Ο Γκοντό είναι ο πιο διάσημος χαρακτήρας που δεν εμφανίζεται ποτέ στη σκηνή. Η απουσία του είναι το κεντρικό θέμα του έργου “Περιμένοντας τον Γκοντό” του Σάμιουελ Μπέκετ, ενός από τα κορυφαία έργα του Θεάτρου του Παραλόγου.
Ποιες είναι οι βασικές ερμηνείες για τον Γκοντό;
Δεδομένου ότι ο ίδιος ο Μπέκετ αρνήθηκε να δώσει μια συγκεκριμένη απάντηση, ο Γκοντό έχει ερμηνευτεί με πολλούς τρόπους:
- Σύμβολο της Ελπίδας ή της Σωτηρίας: Η πιο συχνή ερμηνεία είναι ότι ο Γκοντό συμβολίζει την ελπίδα, τον Θεό (από το “Godot”, που μοιάζει με το “God” και την κατάληξη “-ot”) ή κάποιο γεγονός που θα δώσει νόημα στη ζωή. Οι δύο βασικοί χαρακτήρες, ο Βλαδίμηρος και ο Εστραγκόν, περιμένουν τη σωτηρία που δεν έρχεται ποτέ, αναδεικνύοντας έτσι τη ματαιότητα και την ατελείωτη αναμονή της ανθρώπινης ύπαρξης.
- Το ίδιο το «Περιμένω»: Ο Μπέκετ είχε δηλώσει ότι «δεν τον ενδιαφέρει τόσο ο Γκοντό, όσο το ‘περιμένοντας’». Με αυτή την προσέγγιση, ο Γκοντό δεν είναι κάποιο πρόσωπο, αλλά η ίδια η πράξη της αναμονής. Είναι το κίνητρο που κρατά τους χαρακτήρες στη ζωή και τους αποτρέπει από το να αυτοκτονήσουν, δίνοντας μια ψευδαίσθηση σκοπού σε μια άδεια ύπαρξη.
- Ο Θάνατος: Μια άλλη ερμηνεία είναι ότι ο Γκοντό συμβολίζει τον θάνατο, ο οποίος είναι το μόνο σίγουρο γεγονός που περιμένουμε. Ωστόσο, αυτή η αναμονή μπορεί να διαρκέσει για πάντα.
Γιατί ο Γκοντό δεν εμφανίζεται ποτέ;
Ο Μπέκετ χρησιμοποιεί την απουσία του Γκοντό για να τονίσει την κεντρική ιδέα του έργου: την ανθρώπινη κατάσταση. Το έργο δεν έχει μια συμβατική πλοκή με αρχή, μέση και τέλος. Οι χαρακτήρες επαναλαμβάνουν τις ίδιες πράξεις, τις ίδιες συζητήσεις, περιμένοντας κάτι που δεν έρχεται.
Αυτό αντικατοπτρίζει την κυκλική και παράλογη φύση της ζωής και τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αναζητούν νόημα σε έναν κόσμο που μοιάζει να μην έχει. Ο Γκοντό δεν είναι μια απάντηση, αλλά η ίδια η ερώτηση που δεν έχει απάντηση.
Σημασία του Γκοντό για το θέατρο
Η σημασία του “Περιμένοντας τον Γκοντό” για το θέατρο είναι τεράστια και καθόρισε την πορεία της σύγχρονης δραματουργίας, καθιστώντας το έργο ορόσημο.
1. Η καθιέρωση του Θεάτρου του Παραλόγου
Το έργο του Μπέκετ, μαζί με άλλα έργα της εποχής (όπως του Ευγένιου Ιονέσκο), αποτέλεσε τον ακρογωνιαίο λίθο του “Θεάτρου του Παραλόγου”. Αυτό το κίνημα αμφισβήτησε τις παραδοσιακές συμβάσεις του θεάτρου:
- Απουσία πλοκής: Δεν υπάρχει μια συμβατική ιστορία με αρχή, μέση και τέλος. Η δράση είναι κυκλική και επαναλαμβανόμενη, αντικατοπτρίζοντας τη ματαιότητα της ανθρώπινης ύπαρξης.
