παντού υπήρχε φωτιά, στον ουρανό, στη γη, ακόμη και στο νερό. Δεν θα ξεχάσω τον ήχο που έκαναν οι σειρήνες πυρασφάλειας. Σε κάποια στιγμή, οι συνάδελφοι που δούλευαν στο "κανονάκι" πυρόσβεσης, στα σύνορα με τη Jet Oil, άρχισαν να τρέχουν προς τη θάλασσα. Ένιωσαν ότι είχαν πάρει φωτιά, έτσι είπαν αργότερα. Είδα ανθρώπους να πηδούν μέσα στα φρεάτια για να προστατευτούν», θυμάται η Νίκη Φωτιάδου.

Έμπνευση

Ηλεκτρονικά και έντυπα μέσα, φοιτητές κλπ. έχουν ασχοληθεί και έχουν γράψει για το ατύχημα. Θεωρείται ότι και το τραγούδι ¨Η φωτιά στο Λιμάνι¨ των Ξύλινων Σπαθιών, αναφέρεται στο ίδιο γεγονός.