- Αποδόμηση της γλώσσας: Οι διάλογοι συχνά είναι ασυνάρτητοι, γεμάτοι παύσεις και επαναλήψεις, τονίζοντας την αδυναμία της γλώσσας να επικοινωνήσει ουσιαστικά το ανθρώπινο βίωμα.
- Απουσία χαρακτήρων με βάθος: Οι χαρακτήρες, ο Βλαδίμηρος και ο Εστραγκόν, δεν έχουν ψυχολογικό βάθος ή παρελθόν. Είναι “κλόουν” που αντιπροσωπεύουν την ανθρωπότητα σε μια απροσδιόριστη κατάσταση.
2. Η δύναμη της Απουσίας
Ο Γκοντό είναι το κεντρικό στοιχείο του έργου, ακριβώς επειδή απουσιάζει. Αυτή η δραματουργική επιλογή ήταν ριζοσπαστική:
- Η αναμονή ως δράση: Το έργο δεν εξελίσσεται με γεγονότα, αλλά με την ίδια την πράξη της αναμονής. Η παθητική αναμονή γίνεται το ίδιο το θέμα, αναγκάζοντας το κοινό να εστιάσει στη διαδικασία, όχι στο αποτέλεσμα.
- Το κενό ως νόημα: Η απουσία του Γκοντό δημιουργεί ένα κενό που καλεί το κοινό να το γεμίσει με τις δικές του ερμηνείες. Δεν δίνει έτοιμες απαντήσεις, αλλά θέτει ερωτήματα για τη φύση της ελπίδας, της πίστης και του νοήματος.
3. Σχόλιο για τη Σύγχρονη Ανθρώπινη Κατάσταση
Ο Γκοντό έγινε σύμβολο για την κατάσταση του σύγχρονου ανθρώπου μετά τους Παγκόσμιους Πολέμους. Το έργο εκφράζει:
- Υπαρξιακή αγωνία: Την αίσθηση του παραλόγου και της ανυπαρξίας νοήματος σε έναν κόσμο που έχει χάσει τις παραδοσιακές αξίες και βεβαιότητες.
- Ματαιότητα: Την επαναλαμβανόμενη και άσκοπη προσπάθεια των ανθρώπων να βρουν σκοπό.
- Εξάρτηση και συντροφικότητα: Παρά την αγωνία, οι δύο ήρωες παραμένουν μαζί, δείχνοντας ότι η ανθρώπινη συντροφικότητα είναι το μόνο καταφύγιο σε έναν άδειο κόσμο.
4. Αλλαγή στη Σκηνοθετική Προσέγγιση
Ο “Γκοντό” ανάγκασε τους σκηνοθέτες να απομακρυνθούν από τον ρεαλισμό. Η σκηνή είναι λιτή, σχεδόν άδεια (ένας δρόμος, ένα δέντρο), και η σκηνοθεσία επικεντρώνεται στην κίνηση, στις παύσεις και στην ατμόσφαιρα, αφήνοντας την ερμηνεία ανοιχτή. Η αισθητική του έργου, που συνδυάζει την τραγωδία με στοιχεία από το μίμο, το τσίρκο και το βοντβίλ, επηρέασε βαθιά τις θεατρικές παραγωγές.
Συνοπτικά, το “Περιμένοντας τον Γκοντό” δεν είναι απλώς ένα έργο που διαβάστηκε. Είναι ένα έργο που άλλαξε τον τρόπο που οι άνθρωποι σκέφτονται και κάνουν θέατρο, εγκαινιάζοντας μια νέα εποχή όπου η αβεβαιότητα, το κενό και το παράλογο έγιναν θεατρικό υλικό.
ME ΑΦΟΡΜΗ ΤΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ
«Περιμένοντας τον Γκοντό» σε ιταλική βερσιόν από τον Θόδωρο Τερζόπουλο στην ΕΜΣ
